بهروزی فر – دو هفته پیش و در مطلبی با عنوان” ثروت هنگفتی که از دست داده ایم”، درخصوص بازیافت و طرح تفکیک زباله از مبدأ و در مجموع کوتاهی های شهرداری بیرجند در زمینه مدیریت پسماند نوشتم، اظهار نظرات شما مخاطبان نازنین روزنامه در مورد آن مطلب، بسیار ارزشمند بود. دوست بزرگواری،ذیل آن مطلب، به موضوع آموزش و تشویق شهروندان در زمینه تفکیک زباله از مبدأ تأکید کرده بودند که نکته بسیار درستی است. نقش ما شهروندان در مدیریت شهری، گاه از خود مدیران تصمیم گیر هم مهمتر و تأثیرگذارتر است، چرا که تا ما اراده نکنیم، مصوبات شوراها راه به جایی نمی برند و تا ما نخواهیم و عزم مان را جزم نکنیم، هیچ اتفاق خوشایندی در هیچ زمینه ای رخ نمی دهد. در راستای این پیشنهاد و تأیید نقش شهروندان، کافی است تجارب ارزنده متعددی که در این زمینه وجود دارد را مرور کنیم، برای نمونه؛ “شهر کامیکاتسو با هزار و ۷۰۰ نفر جمعیت در ژاپن، به همت شهروندانش تنها شهر فاقد آشغال و زباله است. در شهر کامیکاتسو هیچ خودروی حمل زباله ای وجود ندارد، بنابراین مردم باید زباله های آشپزخانه را در همان حیاط خانه دفن کنند. بعلاوه بقیه زباله هایشان را باید بشویند و طبق یک دسته بندی ۳۴ گانه از اقلام مختلف، تفکیک کرده به مراکز بازیافت تحویل دهند. کارگران مرکز بازیافت هم قرار گرفتن زباله ها را در محل درست، کنترل می کنند. ظاهراً عادت کردن به این قانون برای شهروندان کمی وقت گرفت اما آن ها در نهایت با این تغییرات دشوار، هماهنگ شدند -درست مثل جریان کمربند بستن رانندگان ایرانی – و اکنون این فرایند برایشان عادی شده است. از آن جایی که روی هر سبد، فرایند دقیق بازیافت آن دسته خاص از وسایل نوشته شده، بنابراین شهروندان کاملاً از آنچه برای هر کالای دورریختنی اتفاق می افتد، آگاهند.استفاده مجدد از وسایل قدیمی به شدت در کامیکاتسو تشویق می شود. آن ها مغازه هایی به نام «کورو-کورو»دارند که شهروندان در آنجا می توانند کالاهای استفاده شده را بدون پرداخت هیچ هزینه ای با وسایل جدید مبادله کنند. کارخانه «کوری-کوری» بانوان را برای ساخت کیف، لباس و عروسک از وسایل دورریختنی استخدام می کند، علاوه بر این کسب و کارهای مختلف به مشارکت در مدیریت پسماندها تشویق می شوند. کامیکاتسو با جمعیتی بالغ بر هزار و ۷۰۰ نفر حدود ۸۰ درصد زباله هایش را بازیافت کرده و فقط ۲۰ درصد آن به مراکز زباله سوزی در خارج شهر فرستاده می شوند. تمامی خدمات بازیافت زباله های دریافتی را آکادمی «زیرو ویست» انجام می دهد. این آکادمی به طور مرتب میزبان دانش آموزان منطقه و بازدید کنندگان خارجی است و درباره مزایای زندگی بدون زباله به آن ها آموزش هایی را ارائه می دهد”. یا “آیه حمداوی”، بانوی شیرازی که به “پسماند صفر” معروف است و تلاش می‌کند، هیچ زباله‌ای تولید نکند. به گفته او؛ “لباس‌ها و پارچه‌هایی که کهنه می‌شوند، دوباره قابل استفاده هستند. قدیم با لباس‌های کهنه چه می‌کردند؟ در منطقه شرق ایران مثل خراسان، با پارچه‌های کهنه پلاس می‌دوختند. در مناطق کویری، هم دوخته درست می‌کردند و از آن به جای لحاف استفاده می‌کردند، یا می‌شود از خرده‌های پارچه ها در درست کردن بالش استفاده کرد”. و” ۶۰ درصد زباله‌ای که تولید می‌شود، زباله‌های ‌تر هستند. این زباله‌های‌ تر که حجم بالایی دارند، باید خشک شوند. این خشک کردن، هم زمان‌بر است و هم که فضا را اشغال می‌کند و خیلی از زنان خانه‌دار که می‌خواهند آشپزخانه تمیزی داشته باشند، ترجیح می‌دهند‌ زباله‌ها را زودتر از آشپزخانه خارج کنند. من که می‌خواهم پسماند صفر داشته باشم، در چند مرحله این کار را انجام می‌دهم و حجم زباله‌ها را به حداقل می‌رسانم اما اگر می‌خواهیم