آدینه – با شروع فصل مدارس و به خصوص ورود ۱۸ هزار کلاس اولی به مدارس در استان یکی از دغدغه های والدین نحوه مواجهه فرزندان با حضور در مدرسه است ، از این رو در گفت و گویی که با دکتر مریم فرسی از مشاوران حوزه خانواده و مدرسه داشتیم به این موضوع پرداختیم.
تعریف اضطراب چیست
و چه تفاوتی با ترس دارد؟
استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در پاسخ به این سوال گفت: قبل از هر صحبتی یک تعریف از اضطراب داشته باشیم.اغلب دو اصطلاح اضطراب و ترس به صورت مترادف به کار برده می شوند اما این دو تفاوت دارند.ترس اغلب به ارزیابی اولیه از یک خطر واقعی مربوط می شود در حالی که اضطراب بیشتر به حالت هیجانی نگرانی و دلواپسی به علت خطری نامعلوم اطلاق می شود
دکتر فرسی ادامه داد: بعضی از کودکان انواع هیجان هارا تجربه می کنند از جمله ترس، سردرگمی ، خشم ، نفرت، درماندگی و تنهایی. کودکان به علت طبیعت خود از لحاظ هیجانی بی تجربه اند و معمولا نمیتوانند دقیقا بگویند که چه احساسی دارند و این حالت باعث می شود که آنها منزوی و درون گرا شوند.
وی افزود: کودکانی که مضطرب و افسرده هستند معمولا به والدین و پرستاران خود وابستگی عاطفی بیشتر و شدید تری نشان می دهند و دایما درصدد جلب توجه آنها هستند و برای انجام ندادن بعضی از فعالیت ها مثل نرفتن به مدرسه هر کاری میکنند و از بعضی از رویداد ها مخصوصا جدا شدن از والدین یا پرستاران یا فوت آنها به شدت می ترسند.
استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در ادامه گفت: اضطراب کودکان معمولا به صورت انزوا طلبی نشان داده می شود کودکان از فعالیت هایی که در آنها به اجبار باید با دیگران معارشرت کنند مثل مدرسه رفتن اجتناب می کنند و به والدین و پرستاران خود می چسبند.
اضطراب جدایی چیست
و چگونه میتوان آن را کاهش داد؟
دکتر فرسی در پاسخ به این سوال گفت: چیزی فراتر از استرس و اضطراب طبیعی کودک هنگام ترک شرایط آشنا است. کودکی که اختلال اضطراب جدایی دارد معمولاً واکنشهای شدیدی نسبت به جدا شدن از والدین بروز می دهد که ممکن است به شکل لجبازی، خشم، پرخاشگری، مشکلات جسمی یا افسردگی بروز پیدا کند. وی افزود: کودکی که اضطراب جدایی دارد به دلیل سبک دلبستگی ناایمن کودک دایما حس می کند ممکن است اتفاق بدی برای والدین او بیفتد.
چه عواملی موجب ایجاد
اضطراب جدایی می شوند؟
استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در پاسخ به این سوال گفت: عوامل متعددی باعث بروز این اشکال می شود از جمله ترس از موقعیت جدید ، ترس از گم شدن ، دزدیده شدن یا بروز یک اتفاق بد، عدم تمایل به تعامل با کودکان دیگر،عدم احساس امنیت ، حس ناامنی در این کودکان در گذشته به دلیل شرایط بیرونی ایجاد شده اما ممکن است در شرایطی که اضطراب جدایی بروز پیدا می کند لزوما به دلایل بیرونی نباشد بلکه عدم امنیت حالا به یک احساس درونی تبدیل شده است که کودک آن را به تمام شرایط تعمیم می دهد. همچنین عوامل دیگری در شکل گیری اضطراب جدایی موثر است از جمله بیماری شدید یکی از والدین ، طلاق یا فوت یکی از عزیزان، مشکلات خانوادگی مانند تهدید یکی از والدین به ترک خانه ، روش تربیتی سختگیرانه، تنبیه کودک و تهدید او به ترک ، محافظت بیش از حد والدین هلیکوپتری از کودک ، همیشه در دسترس بودن ، عادت به ترک کودک بدون توضیح و دلیل بدون خداحافظی به مدت طولانی ، تجربه محیط ناامن یا سابقه کودک آزاری در زمان نبود والدین ، تغییر مداوم محل زندگی یا مراقبین و یا مهد کودک، کمبود شدید برخی از ویتامین ها،سابقه بیماری مزمن جسمی در کودک ،وجود الگوی اضطرابی در خانواده یا والدین یا سطح استرس بالا
ترس و اضطراب کودکان کلاس اولی تا چه اندازه طبیعی است؟
دکتر فرسی در پاسخ به این سوال گفت: احساس ترس از مدرسه در روزهای اول تا حدی طبیعی است ولی اگر از یک ماه بیشتر طول بکشد اضطراب پاتولوژیک یا مرضی است که باید درمان شود. درصد کمی از کودکان ترس از مدرسه را تجربه می کنند که آن هم یک نوع اختلال اضطرابی است.
