نسرین کاری – بسیاری از ما ممکن است با شنیدن نام حشره و کنه حس بدی داشته باشیم اما جالب است که بدانید این موجودات به قول معروف موذی در زندگی ما نقش موثری دارد. چندی قبل دو گونه جدید از بندپایان و عنکبوت مانندها در خراسان جنوبی توسط جواد نوعی، استاد حشره شناس دانشگاه بیرجند کشف و نام گذاری شد و به جهانیان معرفی شدند. برای شناخت این گونه و اهمیت آنها در زندگی مان با این استاد به گفتگو نشستیم.

31 گونه حشره شناسایی شده اند

او می گوید: در سلسله جانوری و زیرسلسله موجودات پرسلولی، حشرات جز شاخه بندپایان و دارای تنوع زیادی هستند به طوری که 31 رسته را به خود اختصاص می دهند. وی با بیان اینکه با مرتبه استادیاری عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند هستم، می افزاید: از شهریور سال 1392 در دانشکده کشاورزی، گروه گیاه پزشکی مشغول شدم.وی یادآور می شود به دلیل علاقه به کنه شناسی در مقطع کارشناسی ارشد پایان نامه خودم را با عنوان “شناسایی کنه های انباری برنج در شرایط متفاوت انباری در استان گیلان” با راهنمایی آقای دکتر جلیل حاجی زاده و مشاوره آقای دکتر هادی استوان و آقای دکتر لطیف صالحی انجام دادم شکل گرفت. وی می افزاید: در این مقطع با اساتید دیگر کنه شناسی، آقای دکتر فرید فرجی، آقای دکتر محمد خانجانی، آقای دکتر شهروز کاظمی و آقای دکتر محمدعلی اکرمی به واسطه این تحقیق آشنا شدم. وی خاطر نشان می کند: بواسطه علاقه به حشرات نیز در مقطع دکتری پایان نامه ام را با عنوان “بررسی تاکسونومیک کنه های پارازیتنگونای خشکی زی انگل بندپایان استان گیلان” انتخاب کردم.

کشف دو گونه مفید

استاد دانشگاه بیرجند با اشاره به اینکه با توجه به تحقیقی که در سال 1398 روی گونه های جانوری مربوط به بندپایان و عنکبوت مانندها انجام شد دو جنس و گونه از کنه های مفید از طبیعت (مسیر رودخانه های فصلی، مزارع و باغات) یا از روی میزبان هایشان (حشرات) جمع آوری و شناسایی شد، ادامه می دهد: این گونه ها برای دنیا جدید بودند و این کنه های مفید در روش کنترل بیولوژیک آفات اهمیت دارند و باعث عدم استفاده از سموم برای کنترل آفات خواهند شد.

انتشار کشف در مجله علمی در استرالیا

وی با بیان اینکه نتایج این تحقیق در مجله معتبر علمی به نام Systematic and Applied Acarology کشور استرالیا چاپ و منتشر شد، یادآور می شود: کنه های شناسایی شده نیز به نام محل کشف آن ها، روستای رزگ و شهر بیرجند (Razgthrombium و Birjandtrombella نامگذاری شدند.نوعی با اشاره به اینکه حشرات تنوع تنوع زیادی دارند که بعضی از آن ها برای انسان مفید و بعضی هم مضر هستند، ادامه می دهد: حشرات با توجه به این که اندازه کوچکی دارند تعداد زیادی از آن ها می توانند از یک منبع غذایی تغذیه کنند و به واسطه طول دوره زندگی کوتاه و تولید مثل بالایی که دارند می توانند جمعیت زیادی را به وجود آورند و به دلیل تغییرات ژنتیکی در آن ها می توانند در درازمدت به سموم شیمیایی مقاوم شوند. وی اظهار می کند: از خصوصیات دیگری که حشرات دارند این هست که دارای اسکلت بیرونی و بدن بندبند هستند که از آنها در برابر خطرات محیطی محافظت می کند و به راحتی می توانند در مکانهای کوچک جای بگیرند.

