کاری – همه جهان با شیوع ویروس کرونا با چالش روبرو شد اما برخی افراد در این میان بیشتر در خطر و آسیب هستند از آن جمله کودکان کارند. در حالی که خطرات کار کودک همیشه قابل رویت نیست، تجربه نشان می‌دهد که بحران اقتصادی، کار کودکان را تشدید می‌کند و کار در فضای بیرون احتمال شیوع این بیماری را بین آنها تشدید خواهد کرد. این قشر علاوه براینکه خود در معرض آسیب این بیماری قرار می‌گیرند، با توجه به مسری بودن شدید ویروس تهدیدی برای انتقال و تسری به جامعه است. به همین منظور به سطح شهر رفتیم تا روایتی از وضعیت این پدیده اجتماعی در مرکز استان داشته باشیم.
در این کار حرفه ای شده ام
میدان ابوذر، ایستگاه اتوبوس، نگاه خسته و صورت های قرمز ناشی از گرمای طاقت فرسای تابستان او را کلافه کرده و خودش را روی صندلی ایستگاه اتوبوس ولو می کند و دستمال کاغذی ها را کنارش می گذارد. هر رهگذری که می بیند با خواهش از او می خواهد دستمال یا فالی از او بخرند اما کمتر جواب می گیرد حتی گاهی با ناسزاگویی برخی عابران روبرو می شود. محمد در کف خیابان بزرگ شده؛ از 10 سالگی فروش آدامس و دستمال کاغذی را در خیابان های شلوغ آغاز کرده است و بقول خودش دیگر در این کار حرفه ای شده اما از تن صدایش پیداست که از وضعیتش راضی نیست، می گوید، “پدرش در زندان است و مادرش خانه دار و مریض احوال است، توان کار کردن ندارد و او مجبور است کار کند تا خرج خودش را در بیاورد؛ از علاقه‌اش به درس خواندن می‌گوید و اینکه تا کلاس هفتم درس خوانده و نمراتش هم بد نبوده اما چون باید کار کند شاید از سال دیگر نتواند به مدرسه برود. از او می پرسم الان که وضع خطرناک شده و کرونا آمده چطور با آن کنار می آید می گوید: چاره ای ندارم شکم گرسنه که کرونا نمی شناسند. اگر شب دست خالی به خانه بروم جلوی مادر خجالت زده می شوم!
فروش بیشتر در روز به خاطر معصومیت دخترانه
چهار راه تامین اجتماعی پاسداران هم میزبان خواهر و برادریست با ظاهری ژولیده و غبارآلود. قصه علی و زهرا متفاوت است. آنها تابستان‌ها بین ماشین‌های مدل بالا می‌چرخند تا شاید شیشه یکی از ماشین‌ها در برابر اصرارهایش پایین بیاید. علی می‌گوید: برای فروش دستمال هایش تلاش می کند اما زهرا فروش بیشتری دارد شاید به واسطه دختر بودنش بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. آنها دو سال پیش هم یکبار در طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان جمع آوری شده اند و حتی پدر تعهد داده است که دیگر کار نکنند اما مگر می توان بدون پول زندگی کرد این را علی می گوید و خاطر نشان می کند من دیگر مرد شده ام و سرپرست خانواده و برادر بزرگتر زهرا هستم.
جمع آوری ماسک برای روز مبادا!
او درباره کرونا می گوید: دو تا ماسک خریدیم و هر شب آن را با صابون شستشو می دهیم و روز بعد استفاده می کنیم. البته گاهی ماشین های که عبور می کنند به ما ماسک هدیه می دهند که مادرم آن را جمع می کند برای روز مبادا!بعضی وقت‌ها رانندگان و سرنشینان ماشین‌ها کیک و آبمیوه یا از خوراکی‌های داخل ماشین به او می‌دهند، با لبخند ادامه می‌دهد: خوراکی‌ها رو نمی‌خورم و برای مادر و خواهر و برادرهایم می برم. او می گوید شب پول های مان را به پدر می دهیم تا برای فردا خرید کند ؛ چون که زندگی خرج دارد و الکی که نمی تواند شکم ما رو سیر کند. از او درباره پدرش می پرسم: بابا معتاده و حتی بعضی شب ها خونه هم نمیاد اما مادرم می گوید همین که سایه اش بالای سرمون است و مجبور نیستیم به هر کسی جواب بدهیم باید خدا را شکر کنیم.
