نسرین کاری- مراسم ترحیم از جمله وقایع مهم اجتماعی است که با آداب و رسوم خاصی در فرهنگ ایرانی همراه است. با این حال، در سال‌های اخیر شاهد افزایش هزینه‌های مربوط به این مراسمات، به‌ویژه در زمینه خرید میوه، شیرینی، پاکت‌ها و سایر مخلفات بوده‌ایم. پاکت پذیرایی سنتی است که از زمان کرونا مد شده است و این هزینه‌ها برای بسیاری از خانواده‌ها فشار مالی سنگینی به‌دنبال دارد. این گزارش به اقدام بسیار ستونی موسسه ابن حسام در بیرجند برای فرهنگسازی می پردازد.
هزینه های سرسام آور جلسات ترحیم
یکی از چالش‌های بزرگ در برگزاری مراسم‌های ترحیم ، هزینه‌های سنگینی است که خانواده‌ها باید برای خرید اقلام مختلف، از جمله میوه، شیرینی، گل و پاکت‌های یادبود پرداخت کنند. این هزینه‌ها که به نوعی از نظر اجتماعی به‌عنوان یک “رسم” شناخته می‌شود، در بسیاری از مواقع باعث می‌شود تا خانواده‌ها برای برگزاری مراسم‌های باشکوه و پرهزینه تحت فشار قرار گیرند. در حالی که اهمیت واقعی مراسم در احترام به فرد مرحوم و تسلیت به خانواده‌اش است، نه در تجملات و مصرف بی‌مورد منابع مالی. از اثرات منفی این هزینه‌های سنگین، بروز فشارهای مالی برای خانواده‌هاست که به‌ویژه در شرایط اقتصادی سخت، ممکن است مشکلاتی را برای آن‌ها ایجاد کند. بسیاری از خانواده‌ها برای تأمین هزینه‌ها به قرض گرفتن از دیگران روی می‌آورند. این امر علاوه بر بار مالی، ممکن است باعث ایجاد تنش‌های اجتماعی و خانوادگی نیز شود. از سوی دیگر، در برخی موارد، هزینه‌های بالا و افراط در برگزاری مراسم‌ها، موجب می‌شود که توجه از ارزش‌های معنوی مراسم به سمت تجملات و هزینه‌های مادی جلب شود. و این موضوع در روایات و احادیث بسیار تاکید شده است.
تشریفات مراسم ترحیم حذف شود
محمد افسری؛ عضو مجتمع فرهنگی مذهبی خیریه ابن حسام خوسفی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی‌ها برای رفتن به سمت رفع نیازمندی‌های جامعه، گفت: بسیاری از مشکلات جامعه ما به مشکلات فرهنگی برمی‌گردد. در حالی‌که در خراسان جنوبی فرهنگ غنی و خوبی وجود دارد اما گاها فرهنگ غلطی به فرهنگ‌های خوب رسوخ پیدا کرده است از جمله این فرهنگ‌های غلط، مراسم پر از تشریفات ترحیم است.
عضو مجتمع فرهنگی مذهبی خیریه ابن حسام عنوان کرد: نباید از خانواده مصیبت دیده برای پذیرایی از مهمانان انتظار داشت بلکه باید تلاش شود دغدغه تامین غذای خود را نیز نداشته باشند تا تحمل بار مصیبت بر آنان کمتر شود وی با بیان اینکه گاهی برای برگزاری جلسات عزا هزینه‌های بی موردی را متحمل می‌شویم که نه تنها سودی برای متوفی و خانواده آن ندارد بلکه زمینه آزار و شرمندگی افرادی را فراهم خواهد کرد که توانایی مالی انجام چنین هزینه‌هایی را ندارند، بیان کرد: بارها به مصداق دیده ایم افرادی که مشکل مالی دارند برای برگزاری مراسم مجبور به گرفتن قرض یا وام شده اند و خانواده دچار آسیب شده است. وی افزود: از آن جایی که دین مبین اسلام بر مبنای ساده‌زیستی و پرهیز از اسراف و تجمل‌گرایی پایه‌گذاری شده به عنوان عضو مجتمع فرهنگی مذهبی خیریه ابن حسام پیشنهاد کردم که مجالس ترحیم به سمتی بر.د که که نیت اسلام است.و برای رفع این معضل این موسسه اقدام به طرحی نموده است.
موسسه ابن حسام از پذیرش
جلسات غیر متعارف معذور است!
وی خاطر نشان کرد: با توجه به شرایط اقتصادی جامعه و با تأکید بر حفظ شأن و حرمت مجالس سوگواری، تصمیم بر آن شده است تا از برگزاری مراسم‌هایی که با تشریفات زائد، تجمل‌گرایی و هزینه‌های خارج از عرف همراه هستند، خودداری شود. عضو مجتمع فرهنگی مذهبی خیریه ابن حسام با تاکید بر اینکه مراسم ترحیم قرار است مجالی برای تسلیت و همدلی باشد، نه میدانی برای رقابت در تجمل. ادامه داد: بسیاری از خانواده‌ها به دلیل فشارهای اجتماعی و عرف‌های نانوشته، مجبور به برگزاری مجالسی می‌شوند که از نظر مالی برایشان طاقت‌فرساست. ما می‌خواهیم این چرخه را متوقف کنیم.به گفته وی سالن اجتماعات این مرکز به صورت رایگان در اختیار خانواده‌هایی قرار می‌گیرد که تمایل دارند مراسم ترحیم را به صورت ساده، معنوی و بدون پذیرایی‌های پرهزینه برگزار کنند. موسسه ابن‌حسام با این اقدام فرهنگی، گامی مؤثر برای احیای سنت‌های اصیل و انسانی در مواجهه با مرگ و سوگواری برداشته است.
