گل نرگس خوسف با عطر بی نظیرش در ایران جایگاه خاصی دارد اما برای رسیدن به سودآوری از این گل هنوز راه بسیار در پیش است.خراسان جنوبی رتبه پنجم تولید گل نرگس در کشور را دارد و خوسف هم در استان رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و همه روزه شاخه‌های گل زیادی توسط نرگس‌کاران این شهرستان روانه استان‌هایی مانند تهران، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و دیگر استان‌ها می‌شود.سازگاری با شرایط آب و هوایی منطقه، اجرای روش‌های سنتی تولید و استفاده نکردن از کودهای شیمیایی سبب شده که گل نرگس این منطقه علاوه بر عطر و بوی منحصر بفرد و با کیفیت، ماندگاری بالایی نیز داشته باشد. کارشناسان معتقدند که گل نرگس مانند دیگر گونه گیاهان دارویی با خواص و فوایدی که دارد می‌تواند در اقتصاد استان و کشور با توجه به صنایع تبدیلی آن نقش به‌سزایی داشته باشد که مانند تمام گیاهان دارویی به این موضوع توجه نشده است.
عطری که دیگر استان‌ها ندارند
محمدرضا علیزاده، از نرگس کاران روستای آریش خوسف با بیان اینکه یک هکتار سطح زیرکشت دارد، گفت: گل نرگس از سال سوم به سوددهی می‌رسد و در دو سال ابتدایی از یک هکتار شاید فقط ۴ هزار متر گل بدهد.وی در زمینه قیمت این گل هم عنوان کرد: امسال به دلیل شرایط هوایی کاهش برداشت داشتیم ولی از آن سوی قیمت آن در بازار بهتر از سال گذشته بود.به گفته وی در ابتدای برداشت هر شاخه گل نرگس را بین ۲ تا ۲ هزار و ۵۰۰ تومان خریداری می‌کردند و اکنون از یک هزار و ۸۰۰ تا ۲ هزار تومان خریداری می‌شود.علیزاده دلیل عدم استقبال مردم از کشت گل نرگس را هزینه حدود ۲۰۰ میلیون تومانی برای آماده سازی و کشت، همچنین گل ندادن در دو سال ابتدایی دانست و عنوان کرد: برای روی آوردن مردم به این سمت نیاز به حمایت و همکاری از جانب مسئولان است.این نرگس کار در زمینه فرآوری این محصول هم اظهار کرد: طی تحقیقات و تعاملی که با دیگر استان‌ها داشته‌ایم هیچ شهری در ایران مانند شیراز، اصفهان، طبس و بهبهان، بو و رایحه گل نرگس خوسف را ندارند و آن به دلیل تفاوت دمای بین شب و روز است.وی تصریح کرد: با وجود اینکه دیگر استان‌ها به فرآوری روی آورده‌اند ولی به دلیل نداشتن بوی خاص و ماندگار نبودن، موفق نبوده‌اند اما در خراسان جنوبی مشکل اینجا است که خرید هر دستگاه بسیار گران است و نیاز به سرمایه‌گذار کلان وجود دارد.
چشم به راه سرمایه گذاری
غلامرضا زینلی، از دیگر نرگس کاران استان خراسان جنوبی هم بیان کرد: یک هکتار سطح زیر کشت داریم و برداشت نسبت به سال قبل کاهش داشته است ولی بازار خرید و قیمت خوب بود.وی با بیان اینکه تحت پوشش بیمه قرار گرفتن گل نرگس اتفاق خوبی بود، گفت: مشکل در بخش آب است چرا که در زمستان کارت چاه‌ها شارژ نمی‌شود و مشکل ساز شده است و به همین دلیل شاهد کاهش برداشت در سال جاری بودیم. به گفته وی فرآوری گل نرگس باعث ارزش افزوده آن می‌شود و لازم است که در قالب یک تعاونی باشد تا تمام بهره‌برداران سود کنند.زینلی با بیان اینکه در کشور هیچ کجا عطر و بوی گل نرگس را ندارند و مانند زعفران این منطقه نرگس هم متفاوت است، عنوان کرد: خود ما به دنبال ایجاد و ثبت یک رایحه درمانی از گل نرگس هستیم که امیدواریم به مشکلی برنخورد.مهدی عبقری، از دیگر نرگس کاران خوسف هم اظهار کرد: مشکل خرده مالکانی هستند که به هر قیمتی گل‌های خود را می‌فروشند.وی با بیان اینکه اصفهان در بخش فرآوری وارد شده ولی عطر آنچنانی ندارد، گفت: به سرمایه‌گذاری بالایی نیاز داریم تا این کار انجام شود ولی در صورت انجام به دلیل بوی عالی این گل در این منطقه مسلماً سودآور خواهد بود.به گفته وی حتی در فروش گل نرگس در استان‌های دیگر همیشه فقط یک شاخه گل نرگس خوسف را میان گل‌های نرگس از استان‌های دیگر قرار می‌دهند و به فروش می‌رسانند.