سال گذشته نمره الف شدم
حسن دیگر کودک کار این شهر می گوید: ما خانواده خوشبختی بودیم این را بابا می گوید اما پس از جنگ که مجبور شدیم از افغانستان به ایران بیایم ورق برگشت. چون اینجا دیگر باغ و دارایی پدر بزرگ نبود و بابا مجبور بود کارگری کند تا زمانی که از داربست افتاد و دیگر بهش کار ندادند. می گویم درس هم می خوانی گفت بله خیلی دوست دارم و سال گذشته نمره الف شده ام از کرونا می پرسم که پاسخ می‌دهد: می‌گویند که ماسک بزنید و دستکش بپوشید تا کرونا نگیرید و نمیرید اما ما نمی‌زنیم برای خرید یک ماسک باید 1500 تومان بدهم که خودش فروش یک بسته دستمال کاغذی است.
پشت صحنه کودکان کار
اما در کنار همه این روایت ها سکه کودکان کار روی دیگری هم دارد. افزایش روز افزون این کودکان که چهره شهر را نیز از منظر اجتماعی دگرگون کرده است پرسش های زیادی را به چا می گذارد. چهره معصوم کودکان کار، اینبار پشت پرده هایی را پنهان می کند که توجه به آن کلید حل این معضلات خواهد بود. محمد رضا یکی از جوانان بیرجندی است که به قول خودش بارها به زندگی این بچه ها موشکافانه دقت کرده اس ، مطالبی را طرح می کند که شنیدنی است .
دست های پشت پرده
او می گوید چند وقت پیش با همسرم نیت کردیم که کودکان ایستاده در چهارراه صیاد را برای نهار میهمان کنیم. وقتی آنها را صدا کردم و سوار ماشین شدند در چهار راه تامین اجتماعی 4 کودک دیگر را هم که ایستاده بودند دعوت کردم و نکته جالب این بود که کودکان داخل ماشین اصرار داشتند آنها را سوار نکنیم چون از تیم ما نیستند و بقیه بچه های تیممان در چهار راه معلم ایستاده اند. محمد رضا می گوید با تمام معصویت این کودکان، افراد سودجویی پشت صحنه آنها را مدیریت می کنند و هر روز در چهار راه های مختلف شهر از آنها بیگاری می کشند که همین تیم بندی و کار گروهی آنها نشان از دست های آلوده ایست که از دل رحمی مردم و مظلومیت کودکان سوء استفاده می کنند .
شگردهای جلب ترحم
همسر محمد رضا هم می گوید بارها شده که در چهار راه اول معلم در ساعات پایانی شب از کودکان می خواستم که به خانه برگردند و آنها کسری پول خود را اعلام می کردند و با اینکه آن را به آنها می دادم اما بعد از رفتن من دوباره همان جا یا یک چهارراه بالاتر مشغول به کار می شدند و این یعنی که برخی از آنها هم به تکدی گری عادت کرده اند و هم متاسفانه از شگردهایی برای جلب ترحم مردم استفاده می کنند. او از مسئولین می خواهد که برای جلوگیری از روند افزایشی حضور کودکان در معابر شهر برای کار و بعضا تکدی گری چاره ای جدی بیندیشند چرا که شعار ها تا کنون نتوانسته دردی را از این زخم شهر درمان کند.
ماسک و ضد عفونی کننده پیشکش!
