دو سال از وعده ی دولت برای بیمه قالیبافان می گذرد، هرچند این وعده هر سال تمدید می شود، اما هنوز هیچ آماری به تعداد بیمه شدگان این صنعت در استان افزوده نشده، از سوی دیگر صادرات کم فروغ فرش مانند خوره ای در حال نابودی تار و پود این صنعت است. روزی اش را گره زدن به دست می آورد، از قضای روزگار، هر روز طوری گره در کارشان می افتد و آن گره ها طوری محکم می شود که هیچ دست گره گشایی را یارای گشودنش نیست. این شرایط این روزهای قالیبافان خراسان جنوبی است. ۶ قرن است که هنرمندان خراسان جنوبی با هنر دیرینه فرش خو گرفته اند و بر تاروپود آن، گره عشق می زنند، هنری که سینه به سینه تا به امروز ادامه یافته است. ارثی که نتیجه سرپنجه زنان و مردان هنرمندی است که با آن نقش هایی از ریز ماهی گرفته تا لچک ترنج و خشتی بر تاروپود زده‌اند تا چشم مردمانی را از خارج مرزهای ایران به خود خیره کنند و آنان انگشت حیرت از این هنر ارزشمند به دهان گیرند. هنر فرش‌بافی در خراسان جنوبی با افت و خیزهای اقتصادی و اجتماعی رو برو است و هنرمندان فرش دستباف از مشکلات گلایه دارند و معتقدند باید به وضعیت فعالان این عرصه توجه بیشتری شود.
علاقه ای برای ادامه نیست
زهرا مودی یکی از زنان روستایی و قالیباف در استان درباره شرایط این هنر می گوید: این روزها دیگر کمتر کسی به سراغ قالی‌بافی می آید و جوانان دیگر علاقه‌ای به این هنر نشان نمی‌دهند. وی با بیان اینکه کارگاه کوچکی در روستا دارد که سه نفر دیگر هم در آن فعالیت می کنند، ادامه می دهد: حمایتی از این رشته هنری با ارزش در استان نمی‌شود و به دلیل سختی کار و درآمد پایین جوانان حاضر به فعالیت در این رشته نیستند. وی با اشاره به اینکه دلالان سود دسترنج زنان روستایی را می‌برند، تاکید می‌کند: انگار سختی کار فقط برای بافنده است کاش مسئولان برای خرید فرش از بافندگان اقدام کنند تا مجبور به فروش هنرمان با قیمت کم به واسطه‌ها نباشیم. وی ادامه می دهد: با فعالیت چهار نفر در کارگاه از ساعت ۷ صبح تا ۲ ظهر برای اتمام یک فرش ۱۲ متری ۷ ماه زحمت می‌کشیم، اما فقط پرسیده می‌شود چقدر نخ تهیه شده است، کسی نمی‌گوید چقدر زحمت کشیده‌اید.
