کاری- پدیده گرد و غبار به عنوان یک چالش جدی، حوزه‌های سلامت و محیط زیست خراسان جنوبی را تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس مطالعات انجام شده و تقسیم‏ بندی ناشی از وضعیت گرد و غبار استان‌ها، خراسان جنوبی در کنار استان‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان از غبار خیزتر ین استان‌های کشور در رتبه اول محسوب می‌شود. این معضل محیط زیستی سالهاست گریبانگیر استان است و خسارات جبران ناپذیری به سلامت و زندگی هم استانی می زنند و نیازمند مدیریت و برنامه ریزی جدی مردم و مسئولان می باشد.

خراسان جنوبی در رده یک
استانهای غبار خیز می باشد

فاطمه دعاگویان؛ معاون محیط زیست انسانی
اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در نشست با خبرنگار آوا گفت: خراسان جنوبی در کنار استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و کرمان، هرمزگان و خوزستان جزء استان‌های رده یک در بحث غبارخیزی است. وی با بیان اینکه یک سوم از مساحت استان معادل 5 میلیون هکتار را کانون‌های گردوغبار تشکیل می‌دهد، اضافه کرد: این موضع نیازمند این است که برنامه‌ها و اقداماتی برای مقابله، پیشگیری و سازگاری با گرد و غبار انجام شود.وی با اشاره به اینکه در بررسی عوامل طبیعی باید گفت ما روی کمربند خشک و نیمه خشک زمین قرار داریم و نزولات جوی استان کم و ذخایر و منابع آبی ضعیف است، اضافه کرد: با توجه به خشکسالی‌ها بر روی کانون‌ها تاثیر می‌گذارند. شرایط جوی و نوسانات شدید فشار هوا باعث می‌شود جزء رتبه‌های اول گردوغبار کشور باشیم.

اصلی ترین کانون غبارخیزی استان زیرکوه می باشد

دعاگویان با بیان اینکه براساس آخرین مطالعات ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی و پیشگیری و مدیریت گردوغبار کشور که در خراسان جنوبی انجام شده 4 کانون اصلی شناسایی شده است، تصریح کرد: که اصلی‌ترین کانون زیرکوه است. این کانون‌ها در تمامی شهرستان‌ها پراکنده‌اند و تمامی بخش‌های استان متاثر از گرد و غبار هستند.وی افزود: مهم‌ترین کانون‌هایی که می‌توان به آن اشاره کرد شامل بشرویه، طبس و نهبندان و سرایان و زیرکوه است. عوامل طبیعی و استانی بر روی گرد‌وغبار در استان مؤثر هستند.معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه اگر کل عرصه‌های طبیعی کشور را در نظر بگیریم 86 درصد سطح استان را بیابان و مراتع کم تراکم بیابانی تشکیل می‌دهد، اظهار کرد: شرایط اقلیمی استان به گونه‌ای است که عامل اصلی گرد و غبار است.وی با بیان اینکه در بخش عوامل انسانی باید گفت عامل اصلی تغییر اقلیم انسان‌ها هستند، بیان کرد: در زمان خشکسالی اثرات تغییر اقلیم بیشتر خود را نشان می‌دهد. وی در دسته بندی عوامل انسانی، بهره‌برداری غیراصولی از منابع آبی و توسعه غیراصولی و غیرمتوازن به ویژه در حوزه معادن را تأثیرگذار دانست و گفت: ستاد ملی گرد و غبار معادن را به عنوان یکی از مباحثی درنظرگرفته که باید ملاحظات خاصی را در بهره‌برداری‌های خود رعایت کنند؛ پایه فعالیت معدنی آلاینده‌های منتشری دارد اما معدن‌کاران ملزم هستند روش‌های کنترلی را انجام دهند و براین اساس نظارت‌ها باید در حوزه استخراج معادن بیشتر باشد.

ستاد ملی گردوغبار در استان
اقدامات خوبی انجام داده است

دعاگویان با بیان اینکه ستاد ملی گردوغبار در استان اقدامات خوبی انجام داده است، ادامه داد: این ستاد در بحث علمی و تحقیقاتی و منشأیابی داخلی و مطالعات منشأیابی خارجی و کانون‌های فرسایش بادی و طوفان‌های گردوغبار و برآورد خسارات زیستی گردوغبار به زیرساخت‌ها و بخش‌های مختلف اقدامات قابل توجهی انجام داده است.
وی با بیان اینکه در سال ۹۷ مبلغ 5053 میلیارد ریال خسارت سالانه به استان برآورد شد، بیان کرد: تدوین یک برنامه جامع مقابله با گردوغبار و برنامه عمل دستگاه‌های اجرایی برای هر استان از مهم‌ترین کارهای ستاد بوده است که خراسان جنوبی در بررسی و اجرا جزء استان‌های پیشرو بوده است و هر دستگاهی یگ برنامه عمل براساس شرح وظایف اجرایی خود پیش رو دارد. برای گرد‌وغبار به صورت خاص آیین‌نامه پیشگیری مدیریت پدیده گردوغبار در سال 1400 مصوب شده که مباحثی که مربوط به پدیده گردوغبار است در کارگروه زیربنایی مصوب کردیم.

