محمودآبادی- کم توجهی به بخش معدن قامت معدن کاران را زیر بار مشکلات خم کرده است و نائب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی معتقد است شاه کلید توسعه معدنی کشور تشکیل یک وزارتخانه مستقل برای این بخش است. ایران با حدود ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ بیلیون تن ذخایر کشف شده و ۵۷ بیلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته، اما فرآورده‌های معدنی تنها ۰.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، این آمار مبین آن است که طی این سال‌ها این لقمه دندان گیر در اقتصاد ایران نادیده گرفته شده است. امروز نقش معدن در اقتصاد برای همه افراد کشور اعم از سیاستمداران و مدیران، کارشناسان اقتصادی، معدنی، صنعتی و … کاملاً روشن است، بخش معدن مزیت شناخته شده اقتصاد است و به عنوان موتور محرک توسعه اقتصادی کشور و حلقه ابتدای زنجیره بسیاری از تولیدات صنعتی است و ارتباط تنگاتنگی با صنعت فلزات اساسی همچون، فولاد، صنعت حمل و نقل و ارتباطات، ساخت ماشین آلات، صنایع شیمیایی، پتروشیمی، پروژه‌های عمرانی و… دارد. بر اساس آخرین آمار رسمی ۶ درصد مجموع معادن کشور، ۵.۱ درصد از ذخایر قطعی، ۲.۴ درصد استخراج اسمی و ۸.۵ درصد اشتغال در حوزه معادن کشور مربوط به خراسان جنوبی است و چهارمین استان معدنی کشور محسوب می‌شود. خراسان جنوبی به دلیل قرار گرفتن در موقعیت خاص زمین شناسی و اینکه از ۶۵ نوع ماده معدنی شناخته شده در کشور حدود ۵۰ نوع آن در این استان است، به عنوان بهشت معادن نام گرفته است. مجموعه متنوع و ارزشمند از مواد معدنی شامل زغال‌سنگ، سنگ آهن، دولومیت، آندالوزیت، انواع سنگ‌های تزئینی شامل گرانیت، مرمریت، تراورتن مرمر و مجموعه کانی‌های کم‌نظیر از جمله کرومیت، منیزیت، آزبست، هونتیت در کنار ذخایر ذخایر فلزی مس، طلا، سرب، سیلیس، فلورین، پتاس و سرب و روی و خاک‌های صنعتی ارزش این خاک کویری را به وضوح نشان می‌دهد. حالا باید دید رویکرد دولت سیزدهم می‌تواند توسعه اقتصادی را در وابستگی‌های معدنی بالفعل تبدیل کند؟
مشکل در سطح وزارتخانه است
احمد پروین، نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی و نایب رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی بیرجند در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: شاه کلید توسعه معدنی که مکرراً تاکید شده و در دولت‌های مختلف به آن توجه نشده تفکیک وزارتخانه است. وی ادامه داد: در دولت جدید باید به این باور برسند که حوزه گسترده‌ای مثل معدن در یک وزارتخانه مشترک با صنعت و بازرگانی نمی‌گنجد. وی با اشاره به اینکه مشکلات حوزه معدن در سطح وزارتخانه است، می‌گوید: تصور کنید از رئیس اداره صمت یک روز سوال می‌کنید چرا تخم مرغ گران است، روز بعد چرا پودر رختشویی کمیاب شده، وقتی رئیس یک اداره درگیر این موارد شود طبیعی است که از کنترل حوزه‌های دیگر جا می‌ماند. پروین در توضیح اینکه هم اکنون حوزه معدنی در سطح معاونت است، ادامه داد: معاونت‌ها اسمش با خودش است، اختیار تام ندارند این در حالی است که با توجه به نقش اقتصادی معدن در حقیقت ما نیاز به وزارتخانه جدا در این بحث داریم، کشوری مثل ایران باید وزارتخانه مستقل داشته باشد که هیچ، اعتقاد بنده این است که آقای رئیس جمهور باید یک معاونت معدنی داشته باشد. وی معتقد است این موارد اگر انجام شود بخش زیادی از مشکلات بعدی حل خواهد شد.