وعده های بی فروغ
یکی دیگر از بافندگان فرش و تابلو فرش‌های دستباف در خراسان جنوبی نیز می گوید: طرح ریزه ماهی فرش خراسان جنوبی در دنیا حرف اول را می‌زند اما به آن توجهی نمی‌شود. ذاکری با بیان اینکه باید این هنر اصیل استان را به نسل‌های بعدی آموزش دهیم تا به فراموشی سپرده نشود، می افزاید: رونق دادن به این هنر هزینه‌های سنگینی ندارد و هر هنرمند با داشتن یک دار قالی در خانه هم می‌تواند فعالیت کند اما متاسفانه از سوی مسئولان توجهی به این رشته نمی‌شود. وی بیمه را یکی از مشکلات اصلی در این حوزه عنوان می‌کند و می گوید: متاسفانه چندین سال است که سهمیه برای بیمه قالیبافان در استان نداریم. فاطمه حسنی یکی دیگر از بافندگان فرش دستباف در استان هم با اشاره به اینکه برای بافندگان قالی مزایای زیادی وجود ندارد و درآمد آنها از این شغل پایین است، می گوید: مسئولان باید به وضع اقتصادی افرادی که صنایع دستی را احیا می‌کنند رسیدگی کنند. وی عنوان می کند: قالی بافی مشکلات جسمی و بیماری‌هایی از درد دست و ضعیف شدن چشم، تا کمردرد و آرتروز را برای بیشتر فعالان در این کار به همراه دارد. این بافنده با اشاره به اینکه بافنده فرش ادعای زیادی ندارد اما به او توجهی نمی‌شود، می گوید: اگر به دنبال اشتغال برای جوانان هستیم این هنر در خراسان‌جنوبی می توانست برای ورود بسیاری از جوانان مطلوب باشد. حسنی با حسرت و افسوس از روایت تلخی که درباره صنعت قالی بافی رخ داده می افزاید: در حالی که مرکز ملی فرش قول داده بود سال گذشته با اعتباری مشخص تعدادی از قالیبافان را بیمه کند، اما باز هم هیچ اتفاقی نیفتاد و هیچ بافنده‌ای در خراسان جنوبی بیمه نشد.
صادرات در محاق
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به شرایطی که کرونا به وجود آورده اوضاع بافت فرش در خراسان جنوبی را بد ارزیابی نکرده و می گوید: به دلیل کرونا و البته نداشتن شغلی دیگر در روستاهای خراسان جنوبی به نظر می‌رسد بافندگان متراژ بیشتری فرش تولید کنند. محمد حسن کامیابی مسک البته این تولید مضاعف را برای بازار خوب نمی‌داند چرا که قیمت فرش پایین می‌آید، در حالی که هم اکنون با توجه به قیمت‌هایی که وجود دارد دستمزد بافندگان بسیار پایین است.وی ادامه می دهد: سال گذشته در خراسان جنوبی ۱۷۰ هزار متر مربع فرش تولید شد که از این میزان ۱۰۰ هزار متر آن صادر شده است.
وعده‌های بی عمل دولت
وی از طرح‌هایی که دولت برای حمایت از فرش ارائه داده رضایت ندارد و آن را فقط در حد مسکنی زود گذر می‌داند، چرا که با ارائه تسهیلات به بافندگان که آن هم البته ان‌قلت های فراوان در آن است نمی‌توان مشکلات بافندگان را رفع کرد. کامیابی مسک معتقد است ارائه تسهیلات نیز تنها برای برخی از بافندگان مقدور است، علاوه بر این افرادی می‌توانند حتی به نام بافنده فرش تسهیلات آن چنانی دریافت کنند، اما در مقابل آن فردی که بافنده واقعی است ماه‌ها برای دو میلیون تومان معطل می‌ماند. وی درباره بیمه بافندگان توضیح می دهد: متأسفانه دولت در این باره نیز مدام قول‌های بی عمل می‌دهد، هم اکنون دو سال است که اعلام می‌شود اعتباری برای بیمه قالیبافان اختصاص می‌یابد یا اختصاص یافته است اما در این دو سال حتی یک نفر هم در خراسان جنوبی بیمه نشده است.
رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی ادامه می دهد: مشکل اصلی در این مورد عدم پرداخت سهم دولت در بیمه فرش‌بافان است، هرچند بافندگان می‌توانند از بیمه‌های دیگر مثل بیمه روستاییان استفاده کنند اما بیمه تأمین اجتماعی برای همه آنها قابل قبول تر است چرا که هم درمان و هم بازنشستگی را شامل می‌شود.