یکی دیگر از همشهریان نیز در این خصوص می گوید: اینها مافیایی کار می کنند و از کودکان سو استفاده می شود. بچه ها را بکار می گیرند در قبالش دستمزد می دهند یک بانوی همشهری هم با ناراحتی می گوید: خیلی دلم می سوزد با چند تایی از آنها صحبت کرده ام یا پدر و مادر در زندان یا معتاد و آنها با عمو و خاله زندگی می کنند و مجبور هستند خرج خودشان را در بیاورند. او معتقد است: بارها گفته شده برای کودکان کار بودجه در نظر گرفته شده و ساماندهی می شوند ولی معلوم نیست این بودجه کجا مصرف می شود. از او درباره ماسک و پروتکل های بهداشتی کودکان کار می پرسم با خنده می گوید: خانم دل خوشی داری اینها نون شب شون به زور بدست می آورند ماسک و ضد عفونی کننده پیشکش!
کودکان کار نمی گیرند!
مسئول مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده مهر آفتاب بیرجند عنوان می کند: به گفته خود کودکان کار و پیگیری های مرکز تاکنون هیچ کدام از این کودکان و خانواده های آن ها به بیماری کرونا مبتلا نشده اند. زهره رضایی پور با بیان اینکه کودکان کار و خیابان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند، می افزاید: آنها می‌توانند به عنوان ناقل، سایر اعضای خانواده را نیز مبتلا کنند و در درجه بعدی، حضور بی‌محافظ آنها در جامعه برای دیگر افراد نیز خطرآفرین است. وی با بیان اینکه پس لازم است ستاد فرماندهی مقابله با کرونا به فکر این افراد که خود خطر بزرگی برای انتقال ویروس کرونا هستند، باشد، تاکید می کند: و با تمرکز سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و متمرکز کردن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود، یک برنامه ریزی صحیح و در نهایت عملکرد جامعی در این زمینه انجام دهد.
توصیه های بهداشتی و مراقبتی برای کودکان کار
وی با اشاره به اینکه مرکز حمایتی آفتاب فعالیت های مختلفی برای کودکان کار انجام شده است، یادآور می شود : معرفی تعداد 4 خانواده ها به نهادهای ذیصلاح که کسب و کارشان بخاطر کرونا آسیب دیده است و تماس با خانواده های کودکان برای توصیه ها و مراقبتهای بهداشتی و توزیع بروشور و پمفلت های آگاه سازی از جمله این اقدامات بوده است. مسئول مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده مهر آفتاب بیرجند یادآور می شود: همچنین به ۱۸۰ نفر از کودکان کار و خیابان خانوادهای آنها اقلام بهداشتی توزیع شده است. وی خاطر نشان کرد: بسته های حمایتی و معیشتی بین خانواده های کودکان کار توزیع شده است و سبد غذایی نیز بین
خانواده های آسیب دیده از کرونا اهدا شد.
مسئولین کجایند؟
آنچه که مشخص است مظلومیت و معصومیت کودکان در کنار به کارگیری سازمان یافته آنها در معابر شهر ابهام بزرگی را در نوع برخورد شهروندان با این پدیده ایجاد کرده است. برخی از همین کودکان درآمدهای چند صد هزار تومانی در هر شبانه روز دارند و عده ای نیز که با سادگی برای تامین معاش خانواده می آیند شب ها با
دست خالی بازمی گردند اما همه اینها به نقش کمرنگ دستگاه های حمایتی و اجتماعی شهر اشاره دارد که تا کنون نتوانسته اند با سازماندهی این موارد قدمی بردارند. قدمی که اگر به هدفمند شدن کمک های مردمی و شناسنامه دار شدن این افراد بیانجامد می تواند هم گره ای از مشکلات نیازمندان واقعی باز کند و هم زخم کهنه کودکان
کار را از چهره شهر برهاند . وضعیت فعلی شهر کاملا روشن می کند که ادامه این روند و بی توجهی مسئولین امر نه تنها خطر شیوع بیماری کرونا را تحت تاثیر قرار می دهد چه بسا با رشد و تقویت این پدیده مافیای قوی تری برای سوء استفاده از کودکان شهرمان شکل خواهد گرفت. مافیایی که در آینده برای فروکش کردن آسیب های اجتماعی آن بیش از الان به بودجه و همت نیاز خواهد بود