شهروند خوبی باشیم، باید بعضی از قوانین را رعایت کنیم. حتما باید رطوبت‌گیری ۲۴ ساعته انجام شود. تفاله چایی و برنجی که خیس خورده، آب اضافی دارند. این کار زیاد زمان نمی‌برد و می‌شود در همان آشپزخانه هم روی سطل آشغال سینی گذاشت و همانجا آنها را خشک کرد. اوایل که قِلِق این کار دستم نبود، یک کم کثیف‌کاری می‌شد اما الان راهکارش دستم آمده. خیلی زود می‌چینم و خشک می‌شود. اگر منزلتان آپارتمان هم نباشد، راحت‌تر می‌شود این کار را کرد. الان هم که زمستان است، روی شوفاژ می‌شود، پسماندها را خشک کرد”. او از لامپ‌‌های ال‌ای‌دی قابل تعمیر استفاده می‌کند، چون بر این باور است که؛” شیرابه زباله به‌ خودی خودی خطرناک نیست، ولی وقتی موبایل‌فروش پسماندها را در سطل زباله می‌ریزد و باتری‌های جدا نمی‌شوند، این شیرابه‌ها خطرناک می‌شوند” . یا” عباس شیخ الاسلام”، شهروند سبز و خلاق منطقه ۵ شهرداری تهران که در خانه اش، هیچ زباله ای تولید نمی شود و معتقد است؛ “هیچ چیزی برای دور ریختن وجود ندارد”. این شهروند، در آپارتمان خود علاوه بر پرورش گل و گیاه، مرغوب ترین کمپوست های خانگی را تولید می کند، همچنین خانه او پر است از گلدان و وسایل هنری که از مواد پلاستیکی دورریختنی ساخته شده اند. او می گوید:” بیش از ۵ سال است که کمپوست خانگی تولید می کنم، از ابتدای مهر ماه تا پایان سال، هیچ زباله تری در خانه دور ریخته نمی شود. البته زباله های خشک نیز به گلدان و کالاهای هنری تبدیل می شوند. باغچه کوچکی در حیاط آپارتمان داریم که کود مورد نیاز آن را از طریق همین کمپوست های خانگی تهیه می کنم. برای رشد گل و گیاه خودم و حتی همسایه ها از هیچ ماده شیمیایی استفاده نمی کنیم و همین کود خانگی جوابگوست”. به گفته او؛” کمپوست خانگی به وسیله کومه کردن زباله های آشپزخانه، برگ درختان و یا کود پرندگان و چهارپایان در یک گوشه از حیاط خانه یا قرار دادن آنها در چاله ای در زمین به آسانی انجام می شود… بهترین محل برای نگهداری کمپوست خانگی، باغچه است. به هرحال، زباله تا تبدیل شدن به کمپوست فرایند متفاوتی را باید طی کند و ممکن است بوی مناسبی نداشته باشد. اگر حیاط ندارید، در بالکن تان می توانید در سطل های ساده و پلاستکی این فرایند طبیعی تولید کود را امتحان کنید، این کود که از پسماند خانگی تولید می شود، بهترین کود برای رشد گل و گیاه آپارتمانی است”. یا اهالی روستای نسمه در شهرستان پاوه و پسکوهک شیراز و…. که به گونه ای به این موضوع ورود کرده اند که حتی تحیر حافظان محیط زیست را به همراه داشته است، آنها ثابت کرده اند که تمیز بودن محیط زندگی برای شان خیلی مهم است و برای تحقق این مهم، معطل دستور این و مصوبه آن و تصمیم این یکی و برنامه آن یکی نمانده اند. یا آن دهیاری ها و شهرداری هایی که در خیلی مناطق برای خرید زباله های خشک مردم اپلیکیشن هایی را فعال کردند، یا با تشویق مردم به تفکیک زباله ها در منزل، وظیفه جمع آوری آنها را به عهده پاکبانان گذاشتند تا ضمن ایجاد دلگرمی، درآمدی هم برای شان ایجاد کنند، یا مشوق هایی برای زباله گردها گذاشتند که به حضور در سایت جمع آوری زباله و جدا کردن زباله های خشک مانده ترغیب شوند و با این کار دو هدف عمده را دنبال کردند، یکی این که هیچ زباله مفیدی دور ریخته نشد و دیگر این که چهره مخدوش شهر از صحنه های دلخراش زباله گردان به ویژه کودکان بیگناه برای همیشه پاک پاک شد. و حالا، ما که استاد الگوبرداری در طراحی میدان و اجرای المان و کاشت نمونه های گل و گیاه فضای سبز و… هستیم، با وجود این همه تجربه موفق در طرح تفکیک زباله از مبدأ ، هنوز اندر خم یک کوچه ایم !!!
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)