مشارکت مردم در کاهش گرد و غبار
حرف اول را می‌زند

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه مشارکت مردم حرف اول را می‌زند و دستگا‌ه‌های اجرایی نیز وظیفه پیگیری وظایف اجرایی خود هستند، افزود: 729 هزار و 692 تن گردوغبار سالیانه از کانون‌های گردوغبار بلند می‌شود و قطعا با کاهش نزولات جوی سال خوبی در حوزه گردوغبار نخواهیم داشت و بیشترین خسارت‌ها در بخش زراعت، بهداشت و سلامت است.دعاگویان با اشاره به افزایش روزهای گردوغباری براساس اطلاعات ایستگاه‌های پایش در بیرجند، زیرکوه، نهبندان، سرایان و طبس، بیان کرد: در استان 6 ایستگاه پایش وجود دارد و براساس اطلاعات، 126 روز با کیفیت هوای نامطلوب در سال 1402 و 46 روز با کیفیت نامطلوب در سال 1403 ثبت شده و کاهش روزهای گردوغباری را داشته‌ایم. همچنین در فروردین امسال 7 روز با کیفیت نامطلوب ثبت شد.

حالت اضطرار، غلظت بالای ۲۵۵ میکروگرم ذرات معلق در منطقه

وی با بیان اینکه وقتی شرایط اضطرار به وجود می‌آید به این معناست که میانگین 24 ساعته غلظت ذرات معلق در منطقه از 255 میکروگرم بر مترمکعب فراتر رود، ادامه داد: براساس نظریات کارگروه مدیریت بحران با رصد گروه‌های کارشناسی متناسب با پیش بینی‌های هوا تصمیمات متناسب ابلاغ می‌شود.وی با بیان اینکه بهترین و موثرترین بخش برساس شیوه نامه‌ها مردم هستند، افزود: همه دستگاه‌ها متناسب با شرایط خود اطلاع‌رسانی‌ها را به مردم انجام می‌دهند؛ اما مشارکت مردم بسیار مهم است. معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: در این شرایط باید مردم نیز نکاتی را در مقابل این پدیده رعایت کنند تا میزان آسیب به سلامت مردم جامعه به واسطه بروز گرد غبار به صفر و یا حداقل برسد . وی افزود: بر اساس شیوه نامه اجرایی مدیریت شرایط اضطرار وقوع پدیده گردوغبار ،مردم را در هنگام بروز گردوغبار به سه دسته تقسیم کرده و برای کاستن از اثرات آلودگی ناشی از گردوغبار برای هر یک از آنها کنشهای متفاوتی را تعریف کرده است . دعاگویان اظهار کرد :دسته اول مردمی هستند که در مکانهای سربسته مانند خانه حضور دارند که باید تا حد امکان در خانه بمانند ،درها و پنجرهها را ببندند،در صورت نیاز از درزگیر استفاده کنند.

در موقع اضطرار تا حد امکان
از منزل خارج نشوید

وی یادآور شد: دسته دوم مردمی هستند
که در مکانهای باز مانند خیابانها حضور دارند
که باید در صورت امکان از توفان دوری کنند،
برای در امان ماندن از وسایلی که به هوا پرت
شده اند، به مکان سربسته بروند، بینی و دهان خود را با ماسک یا پارچه نمناک بپوشانند، از فعالیت در فضای باز خودداری کنند. دعاگویان با بیان اینکه دسته سوم مردمی هستند که در جاده ها حضور دارند مانند رانندگان که باید اگر می توانند از آن دوری کنند و وارد منطقه توفان گردوغبار نشوند، ادامه داد: در صورت دیدن توفان گردوغبار از راندن در آن خودداری کنند، وسیله نقلیه خود را تا حد امکان از جاده بیرون کشیده و تا گذر توفان بایستند،چراغ ها را خاموش کرده و ترمز دستی را بکشند،پای خود را از روی پدال ترمز بردارند و مطمئن شوندکه چراغ های عقب خاموش هستند.در اولین فرصت با یافتن مکانی امن، از جاده خارج شده و تا فروکش کردن توفان در آنجا بایستند، شرایط را از طریق تلفن به پلیس راهور، امدادونجات و راهداری اطلاع دهند تا میزان آسیب به واسطه بروز گرد غبار را به حداقل برسانند