تعارض بین بخش معدن و منابع طبیعی
نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی بیان داشت: موضوع دوم که باید دولت جدی به آن ورود کند، از نظر کارشناسان تعارض بین معدن و حوزه‌های زیست محیطی و منابع طبیعی است که باید تعیین تکلیف شود. وی تصریح کرد: در استانی مثل خراسان جنوبی و با نوار مرزی اولویت شرعی و عرفی و فقهی و وجدانی حفظ حیات مردم است و این حفظ حیات غیر از توسعه و اشتغال راه دیگری ندارد. وی با اشاره به برخی از قوانین منابع طبیعی گفت: به طور مثال منابع طبیعی می‌گوید اولویت ما حفظ درخت بنه است که مردم بعدها ریزگرد نداشته باشند و ما می گوییم کدام مردم؟ مردمی که از فقر مهاجرت کردند؟ پروین با بیان اینکه این استدلال اشتباه است، گفت: ما باید درباره این موضوع به یک نظر کلی و هماهنگ برسیم. نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی با اشاره به اصول علمی توسعه پایدار بیان داشت: اصول علمی توسعه پایدار، یعنی توسعه همه جانبه با رعایت همه موارد کنار هم، شما نمی‌توانید بگویید من فقط می‌خواهم عرصه‌های منابع طبیعی را حفظ کنم بدون اینکه به موارد معیشتی، زیستی، امنیتی توجه کرد. وی ادامه داد: خالی شدن چند روستا مرزی یعنی به باد رفتن خیلی از موارد امنیتی ما و این تعارض است که منابع طبیعی متأسفانه پشت تعدادی قوانین احساساتی یا ژورنالیستی که وضع شده است و کار کارشناسی نشده قرار گرفته است. وی با اذعان به اینکه معدن داران نیز به منابع طبیعی احترام می‌گذارند، اضافه کرد: ما نیز دغدغه منابع طبیعی را داریم، بارها بیان کردیم که از توان ما در راستای گسترش عرصه‌های سبز استفاده کنید. وی با اشاره به اینکه بیشتر روستاهای استان و ساکنان نوار مرزی امروز با مشکل اشتغال مواجه هستند، بیان کرد: چرا متوجه این نیستید که فردی که شغل ندارد می‌رود ۱۰ تا ۲۰ تا کبک را شکار می‌کند چون پول ندارند مرغ بخرد، این فرد اگر سرکار برود دیگر سراغ این کارها نمی‌رود، درک این مطلب نیاز به تحلیل ندارد و یک بار برای همیشه باید تعیین تکلیف شود.
چالش معدن کاران با ماشین آلات فرسوده
پروین اضافه کرد: موضوع سوم، موضوع ماشین آلات معدنی است، که باید در کشور یک بار به شکل جدی حل شود. هم اکنون معادن ما قبرستان ماشین آلات فرسوده شده است، انواع حمایت‌های بانکی و لیزینگی لازم است تا این ماشین آلات و امکانات را به حد قابل قبولی برسانیم. وی با اشاره به بحث‌های بانکی، اعلام کرد: صندوق بیمه معادن قول‌های خوبی دادند که امیدواریم تحولی در این عرصه اتفاق بیافتد، می دانید که بانک‌ها پروانه‌های معدنی را به عنوان وثیقه علیرغم نامه بانک مرکزی قبول نمی‌کنند که این چالش باید رفع و یک نفر این موارد را مدیریت کند. وی اظهار داشت: حل این موارد کار سازمانی نیست بلکه کار وزارتی است، سازمان صمت می‌تواند مصوبات وزارتخانه را اینجا پیگیری کند اما نمی‌تواند خلاف توافق دو وزیر عمل کند. نایب رئیس خانه معدن خراسان جنوبی در پاسخ به تصمیماتی که سرمایه گذاری معدنی را کاهش می‌دهد، بیان داشت: تصمیمات وزارتخانه در جایی که به زندگی اقتصادی معدن برمی‌گردد می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های سربار معدنی شود. وی با بیان اینکه باید به نحوی وزارتخانه نظریات بخش‌های خصوصی متنوع را جمع‌آوری و بررسی کند تا بحران ایجاد نشود، تاکید کرد: این موارد امنیت فکری سرمایه گذار را تحت تأثیر قرار می‌دهد چون یک نفر تصمیم گرفته است.