بازار سرد صادرات
کامیابی مسک بدترین شرایط را برای اوضاع فرش توصیف کرده و می گوید: متأسفانه طی دو سال گذشته رتبه صادراتی ایران در صادرات فرش به رتبه دوم و سوم نزول پیدا کرده، در حالی که طی ۶۰ سال گذشته همیشه رتبه اول صادرات را داشته‌ایم. به تبع میزان صادرات در استان‌ها نیز کاهشی بوده است. وی ظهور کشورهایی مانند هند، پاکستان و افغانستان و البته چند کشور دیگر در بازار فرش را دلیل اصلی کاهش فروش و صادرات فرش دانسته و می افزاید: دولت باید با طرح جدید بازاریابی؛ فرش را از این بحران خارج کند اما متأسفانه این طور که معلوم است در مرکز ملی فرش حرکتی برای این منظور احساس نمی‌شود.وی بازاریابی را مهمترین حلقه مفقوده در داستان فرش دست بافت ایران اعلام می کند. کامیابی مسک اضافه می کند: با تحریم آمریکا، بازار مهمی را از دست داده‌ایم بنا بر این باید تمام تلاش خود را برای بازاریابی در بخش‌ها و کشورهای دیگر انجام دهیم. وی می گوید: یک تولید کننده و صادر کننده با توجه به هزینه‌هایی که بازاریابی دارد قادر به ورود مستقیم به این بخش از اقتصاد فرش نیست، به همین دلیل دولت در این زمینه باید راهکارهای ویژه و اعتبارات خاص قرار دهد.
کمترین دستمزدها
وی دستمزد پایین بافندگان را یکی از دغدغه‌های مهم و مشکلات اصلی برای بافندگان عنوان کرده و می افزاید: با این حال در خراسان جنوبی در حالی که انتظار می‌رفت این هنر رو به زوال باشد هنوز هم از رونق خود نیفتاده چرا که کارگران بافنده کاری به جز بافندگی ندارند. تصور کنید در روستایی که آبی برای کشاورزی و غذایی برای دام نیست،روستایی به جز قالی بافی پیشه‌ای دیگر ندارد. وی ادامه می دهد: از دولت انتظار داریم به جای اعطای تسهیلاتی کوتاه مدت که گاهی بافنده در پرداخت اقساط آن هم مشکل دارد، این پول را به سازمان تأمین اجتماعی بدهد تا نسبت به بیمه بافندگان تحولی را شاهد باشیم. به گفته وی از ۵۰ هزار بافنده این استان کمتر از ۸ درصد آنها بیمه شده‌اند و با تمام پیگیری‌های انجام شده طی دو سال گذشته هیچ بافنده‌ای جدید بیمه نشده است. رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی هزینه‌های مواد اولیه تولید یک فرش و البته چرخه واسطه‌ها و دلالان را از جمله معایبی دانست که باعث شده دست قالیبافان همیشه سرد باشد، به همین دلیل امیدوار است قیمت فرش در بازار افزایش یابد و با فرمول عرضه بیشتر تقاضای کمتر در این شرایط کرونایی مواجه نشود. هنر قالی‌بافی در خراسان جنوبی که آوازه جهانی پیدا کرده است ثمره تلاش زنان و مردان بی مدعای این دیار است و بی انصافی است هنر و هنرمند باشد اما مشکلات ریز و درشت چنان بر آن غلبه کند و تا جایی پیش برود که به عنوان یک تهدید جدی برای هنر و صنعت قالی‌بافی به شمار آید. زمانی که سخن از جهش تولید می‌شود قطعاً باید قدر چنین هنر با ارزشی که آن را مدیون هنرمندان این مرز و بوم هستیم را بدانیم و در راستای حمایت از آنان قدم برداریم. این حمایت و توجه کردن به هنرمندان در حوزه صنعت فرش، قطعاً نیازمند همکاری و پاسخ‌گویی از سوی دولت، نمایندگان مجلس، سازمان تأمین اجتماعی و سایر مسئولان است. تا زمزمه بزن جا خود، زدم دوتا. ابریشم آبی پیش آمد، عنابی پیشرفت. باز هم از خانه های دنج روستاهایمان شنیده شود – محمودآبادی