سازگاری حشرات با محیط زیست

دکتری گیاهپزشکی-حشره شناسی با بیان اینکه حشرات دارای بال (یک جفت بال جلویی و یک جفت بال عقبی) هستند و می توانند در صورت نامساعد شدن محیط زندگی به مکان های مناسب-تری پرواز کنند، عنوان می کند: به طور مثال اگر برکه ای در حال خشک شدن باشد حشراتی مثل سنجاقک و آسیابک که مرحله نوزادی خود را داخل آب سپری می کنند، این امکان را دارند که بعد از طی مراحل نوزادی به حشرات کامل تبدیل شوند و به برکه دیگری نقل مکان کنند ولی ماهی های موجود در برکه محکوم به مرگ خواهند بود. وی با بیان اینکه پروانه ها در راسته بال پولکداران (بال ها توسط پولک پوشیده شده که در واقع، پولک ها موهای تغییرشکل یافته هستند که پهن شده اند)، ادامه می دهد: حشراتی مثل کفشدوزک ها جز راسته سخت بالپوشان (بال های جلویی سخت و بال های عقبی غشایی هستند)، زنبورها با توجه به این که دارای دو جفت بال غشایی هستند در راسته بال غشائیان قرار می گیرند یا مگس ها و پشه ها به دلیل این که جفت عقبی بال های آن ها تحلیل رفته و کوچک شده است به آن ها دوبالان می گویند. بنابراین هر یک از راسته ها به واسطه خصوصیاتی که دارند در راسته جداگانه ای طبقه بندی می شوند.

رابطه حشرات با انسان

استاد دانشگاه با بیان اینکه درباره رابطه بین حشرات می توان به رابطه همزیستی بعضی مورچه ها و شته ها نام برد، می گوید: مورچه ها از شته در مقابل حشرات شکارگر و پارازیتوئید ها مراقبت می کنند و شته ها نیز با ترشح عسلک (مواد قندی اضافی مربوط به تغذیه از گیاهان) بخشی از نیاز غذایی مورچه را تامین می کنند (شته ها گاو شیرده برای مورچه تلقی می شوند). نوعی با تاکید بر اینکه حشرات اهمیت زیادی در زندگی انسان دارند، می گوید: بعضی از آن ها مفید هستند کمک به گرده افشانی مثل زنبور عسل که در تولید عسل و موم و همچنین از زهر آن در پزشکی (در درمان بعضی بیماری ها) استفاده می کنند.وی عنوان می کند: کرم ابریشم در تولید ابریشم، حشرات مفید در کنترل آفات، استفاده از آن ها در تحقیقات علمی (مثل استفاده از مگس سرگه در تحقیقات ژنتیکی یا استفاده از حشراتی مثل سوسری ها و مگس خانگی در مطالعات سم شناسی) و استفاده از آن ها در هنر و ساخت زیورآلات (با توجه به نقش و نگارهای زیبایی که بعضی حشرات دارند از دیگر نقش های مهم حشرات در زندگی انسانهاست. وی ادامه می دهد البته برخی از آن ها نیز مضر هستند که باعث خسارت به محصولات کشاورزی می شوند که باید جمعیت آن
ها را کنترل کرد تا باعث خسارت نشوند.

نقش حشرات در محیط زیست و اهمیت آن ها

دکتری گیاهپزشکی حشره شناسی ضمن یادآوری اهمیت حشرات در زیست محیط می گوید: حشرات نقش مهمی در چرخه غذایی خودشان و موجوداتی چون پرندگان، ماهی ها و خزندگان دارند. به طوری که اگر حشرات لاشه خوار نباشند به راحتی نمی توان محیط زیست را از اجساد جانوران و آلودگی های مربوط به آن ها پاک کرد. شاید به کرات دیده باشید که اجساد جانوران کنار جاده ها توسط حشرات هستند که تجزیه می شوند.

چرا برخی حشرات و عنکبوت ها را دوست ندارند؟

وی ادامه می دهد: چون عنکبوت ظاهر ترسناکی دارند و بعضی از حشرات جز آفات بهداشتی و بعضی باعث آزار و اذیت و گزش انسان می شوند، به همین دلیل بیش تر افراد از حشرات و عنکبوت ها مقداری نفرت و ترس دارند اما اگر با کارکرد آنها آشنا شویم و پی به اهمیت آنها در زندگی مان ببریم بیشتر با آنها مهربان خواهیم بود. وی تاکید می کند: موفقیت های خودم را مدیون همسر عزیزم که مسیر پیشرفت را برای اینجانب هموار نمود و دعای خیر مادر، مرحوم پدربزرگ و مادربزرگم هستم که خداوند همه رفتگان را قرین رحمتش قرار دهد