بهروزی فر- چند روز پیش، روز ملی جمعیت بود. سالگشت روزی که رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) با عنایت به نقش جمعیت در اقتدار ملی؛ و با توجه بـه پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیت کانونی کشور بـه عنوان یک فرصت و امتیاز، و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ نمودند. جمعیت، یکی از اساسی‌ترین مباحث مدیریتی هر نظام برنامه ریزی محسوب می‌شود، بر همین اساس دولت‌ها نیز با توجه به روند توسعه‌ای خود سیاست‌های جمعیتی مختلفی در برابر رشد و یا کاهش جمعیت در پیش می گیرند. برای مثال؛ حدود ۱۵ تا ۲۰ سال پیش، دنیای غرب به این نتیجه رسید که باید فرزندآوری را تقویت کند. پوتین که رئیس جمهور روسیه شد، با سیاست گذاری هایی که کرد، توانست درصد باروری را تغییر دهد، امانوئل مکرون – رئیس جمهور فرانسه – به عنوان مسئول جمعیت این کشور معرفی شد و در حال حاضر فرانسه برای فرزندآوری بیشترین هزینه را می‌کند. طبق گفته های اکبری، مشاور عالی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ “در فرانسه و اغلب کشورهای اروپایی اگر چهار فرزند داشته باشید، مالیات نمی‌دهید. این اتفاق در کانادا هم افتاده، در ژاپن وزارت فرزندآوری تشکیل داده اند و… همه به فکر افتاده‌اند و در حال برنامه‌ریزی برای آن هستند”. در ایران هم مسئله جمعیت، جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی ها دارد و این موضوع به طور ویژه در بحث تقسیم اعتبارات و توزیع خدمات نمود پیدا می کند، قاعده بسیار مهمی که سبب شده ما بلااستثناء در هر دو حوزه، صرفاً به جهت جمعیت اندک استان، متضرر شویم و حتماً این را شنیده اید که توزیع پزشک متخصص، افزایش خانه های بهداشت، تخصیص اعتبارات رفاهی و… همه بر اساس سرانه های جمعیتی رقم می خورد. مرور پیشینه برنامه ریزی ها در کشور به این نکته اذعان دارد که؛ مسئله جمعیت به عنوان یکی از سیاست های کلان کشوری، در سال‌های گذشته، یکی از مهمترین دغدغه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده، به همین جهت سرشماری های عمومی، هر ۱۰ سال یکبار در برنامه های اصلی نظام قرار گرفته است. بر اساس همین آمار به ثبت رسیده ناشی از سرشماری نفوس و مسکن که توسط مرکز آمار ایران اعلام می شود؛ متوسط رشد جمعیت کشور که از حدود ۱۹ میلیون نفر در سال ۱۳۳۵ به حدود ۸۰ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده، در دهه ۳۵ – ۴۵ حدود ۳.۱۳ درصد، در دهه ۴۵ – ۵۵ حدود ۲.۷۱، در دهه ۵۵ – ۶۵ حدود ۳.۹۱ درصد بوده اما با اجرای سیاست های کنترل جمعیت، رسد جمعیت کشور منفی شد و در دهه ۶۵ – ۷۵ به حدود ۱.۹۶، در دهه ۷۵ – ۸۵ به ۱.۶۲ درصد و در دهه ۸۵ – ۹۵ به حدود ۱.۲۴ درصد و امسال نیز به عدد ۹۶ صدم رسید. این اعداد به ویژه در دهه های اخیر، حکایت از کاهش شدید نرخ باروری در ایران دارد، به گونه ای که در همین روز جمعیت امسال، یک استاد دانشگاه تهران در این زمینه هشدار داده و گفته است؛ “با کاهش نرخ باروری، فرزندآوری در ایران کاهش یافته و در صورت استمرار وضعیت موجود رشد جمعیت کشور از سال ۱۴۲۵ منفی می شود”. اما منفی شدن رشد جمعیت چه پیامدها و تبعاتی به همراه دارد که این خبر با هشدار و اخطار بیان می شود. پژوهش های علمی نشان می دهد؛یکی از مهمترین اثرات کاهش جمعیت، پیر شدن جمعیت است عدم رشد و توسعه اقتصادی را به همراه دارد. واقعیت این است که؛ وقتی هرم سنی جمعیت از جوانی به سالخوردگی سوق پیدا می کند، از حجم و تعداد نیروی مولد کاسته می شود و به فرمایش رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) ؛” کشورِ بدون جمعیت جوان، یعنی کشورِ بدون ابتکار و پیشرفت و هیجان و شور و شوق”. به عبارت کلی تر؛ کاهش جمعیت فعال، سخت تر شدن تأمین امکانات، مصارف و هزینه های بیشتر، پس انداز کمتر در جامعه، کاهش سرمایه گذاری عمومی، شکاف بین نسلی بر اثر برهم خوردن توازن جمعیت، کاهش چتر حمایتی خانواده ها از سالمندان، افزایش بار مالی نسل های جوان تر، افزایش بار تکفل، افزایش تقاضای بازنشسته های فعلی و فشار بر سیستم تأمین اجتماعی و… از مهمترین پیامدهای کاهش نرخ زاد و ولد و فرزندآوری است که اگر خیلی زود با سیاست های تشویقی و مشوق های خاص، از پیشرفت شرایط فعلی ممانعت نشود، خیلی زود در دام همه این عوارض گرفتار خواهیم آمد. برای انتهای مطلب هم بد نیست گزارش سازمان ملل از پیرشدن جمعیت جهان را هم مرور کنیم. طبق این گزارش، سالمندی جمعیت، یکی از مهمترین تحولات اجتماعی قرن ۲۱ است، به نوعی که تعداد افراد بالای ۶۰ سالی جهان در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰، به ۵۶ درصد خواهد رسید یعنی ۴.۱ میلیارد نفر و تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان جهان از مرز ۲ میلیارد نفر نیز خواهد گذشت. در همین مدت، زنان به طور متوسط ۵.۴ سال بیش از مردان عمر خواهند کرد و در نتیجه زنان ۵۴ درصد از جمعیت سالمند جهان را تشکیل خواهند داد. رشد جمعیت سالمند در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی خواهد شد فلذا شهرها به محل تجمع سالمندان تبدیل می‌شوند. انگار واقعاً زنگ خطرها به صدا درآمده اند و بیچاره زمین! که دیگر روی نشاط و شادابی و تحرک و پویایی را نخواهد دید.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ اعلام یا ارسال بفرمایید)
کاری – ثروت های یک منطقه، همیشه معادن و گنجینه و دفینه هایش نیستند، گاهی
