شیوع بیماری کروناویروس علاوه بر خسارات جانی که منجر به از جان باختن تعداد بسیاری از هموطنان شده است، آثار مالی فراوانی را نیز بر اقتصاد و خانوارها تحمیل کرده است. دولت در جهت نزولی کردن روند شیوع این بیماری اقدامات سختگیرانه‌ای را در نظر گرفته است. هرچند این اقدامات از جانب دولت ضروری و لازم می‌باشد، اما اثرات جانبی نیز در پی داشته است. از یک طرف با توجه به وجود تحریم‌های ظالمانه غرب علیه کشور ایران و محدودیت‌های وارداتی کالا در حوزه‌های مختلف، متغیرهای اقتصادی نظیر نرخ ارز و نرخ تورم طی دو سال گذشته نوسانات زیادی را تجربه کرده‌اند که باعث شده است درآمد حقیقی خانوار کاهش چشمگیری داشته باشد. از طرف دیگر، محدودیت‌های کرونایی اعمال شده منجر به تعطیلی موقتی بسیاری از مشاغل مخصوصا در بخش غیررسمی گردیده و درآمدهای صاحبان آن‌ها کاهش پیدا کرده است. لذا، در پی تحمیل شدن این شوک‌ها به خانوار و کاهش درآمدهای آن‌ها، تقاضا برای بسیاری از کالاها و خدمات به شدت کاهش یافته است. این کاهش تقاضا برای محصولات و کالاهای بخش کشاورزی شدیدتر هم بوده است. در واقع افراد به اجبار شرایط، مجبورند با توجه به درآمدهای محدودی که دارا هستند کالاهای خیلی ضروری را خریداری کنند و از خرید کالاهای کمتر ضروری و لوکس صرف نظر کنند. این درحالیست که محصول بخش اعظمی از کشاورزان خراسان جنوبی زرشک هست که جزء کالاهای غیرضروری به حساب می‌آید و کاهش تقاضای آن نسبت به سایر محصولات کشاورزی نظیر میوه و سبزیجات بیشتر هم می‌باشد. بنابراین، کاهش تقاضا در بخش‌های مختلف اقتصادی مخصوصا بخش کشاورزی اتفاق افتاده و محصولات تولیدی روی دست کشاورزان باقی مانده است. اما این تنها دغدغه و مشکل موجود در استان خراسان جنوبی مخصوصا در بخش کشاورزی نمی‌باشد. خشکسالی موضوع مهم دیگری هست که این روزها باعث ایجاد شوک جدیدی به خانوارها مخصوصا به قشر به شدت آسیب‌پذیر روستایی شده است. میزان بارندگی چند ماه اخیر نسبت به مقدار بلندمدت و حتی مشابه سال قبل، بشدت کاهش یافته است. بدون شک، شرایط بحرانی آبی استان آثار و پیامدهای نامطلوبی نظیر کمبود منابع آبی، قطعی آب، از بین رفتن مراتع و غیره را برای استان در پی خواهد داشت. با این حال، بیشترین تاثیری که خشکسالی دارد بر بخش کشاورزی و دامداری استان که بخش اعظم آن را نیز روستائیان تشکیل می‌دهند، خواهد بود. با توجه به آمار سالنامه استان، حدود یک سوم از افراد شاغل کل استان و حدود 60 درصد از روستائیان در شغل کشاورزی مشغول به کار هستند. بنابراین، آسیبی که خشکسالی در پی خواهد داشت، قشر عظیمی از افراد استان را درگیر خواهد کرد. نکته دیگری که در خصوص درآمدهای بخش روستائی مطرح است، شکنندگی درآمدهای آن‌ها در بخش کشاورزی و نوسانی بودن آن طی چندسال گذشته هست. آمار نشان می‌دهد با افزایش بارندگی، درآمد خانوار روستائی افزایش و با کاهش آن میزان درآمد خانوار کم می‌شود. بنابراین خشکسالی و کمبود بارش تاثیر مستقیمی بر معیشت خانوارهای روستائی استان می‌گذارد. شاغلان بخش کشاورزی به دلیل نبود شرایط مناسب و ثبات شغلی، با درآمدهای پایین و نوسانی مواجه هستند. درآمد کم و نامنظم و عدم حمایت اجتماعی از این بخش باعث خواهد شد بسیاری از آن‌ها برای ادامه کار مهاجرت کرده و اغلب در شرایط نا امن شروع به کار کنند که این عامل نیز باعث خواهد شد این افراد، خود و خانواده‌هایشان را در معرض خطرات بیشتر قرار دهند. این امکان نیز وجود دارد، هنگامی که این قشر آسیب‌پذیر دچار ضرر و زیان شوند اقدام به انتخاب استراتژی‌های منفی نظیر فروش دارایی و محصولات با قیمت پایین، دریافت وام‌های با بهره بالا و غیره برای جبران کسری درآمدیشان نمایند. بر این اساس، وجود چالش‌هایی نظیر خشکسالی، شیوع گسترده بیماری کروناویروس و بی‌ثباتی متغیرهای اقتصادی مانند تورم؛ که کاهش تولید، عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی را در استان در پی داشته است، باعث شده است تا هم درآمدهای اسمی و هم درآمدهای حقیقی خانوارهای روستائی کاهش چشمگیری داشته باشد و آن‌ها را نسبت به قبل آسیب‌پذیرتر کند. بنابراین، لازم است دولت هرچه زودتر اقدامات فوری و هدفمند را در جهت حمایت از جان و معیشت این قشر آسیب‌پذیر در دستور کار قرار دهد. اقداماتی شامل گسترش حمایت از کارگران شاغل در بخش کشاورزی و مشاغل کم درآمد از جمله جوانان و کارگران مسن، توجه ویژه به زنان روستائی که بخش اعظمی از نیروی کار کشاورزی استان را تشکیل می‌دهند، ارائه تسهیلات با بهره کم برای برون رفت از شرایط فعلی، کمک‌های مستقیم نقدی و غیرنقدی نظیر سوبسید، مواد اولیه ارزان قیمت، کود و سموم تعاونی و غیره، تضمین خرید محصولات کشاورزی، بیمه محصولات، تسهیل حمل و نقل محصولات به استان‌های همجوار، ایجاد سیلو، سردخانه و مکان‌هایی جهت نگهداری محصولات، ارائه یک خط صادراتی کالاهای کشاورزی به سایر کشورها و بیمه کرونایی روستائیان می‌تواند جزء سیاست‌های حمایتی باشد که دولت در دستور کار خود قرار دهد.
یعقوب فاطمی زردان