گیاه مزیت‌دار و فاقد چرخه فرآوری
محسن پویان، مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی هم در زمینه گل نرگس در گفتگو با مهر گفت: از محصولات خودرویی بود که در روستای آریش شهرستان خوسف می‌رویید و آنجا به نرگس کوه معروف بود.وی ادامه داد: اما به دلیل برداشت پیاز این گل و خشکسالی‌ها، دیگر در آن منطقه چندان شاهد رویش آن نیستیم.به گفته وی گل نرگس هم مانند دیگر گیاهان دارویی جزو گیاهان مزیت‌دار استان محسوب می‌شود ولی با وجود اینکه اطلاعات آن را مانند دیگر گونه‌ها داریم حلقه مفقوده آن فرآوری است. پویان اظهار کرد: اکنون از خود گل نرگس و هم از پیاز آن در کشورهایی مانند هنگ کونگ، مراکش و مصر فرآورده‌ها و مکمل‌هایی تولید می‌شود.
تهیه ۷ مکمل غذایی و دارویی از گل نرگس
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه از گل نرگس می‌توان حدود ۷ مکمل دارویی و غذایی تهیه کرد، گفت: از دیگر گیاهان دارویی نیز حدود ۵۰ مکمل غذایی و دارویی تولید می‌شود.پویان تصریح کرد: وارد شدن به عرصه عطر در حوزه گل نرگس شاید چندان توجیهی نداشته باشد چرا که رقبای قوی مانند فرانسه وجود دارند، اما در بخش مکمل‌ها می‌توان کارهایی انجام داد.وی در زمینه محصولات ایجاد شده از گل نرگس عنوان کرد: می‌توان یک زماد برای از بین بردن جوش و کهیر تهیه کرد، همچنین مکمل دارویی و گیاهی برای پراکنده کردن سموم و پیشگیری افسردگی تولید کرد و به طور کلی در طب پیشگیری از گل نرگس یا گل محمدی می‌توان بهره برد.به گفته وی همچنین می‌توان از پیاز آن هم مکمل‌ها و زمادهایی برای مصارف مختلف مانند از بین بردن برخی قارچ‌ها، درمان دمل و ورم، زخم و ورم مفاصل، همچنین برای مشکلات عصبی تولید کرد.
سهم نیم درصدی ایران
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان‌جنوبی اظهار کرد: هنوز نه تنها در استان بلکه در کشور رویکردی برای استفاده از پتانسیل گیاهان دارویی و فرآوری آن وجود ندارد.پویان بیان کرد: اگر در بخش فرآوری و تولید مکمل‌های دارویی و غذایی وارد شویم کشورهای عربی می‌توانند بازار خوبی برای ما باشند. وی تأکید کرد: موضوع تولید مکمل‌های دارویی و غذایی است و منظور دارو و کارخانجات داروسازی نیست و این نوع نگاه در ایران هم باید نهادیه شود تا به راحتی بتوان این نوع مکمل‌ها را تولید کرد. به گفته وی سهم ایران از فرآورده‌ای گیاهان دارویی مزیت دار نیم درصد است و این در حالی است که کشوری مانند چین ۷۰ درصد اقتصاد آن برپایه گیاهان دارویی است و هیچ گیاه سبزی در آن کاشته نمی‌شود مگر اینکه بتوان از آن فرآورده و مکملی تهیه کرد. پویان با بیان اینکه اکنون ارزآوری، سودآوری و اشتغال‌زایی در زمینه صادرات فرآورده‌های گیاهی است، گفت: کشورهای مانند کانادا، استرالیا، آلمان، هونگ کونگ؛ مراکش، مصر، هند و پاکستان وارد این حوزه شده‌اند و با مکمل‌های گیاهی در عرصه‌های دارویی و غذایی وارد بازار جهان شده و اقتصاد پایداری را ایجاد کرده‌اند.
