نسرین کاری- در نخستین ساعات صبح یک روز پاییز، با گروهی از خبرنگاران محلی به دعوت اداره‌کل هواشناسی خراسان جنوبی گرد هم آمدیم تا در قالب تور رسانه‌ای، از نزدیک با فعالیت‌ها و زیرساخت‌های این نهاد تخصصی آشنا شویم.مقصد ما، ایستگاه هواشناسی بیرجند بود؛ جایی که داده‌های جوی، نه‌تنها ثبت می‌شوند، بلکه به تصمیم‌سازی‌های کلان در حوزه‌های کشاورزی، هوانوردی و مدیریت بحران جهت می‌دهند.در میان تجهیزات سنتی و دیجیتال و فضایی آمیخته از دقت علمی و تجربه میدانی، جواد نخعی مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی، با زبانی روشن و تحلیلی از پشت‌صحنه عملیات روزانه، چالش‌های اقلیمی و نقش حیاتی داده‌های هواشناسی در ایمنی و توسعه پایدار سخن گفت.این بازدید، فرصتی بود برای درک عمیق‌تر از مسئولیتی که هر روز، بی‌وقفه، در دل ایستگاه‌های هواشناسی جریان دارد.
تجهیزات سنتی در کنار فناوری نو؛
روایت یک همزیستی علمی
اداره هواشناسی با بیش از ۷۰ سال سابقه فعالیت،
از نهادهای کلیدی در پایش اقلیم و پیش‌بینی وضعیت جوی است؛ نهادی که تخصص خود را
به حوزه‌های کشاورزی، هوانوردی، منابع طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر ارائه می‌دهد.نخعی با اشاره به مأموریت‌های سازمان گفت: فعالیت‌های ما در دو محور اصلی تعریف شده‌اند؛ کاهش مخاطرات اقلیمی و پیش‌بینی وضعیت هوا. این دو حوزه، پایه تعهدات ملی و بین‌المللی سازمان در زمینه پایش و تحلیل داده‌های هواشناسی هستند.وی با بیان اینکه در حال حاضر، ۱۱۰ ایستگاه فعال در استان
وجود دارد که شامل ایستگاه‌های باران‌سنجی،
اقلیم‌شناسی، سینوپتیک اصلی و تکمیلی، فرودگاهی، جاده‌ای و گردوغبار است، ادامه داد:
از این میان، ۲۶ ایستگاه خودکار به‌صورت لحظه‌ای داده‌ها را ثبت و ارسال می‌کنند.وی یادآور شد: در مرکز استان، شهر بیرجند، سه
ایستگاه فعال شامل سینوپتیک اصلی، فرودگاهی
و پلتفرم هواشناسی مستقر هستند. این پلتفرم میزبان سنجنده‌هایی است که اطلاعات دما، رطوبت، فشار هوا، سرعت و جهت باد، بارش و تابش خورشید را ثبت می‌کنند.
از دماسنج خشک تا حسگر دیجیتال
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی درباره تجهیزات سنتی گفت: ادواتی مانند جعبه‌های اسکرین، دماسنج خشک و تر، دماسنج بیشینه و کمینه، سایکرومتر و باران‌سنج‌های مکانیکی هنوز در بسیاری از ایستگاه‌ها مورد استفاده‌اند. رنگ سفید این تجهیزات برای جلوگیری از جذب انرژی خورشیدی و کاهش خطای اندازه‌گیری انتخاب شده است.او افزود: دماسنج‌ها در ساعات مختلف شبانه‌روز توسط دیده‌بانان قرائت و در دفاتر مخصوص ثبت می‌شوند. همچنین دستگاه‌های ثبات، رطوبت نسبی را به‌صورت گرافی رسم می‌کنند. حتی در
برخی ایستگاه‌ها از موی طبیعی انسان به‌عنوان عنصر حساس رطوبتی استفاده می‌شود که با تغییر طول در اثر رطوبت، میزان آن را ثبت می‌کند.وی با اشاره به اینکه با توسعه فناوری، بسیاری از ایستگاه‌ها به تجهیزات دیجیتال مجهز شده‌اند. خاطر نشان کرد: دستگاه‌های خودکار هواشناسی قادرند داده‌های دما، رطوبت، فشار، باد و بارش را به‌طور پیوسته ثبت و ارسال کنند. در بخش باران‌سنجی نیز دستگاه‌های مکانیکی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از رسیدن بارش به ۱۰ میلی‌متر، به‌صورت خودکار تخلیه می‌شوند.
خورشید، خاک و تبخیر؛
جزئیاتی که توسعه را می‌سازند
مدیرکل هواشناسی استان با اشاره به سایر شاخص‌های مورد سنجش گفت: اندازه‌گیری تبخیر از طریق دماسنج‌های مستقر در آب انجام می‌شود تا کمینه و بیشینه دمای آب ثبت گردد. در ایستگاه‌های کامل، دستگاه اندازه‌گیری انرژی تابشی خورشید با استفاده از گوی شیشه‌ای و کارت‌های حساس، زمان تابش خورشید را ثبت می‌کند و سنسورهای بالا و پایین، میزان انرژی دریافتی و بازتابی زمین را می‌سنجند.نخعی افزود: در ایستگاه‌های مجهز، دماسنج‌هایی در عمق‌های مختلف خاک تا یک متر قرار داده شده‌اند که دمای لایه‌های مختلف را ثبت می‌کنند. این اطلاعات، به‌ویژه برای مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، اهمیت فراوانی دارند.
یخبندان در راه است؛
وقتی هشدارها جان می‌خرند
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در بخش دیگری از سخنان خود به هشدارهای اقلیمی اخیر اشاره کرد و گفت: در روزهای گذشته، نخستین یخبندان زودرس پاییزه در استان ثبت شد. در شهرستان سربیشه، دمای منفی ۱.۱۴ درجه سلسیوس به‌عنوان سردترین نقطه استان گزارش شد. اداره‌کل هواشناسی با صدور هشدارهای سطح زرد و نارنجی، کشاورزان را از این پدیده مطلع کرد تا اقدامات پیشگیرانه انجام دهند.
به گفته او، هر هشدار هواشناسی می‌تواند به معنای حفظ جان، محصول و سرمایه باشد. پیش‌بینی دقیق و واکنش به‌موقع، مرز میان خسارت و نجات است.
هواشناسی؛ حافظ خاموش توسعه
هواشناسی خراسان جنوبی با تکیه بر دانش بومی، تجهیزات سنتی و فناوری‌های نوین، نقشی حیاتی در پیشگیری از مخاطرات جوی و پشتیبانی از توسعه پایدار ایفا می‌کند. آنچه جواد نخعی در این بازدید روایت کرد، تنها گزارشی از یک نهاد نبود، بلکه تصویری روشن از تلاش شبانه‌روزی کارشناسانی است که با داده، تحلیل و هشدار، از جان و مال مردم پاسداری می‌کنند.این گزارش یادآور آن است که هر ایستگاه هواشناسی، نه صرفاً نقطه‌ای روی نقشه، بلکه چشمی بیدار در دل اقلیم است؛ دیده‌بانی که با هر قرائت و هر هشدار، سهمی در امنیت، سلامت و آینده این سرزمین دارد.