فرهنگ های غلطی که بدون دلیل
در حال انتقال هستند
محمدعلی اشرفی؛ مسئول بخش خیریه مجتمع فرهنگی مذهبی ابن حسام نیز با بیان اینکه در اجتماع امروز که فرهنگ‌ها بعضا در حال انتقال بدون دلیل هستند باید بیش از پیش مراقبت کرد، اظهار کرد: باید اصول مهمانی را رعایت کرد، اما نباید به تشریفات توجهی شود. وی با بیان اینکه امروزه می‌بینیم شکل‌های خاص بسته‌بندی پذیرایی و رسوم غلطی که پس از کرونا به مراسمات افزوده شد همچنان پس از از بین رفتن کرونا باقی مانده است، اضافه کرد: این هزینه‌ها همیشه زائد بوده و رفتارهای ما بدون دلیل در حال تکرار است.وی بیان کرد: اگر به همان شکلی که این فرهنگ‌ها رسوخ پیدا کرده به این بحث ورود پیدا کنیم، خواهیم دید آداب درست جای خود را به آداب غلط خواهد داد. در مجتمع ابن حسام بر روی این هزینه‌ها کار کرده‌ایم تا این رسوم به مرور زمان در مراسمات تکرار شده و تبدیل به رسم شود.
باید به فرهنگ اصیل خود برگردیم
وی با بیان اینکه در روایات نیز به ساده زیستی تاکید شده و باید کمک کرد به فرهنگ اصیل خود برگردیم و نقش رسانه در این امر بسیار تاثیرگذار خواهد بود، تصریح کرد: وقتی رسانه این امور را فرهنگ سازی کند که به جای هزینه‌های تشریفات ختم می‌توان به ساخت و تجهیز مدرسه‌ای یا مناطق محروم کمک کرد، قطعا پذیرش بیشتر خواهد شد.وی با بیان اینکه باید افراد بزرگ هر خانواده به عنوان الگوی جامعه این امر را انجام دهند، افزود: باید در فرهنگسازی این کار از بزرگان هر منطقه از جمله ائمه جمعه یا منتفذین و افراد مورد اعتماد جامعه آغاز کنیم. در مجموعه ابن حسام این کار را آغاز کردیم و بازخورد آن به سمت رونق مراسم هیئت‌ها و مراسم معنوی و قرآنی رفته است.
برگزاری مراسم بدون هزینه
برای کاهش دغدغه خانواده ها
مسئول بخش خیریه مجتمع فرهنگی مذهبی ابن حسام با بیان اینکه این موسسه اعلام آمادگی می کند که مراسم کم هزینه و با هزینه اندک را رایگان برگزار می کند، اضافه کرد: شایسته است فرهنگ سازی کنیم تا دیگر سالن ها و اماکن این عمل خدا پسندانه را انجام دهند. به گفته وی لازم است که خطبا و روحانیون در سخنرانی های خود به این مهم بپردازند و یادآور شوند در زمانی ای که اکثر مردم مشکلات مالی دارند برگزاری جلسات ترحیم سنگین درست نیست و باید فرهنگسازی درست انجام شود.
شناسایی 1300 خانواده نیازمند
وی با اشاره به توجه به نیازهای روز و تلاش
برای برطرف کردن این نیازها در مجموعه ابن حسام، تصریح کرد: تلاش کرده‌ایم در هر
امری راهکار مناسب پیدا کرده و هزینه‌های ختم را به سمت کمک به نیازمندان ببریم. در این راستا مشکلات بالغ بر 1300 خانواده نیازمند را رصد و شناسایی کردیم که آماکگی برای طبخ و توزیع غذا یا هر نوع کمک به این خانواده‌ها را به نیت آمرزش اموات افراد داریم تا با ارائه راهکار به خانواده متوفیان به سمت احصای نیازهغا برویم.
با حرکت‌های کوچیک
باید فرهنگسازی کرد
وی با اشاره به ظرفیت فعالیت واحد خیریه در مجتمع ابن حسام خوسفی و تلاش برای کارهای ابتکاری برای هدایت هزینه‌ها به سمت کمک به جامعه، ادامه داد: با حرکت‌های کوچیک باید فرهنگسازی کرد تا از سمت هزینه‌های گزاف مراسم ختم به سمت کمک به برگزاری برنامه‌های مذهبی هیئت‌ها و یا کمک به رفع یک نیاز جامعه برویم.وی با بیان اینکه فرهنگسازی نیازمند بکارگیری هم‌فکری‌ها بین خیران و اصحاب رسانه است، بیان کرد: موسسه ابن حسام مصمم است جلسات ترحیم را بدون پذیرایی عرف برگزار کند تا به سمت رفع ینازهای جامعه با از بین بردن فرهنگ غلط تشریفات حرکت کنیم.وی با بیان اینکه لازم است تشریفات از مجالس حذف شود و فرهنگسازی این امر با رسانه است، افزود: این امر به عنوان یک حرکت مهم در تاریخ خیریه ثبت خواهد شد.
