هرم پور – فوت سیزده نفر و جراحت هفت نفر بر اثر یک تصادف مرگبار در جاده درح – سربیشه. فاجعه ای غمبار برای مردم استان خراسان جنوبی. از دست رفته هایی غیرقابل تکرار و به دست آمده هایی همیشه تکراری. مطبوعات، رسانه های استانی، رسانه های ملی و حتی رسانه های خارج کشور خبر را پر اهمیت می دانند و بازتاب می دهند. ماه رمضان است و در هیاهوی کرونا، همین یکی را کم داشته ایم. باید در استان عزاداری عمومی اعلام شود؟ باید کسی استعفا یا عذرخواهی کند؟ باید کسی به دار مکافات سهل انگاری هایش آویخته شود؟ این داستان برنده و بازنده ای دارد؟ آیا دوباره تکرار خواهد شد؟ مقصر چه کسی است؟ کمی تأمل می کنیم. دوباره می پرسم؛ چه کسی مقصر است؟ راستی باید در دور باطل مشکلات، اینجا هم باز به دنبال مقصر باشیم؟ پرده اول: آذرماه سال ۱۳۹۷ است. مهندس معتمدیان به عنوان استاندار در اولین روزهای حضورش در خراسان جنوبی، سفری به سربیشه کرده و یکی از زیرساخت های مهم در این حوزه را بحث جاده و ارتقای آن ذکر کرده است. او ۲۴ مرداد سال ۹۸ یعنی هشت ماه بعد به همراه وزیر نیرو به منطقه سفر می کند و باز هم شنیدن از ماجرای تلخ جاده ها و تأکید و پیگیری موضوع از سوی هیئت همراه استاندار. نهم شهریور ۹۸ می شود. استاندار به همراه وزیر صمت دوباره به سربیشه رفته است و ۲۴ شهریور همان سال دوباره در جمع مردم درح و سربیشه حضور پیدا می کند و از جاده ماهیرود می گوید. نیمه مهرماه دوباره معاون اول رئیس جمهور در درح حضور می یابد و یکی از مشکلات مطرح شده، باز هم جاده است. ۴ ماه بعد یعنی حدود ۱۶ دی ماه مجدداً معتمدیان به ماهیرود سفر و برای ارتقای زیرساخت های منطقه دستوراتی داده است. ۲۹ دی هم از افزایش ۱۰ برابری اعتبارات راه و افزایش اعتبارات راه سربیشه – درح از سه به ۲۰ میلیارد تومان خبر می دهد. بیستم بهمن ۹۸ با حضور استاندار عملیات اجرایی دوبانده سازی محور سربیشه- درح -میل ۷۸ به طول ۲۱ کیلومتر کلنگ زنی می شود. پرده دوم: گذرگاه میل ۷۸ سربیشه (ماهیرود) یکی از مهم ترین گلوگاه های تجاری و صادراتی استان خراسان جنوبی است. بازارچه ای در کنار مرز با افغانستان که قریب یک میلیارد دلار صادرات غیرنفتی از آن انجام می شود. امام جمعه درح در صحبت های ۲۹ تیر ماه سال گذشته اش با توجه به حضور فرماندار جدید و خطاب به نماینده مجلس و مسئولان، به نمایندگی از مردم مطالبه ای را مطرح می کند؛ «به مشکلات محور ماهیرود- سربیشه توجه کنید»
پرده سوم: فرمانده انتظامی استان در آبان ماه ۹۷ از سهم ۴۷ درصدی تصادفات فوتی و جرحی در جاده های روستایی استان صحبت می کند. جانشین رئیس پلیس راه استان خراسان جنوبی هم ابتدای امسال از رشد ۳۳۳ درصدی آمار متوفیان تصادفات جاده ای در سربیشه می گوید و با تأکید بر ضرورت دوبانده شدن جاده های استان برای کاهش تصادفات، کمبود اعتبارات در حوزه های راهداری و راه و شهرسازی را از دلایل افزایش تصادفات ذکر می کند. رئیس پلیس استان هم اواسط سال قبل از وجود ۱۸ نقطه حادثه خیز در استان خبر می دهد و تأکید می کند که در پنج سال اخیر ۱۰۱۶ نفر در تصادفات جاده ای استان فوت و ۱۱۴۷۰ نفر مجروح شده اند. وی باز هم بر لزوم دوبانده شدن جاده ها و عدم توان جلوگیری از تصادفات صرفاً با جریمه تأکید می کند. به یک ماه قبل از این بر می گردیم؛ یعنی شهریور سال ۹۸. در جلسه شورای راهبردی وضعیت تصادفات خراسان جنوبی، تأکید شده است که رفع ۲۱ نقطه حادثه خیز استان نیازمند ۳۱ میلیارد تومان اعتبار است. کار آن قدر پیچیده شده که یک سال قبل از آن دادستان محترم هم به بحث ایمنی راه ها ورود مؤثر پیدا کرده است. نکته جالبی هم اینجاست. معاون وقت مهندسی و ساخت اداره کل راه و شهرسازی خراسان جنوبی، افزایش باندهای دوم را فقط «یک» عامل در تصادفات ذکر می کند و تأکید دارد که افزایش باندهای دوم به افزایش واژگونی ها منجر شده است. او به نکته مهمی اشاره دارد و آن هم اینکه آیا با افزایش ۳۰۰ درصدی باندهای دوم استان در یکی دو سال اخیر، تصادفات هم به همین میزان کاهش یافته است؟ وی می گوید؛ ساخت یک کیلومتر باند دوم بین ۵ تا ۷ میلیارد تومان هزینه در بر دارد. آبان ماه ۹۸ است. معاون امور عمرانی استانداری در جلسه شورای ترافیک استان از آغاز اجرای ۱۳۰ کیلومتر باند دوم و از یک برنامه زمان بندی ۵ ساله برای ساخت ۱۳۰۰ کیلومتر باند دوم جدید در استان و تعریض جاده ها خبر می دهد که در قالب ۱۴ بزرگراه انجام خواهد شد که ۸ بزرگراه آن به پیمانکار واگذار شده است.