کاهش ۴۰ درصدی برداشت گل نرگس
عبدالرضا رضایی، مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی هم با بیان اینکه سطح زیرکشت گل نرگس در استان حدود ۳۹ هکتار است، گفت: به دلیل شرایط آب و هوایی، کاهش بارندگی، افزایش دما در مقاطع حساس شاهد کاهش برداشت بوده‌ایم.وی ادامه داد: اکنون با کاهش ۴۰ درصد ۹ میلیون و ۴۸۰ هزار شاخه گل نرگس برداشت شده است و این در حالی است که سال گذشته ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار شاخه با مبلغ ۱۶ میلیارد تومان بود.به گفته وی ۷۵۰ خانوار بهره‌بردار گل نرگس در استان هستند و بیشترین سطح زیرکشت در خراسان‌جنوبی مربوط به شهرستان خوسف با ۲۴ هکتار و بعد از آن مربوط به شهرستان طبس با ۱۴.۵ هکتار است.رضایی با بیان اینکه این استان رتبه پنجم تولید گل نرگس در کشور را دارد، اظهار کرد: برداشت گل نرگس در خراسان‌جنوبی از اواخر آبان آغاز و در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی تا نیمه‌های اسفند ادامه دارد.
گیاهان مزیت‌دار ویژه‌تر دیده شود
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی در زمینه مشکل کارت‌های شارژ از چاه بیان کرد: پیگیری‌هایی برای محصولات نرگس و زعفران داشته‌ایم که اگر در فصل زمستان و بهار که نیاز اصلی این محصولات به آب است با کمبود بارندگی مواجه بودیم اقداماتی انجام شود که البته هنوز پاسخی داده نشده است.رضایی در بخش فرآوری این محصول هم گفت: در صورتی که سرمایه‌گذار بخش خصوصی وارد شود دولت هم با ارائه تسهیلات و موارد دیگر حمایت می‌کند و حتی می‌توانند برای چند محصول گیاهی و گل استان باشد.وی درباره مکمل‌های این گونه از گل‌ها و گیاهان هم اظهار کرد: در حوزه اختیارات ما نیست و لازم است که بخش بهداشت وارد این جریان شود و توجیهات لازم برای آنها انجام شود.رضایی در زمینه عدم استقبال از کشت گل نرگس عنوان کرد: ما با بیمه این محصول یک مشوق قرار داده‌ایم، همچنین برای ترویج و فرهنگسازی فقط می‌توانیم توصیه کنیم و الزامی نیست.به گفته وی به دلیل خشکسالی‌ها مردم محتاط‌تر عمل می‌کنند که کار درستی است و باید کاری که برای آنها توجیه اقتصادی دارد اجرایی کنند.مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه اعتبارات بخش بهبود تولیدات گیاهی کاهش چشم‌گیری داشته است، گفت: اعتبارات فقط استانی است و دیگر ملی نداریم و همان هم تخصیص پیدا نمی‌کند. وی از مسئولان درخواست کرد: گیاهان و محصولات مزیت‌دار مانند گل نرگس یا زعفران را به طور ویژه در اعتبارات ببینند که اگر در کل اعتباری داده نمی‌شود ولی برای محصولات خاص اعتباری کنار گذاشته شود.توجه به این نکته ضروری است که نفت دیگر جایگاهی مانند گذشته ندارد و باید به سمت محصولات غیرنفتی برای اقتصاد کشور باشیم. همانگونه که دیگر کشورها بدون نفت اقتصاد خود را توسعه داده‌اند. خراسان جنوبی و ایران مملو از گیاهان دارویی است که اگر به آنها با نگاهی بازتر توجه شود و صنایع تبدیلی و فرآوری و مکمل‌های غذایی و دارویی از آن تولید شود، می‌توان بازار خوبی ایجاد کرد و یک چرخه پایدار اقتصادی را داشته باشیم.