والدین چگونه می توانند این نگرانی ها را در خود و فرزندانشان کاهش دهند؟
وی در پاسخ به این سوال گفت: از مواردی که به کاهش این اضطراب و نگرانی ها کمک میکنند می توان به مواردی اشاره کرد ، از جمله؛ تسلیم گریه و چسبندگی های شدید کودک نشوید ، از دعوا و تنبیه این دسته از کودکان پرهیزید و جلوی درب مدرسه قاطعانه از کودک خدا حافظی کرده و کودک را با اولیای مدرسه تنها بگذارند، آشنا کردن کودک با معلم ها ، همراهی کردن با کودک برای مدرسه، بهبود شرایط خواب و غذا ، گفتن حرف های مثبت از مدرسه و در نهایت سخت گیری ممنوع است.
چه زمان والدین باید
از متخصص کمک بگیرند؟
استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در پاسخ به این سوال گفت: برای درمان باید علاوه بر روان شناس یا روان پزشک از اولیای مدرسه نیز کمک گرفت و همچنین مادر دقت داشته باشد که تسلیم بهانه های کودک نشود تا بتوان شرایط را کنترل کرد و از آسیب های جدی در آینده پیشگیری کرد.
آیا می توان از اضطراب
جدایی پیشگیری کرد؟
دکتر فرسی در پاسخ به این سوال گفت: بله اضطراب جدایی معمولا ویژگی عادی رشد اولیه است اما بعضی عوامل استرس زای زندگی می تواند باعث آغاز و تشدید آن شوند مثلا فوت یکی از اشنایان نزدیک یا مردن حیوان خانگی ، بیماری، تغییر مدرسه یا خانه میتوانند باعث آغاز و یا تشدید آن شوند.
وی ادامه داد: در ۲ تا ۵ درصد کودکان و نوجوانان اضطراب جدایی وجود دارد،هر چند ناپایدار است و احتمال بازگشت خود به خود آن بسیار زیاد است.استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در ادامه افزود: به منظور پیشگیری از اضطراب جدایی والدین می توانند به عوامل زیر توجه کنند: تمرین جداشدن در کودکی از۳ سالگی ؛ کودک را آماده کنید و به مرور در زمانهای کوتاه او را تنها بگذارید، در زمان جدایی کودک دقت داشته باشید،
عادت در رفتن و بازگشتن ایجاد کنید مثلا یک رسم و آیین خاص برای خداحافظی از کودک تدارک ببینید ، هنگام خداحافظی یک روش دست دادن خاص، چشمک زدن، بوسه فرستادن، خواندن یک بیت شعر در نظر بگیرید و برای بازگشت هم آداب سلام کردن مخصوص خودتان را بسازید تا خاطره خوش به جای بماند و از او بدون اطلاع دادن جدا نشوید ، در محل نگهداری کودک ثبات داشته باشید، با کودک در مورد مدرسه گفت و گو کنید، احساسات کودک را سرزنش نکنید.استاد دانشگاه و مشاور مدرسه در ادامه ی گفت و گو گفت: کودکان به طور طبیعی و در مسیر رشدی خود، والدین و محیط آشنا و امن را شناسایی می کنند به همین دلیل ممکن است در اولین دفعات دور شدن از والدین درجاتی از نگرانی و مقاومت را نشان دهند تا زمانی که این نگرانی به یک مشکل جسمی یا روحی برای کودک تبدیل نشود می توان آن را یک روند طبیعی تلقی کرد.