پرده چهارم: حوادث جاده ای کشور باعث شده بانک جهانی وضعیت را در ایران بحرانی اعلام کند! ما در بین ۱۹۰ کشور جهان، جایگاه ۱۸۹ را در شرایط بد حوادث جاده ای داریم! ما ۲ برابر ترکیه، ۲۵ برابر ژاپن و ۱۰۰ برابر انگلیس تصادف داریم! پرده آخر: حادثه ای تلخ روی داده است. حوادث تلخ همیشه پیامدهای تلخ و شیرین را در کنار هم دارند. اینک دیگر ۱۳ نفر از هم استانی های ما در کنار ما و در کنار خانواده هایشان نیستند. ده ها خانواده عزادار شده اند و سرنوشت چند نسل به طریقی عوض شده است.آیا این پایان ماجراست؟ آیا جاده های نامناسب استان با توان محدود اعتباری و بودجه ای استان و مطالبات نامحدود مردم و رسانه ها و با به مسلخ رفتن ۱۳ نفر از مردم مظلوم درح و لانو، به شرایط مطلوب خواهند رسید و از حوادث جدید دیگر جلوگیری خواهند کرد؟ آیا جاده های استان از این خونخواری مشمئز کننده، سیری خواهند یافت؟ واقعیت آن است که ما دیگر نیازمند پیدا کردن مقصر نیستیم. در محکمه وجدان های منصف و در پیشگاه قلب های به خون نشسته اما بیدارِ این روزهای مردم استان، این حادثه «مقصری» ندارد، این حادثه «علت» دارد. سلسله ای از علت ها که در صورت عدم همگرایی مسئولیتی و تکلیفی در همه استان، هیچ تضمینی برای جلوگیری از تکرار آن وجود نخواهد داشت. بررسی ها و آمار می گویند در این دو ساله بیشترین توجهات به حوزه راه های استان انجام شده و بیشترین دغدغه مندی ها از سوی مسئولان در همه بخش ها وجود داشته است.کما اینکه با حضور مدیران توانمند استانی، انصافاً دغدغه های مردم راه سریع تر و سهل تری به سوی مسئولین کشوری باز کرده اند. اما گره کار در ناتوانی تشخیص اولویت ها، در کاهش مطالبه گری های مردمی در برهه ای از زمان و در فقدان تفکر راهبردی در بخش هایی از استان است. اولویت ها را باید شناخت و لزوماً به آنها پرداخت. جاده درح- ماهیرود یک اولویت بود، همان طور که با وجود چنین مشکلاتی، توجه به برخی از جاده ها شاید فعلاً اولویت نباشند، مطالبه ها را هم باید مدام گفت و تکرار کرد، همان طور که باید در بیان مطالبات مغرض نبود و بر اساس توان و داشته ها مطالبه کرد. جاده نامناسب درح – سربیشه، گاهی فریاد شده و گاهی فقط یک زمزمه بوده است. زمزمه ها را این روزها در این هیاهوی غریب، کسی نمی شنود، بلکه باید فریاد بود. تفکر راهبردی هم را باید در همه بدنه مدیریتی استان تزریق کرد، کسانی هستند که هنوز به این سواد و ثبات و قوام مدیریتی نرسیده اند و شاید زحمات استاندار، دغدغه نمایندگان مجلس و پیگیری بسیاری از دست اندرکاران حوزه راه را هم ابتر می گذارند. این نقاط آسیب را باید شناخت و برایشان چاره اندیشید. حادثه ساعت ۶ و ۴۰ دقیقه درح- سربیشه، یک فریاد بود، فریادی که از یک جاده نیمه فراموش شده بلند شد و بر سینه های پر از درد مردم استان نشست. باید به این فریادها توجه کرد، به فریادی که می گوید؛ «نیمه ها» گاهی خطرناک تر از «کلیت ها» هستند، چه «جاده» نیمه باشد، چه «خواب» نیمه، چه راه «نیمه»، چه «سواد» نیمه و چه «مدیر» نیمه. اکنون به جای مقصر حوادث، باید به به دنبال علت حادثه ها بود. این طور است که مشکلات رفع خواهند شد.علت ها شاید در داخل شهرستان، داخل استان یا حتی بیرون از آن باشند. بدون حضور مقصر، حادثه باز هم تکرار شدنی است، اما بدون حضور علت، هیچ حادثه ای امکان وقوع ندارد.
(لطفا نظر و پیشنهاد خود در رابطه با یادداشت های روزنامه را به شماره ۰۹۳۰۴۹۴۳۸۳۱ ارسال فرمایید)