نقش معادن در اشتغال استان رضایت بخش نیست
وی در پاسخ به اینکه آیا سهم استان در اشتغال معدنی نسبت به پتانسیل‌ها مطلوب است، گفت: نقش اشتغال استان ما را در معدن می‌توان لمس کرد اما نقشی نیست که ما را راضی کند. وی ادامه داد: ما اگر ادعا می‌کنیم که این توانمندی‌ها را داریم خیلی باید جایگاه بالاتری داشته باشیم و این موارد باید از کلان حل شود. به گفته وی نمایندگان و استانداران باید در این موارد ورود جدی کنند تا از طریق وزارتخانه‌ها کارها پیش رود تصمیم بد در این زمینه یعنی اخلال در زمینه کار و شغل مردم.وی درباره شرایط خام فروشی حصولات معدنی در استان هم گفت: موضوعی که بنده به اصطلاح به شدت با آن مخالفم خام فروشی است که در ذهن‌ها می‌آید و فکر می‌کنیم یک جنایت است ببینید گردش آزاد محصولات در همه دنیا هست، به طور مثال بزرگترین تولید کننده سنگ دنیا چین و ایتالیا و ترکیه و ایران است، ترکیه بخش زیادی از سنگ‌هایش به صورت بلوک در دیگر مناطق دنیا فرآوری می‌شود و هیچ مشکلی هم ندارد. وی تصریح کرد: نمی‌گوییم ارزش افزوده ایجاد نشود بلکه پشتیبان ایجاد ارزش افزوده برای توسعه استان هستیم، اما اینکه فکر کنیم که دور استان را دیوار بکشیم و همه چرخه‌ها را در همین استان انجام دهیم این طور نمی‌شود.
نگاه به فرآوری تغییر کند
پروین ادامه داد: معادن ما ظرفیت‌هایی دارند که اگر بازار باشد می‌تواند به چندین برابر برداشت و استفاده شود، حلقه‌های ارزش افزوده را تکمیل کنید اما نه با این شعار که چرا سنگ به اصفهان می‌رود سنگ باید همه جا بچرخد نگاه را به فرآوری باید عوض کرد. وی تصریح کرد: سنگ وقتی از معدن بیرون می‌آید دیگر خام نیست نیمه فرآوری است بنابراین تعریف خام برای آن اشتباه است. وی با اشاره به اینکه فرآوری نیازهای مهم‌تری هم دارد، اظهار داشت: از توسعه چرخه‌های ارزش افزوده در استان راضی نیستیم و یکی از دلایل آن زیرساخت است زیرا بسیاری از صنایع مشکل تأمین آب و برق دارند. وی با بیان اینکه جاده‌ها و فرودگاه‌های ما زیرساخت‌های حرفه‌ای ندارند، عنوان کرد: جاذبه‌ای در استان نتوانسته‌ایم ایجاد کنیم در هر حوزه‌ای هم که می‌خواهد سرمایه گذاری انجام شود آنقدر سخت می‌گیریم که فرد عطایش را به لقایش می‌بخشد. البته وی معتقد است اقدامات خوبی هم در استان انجام شده و در حال انجام است که برخی از آنها در استان‌های دیگر انجام نشده است. ایران با حدود ۱ درصد جمعیت جهان حدود ۷ درصد ذخایر کشف شده معادن دنیا را داراست که حاکی از وجود بستر مناسب برای سرمایه گذاری در این بخش است. شاید بتوان با نگاه و توجه بیشتر این پتانسیل مطلوب رشد اقتصادی را به جایی رساند که ارزش افزوده بیشتری را به همراه داشته باشد.
