مهدی آبادی – جهان امروز، میدان رقابت‌ و تعامل درهم‌تنیده‌ای است که دیگر جغرافیا به تنهایی تعیین‌کننده نیست؛ بلکه این ظرفیت‌های محلی در اتصال با سیاست ملی است که قدرت واقعی کشورها را می‌سازد. دومین همایش «دیپلماسی استانی» که با حضور رئیس مجلس، وزیر امور خارجه، وزیر میراث فرهنگی، جمعی از سفرا و استانداران شمال‌شرق کشور در مشهد مقدس برگزار شد، یکی از نقاط عطف این نگرش تازه بود؛ جایی که استان خراسان جنوبی و استاندار جهادی و خستگی ناپذیر آن، از فرصت استفاده کرد تا نشان دهد چگونه یک استان مرزی می‌تواند از حاشیه جغرافیایی به متن دیپلماسی ملی راه پیدا کند. حضورمسوولین خراسان جنوبی در چنین رویدادی نه فقط تشریفاتی، بلکه نماد پیوند دو ساحت مهم توسعه ملی و منطقه‌ای بود؛ پیوندی میان اقتصاد مرز، سیاست همسایگی و دیپلماسی اقتصادی. هاشمی در سخنرانی خود در جمع رئیس مجلس و وزرای مرتبط، با زبانی صریح و داده‌محور از توانمندی‌های بالقوه استان گفت که هر کدام می‌توانند بخشی از قدرت نرم اقتصادی ایران در ارتباط با کشورهای همسایه باشند. در حاشیه همایش نیز نشست‌های جداگانه‌ای با معاون اقتصادی وزارت امور خارجه و سفرای ایران در پاکستان، روسیه و تاجیکستان برگزار شد که گام عملی در مسیر پیوند استان با شبکه روابط منطقه‌ای محسوب می‌شود. واقعیت آن است که دیپلماسی دیگر محدود به تهران و وزارتخانه‌ها نیست. همان‌طور که در سیاست انرژی و تجارت جهانی، شهرها و ایالت‌ها نقش‌آفرین شده‌اند، در سیاست خارجی نیز استان‌ها به واحدهای مؤثر و تعیین‌کننده تبدیل می‌شوند. برای استانی مانند خراسان جنوبی که 331 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، اقتصاد، امنیت و تعاملات مردم سه ضلع یک مثلث اساسی است. فعال‌سازی بازارچه‌های مرزی، تسهیل تردد تجار، و جذب سرمایه‌گذاران از طریق پروژه‌های مشترک، نه‌تنها موجب توسعه محلی، بلکه عاملی برای تثبیت امنیت ملی در مرز شرقی کشور است. هفته گذشته بیرجند صحنه برگزاری نمایشگاه ظرفیت‌های اقتصادی ایران و افغانستان بود؛ رویدادی که کارشناسان آن را بهترین نمایشگاه‌ سالهای اخیر در استان توصیف کردند. این نمایشگاه، تنها یک رویداد تجاری نبود؛ بلکه مشق عملی دیپلماسی اقتصادی در میدان بود. حضور نمایندگان بخش خصوصی افغانستان، تبادل نظر بین تجار دو کشور و نمایش مستقیم تولیدات خراسان جنوبی در صنایع غذایی، معدنی و خدماتی، نشان داد که مرز شرقی کشور می‌تواند به پلی برای ارتباط و ثروت‌سازی تبدیل شود. همان مسیر که امروز در قالب دیپلماسی استانی در مشهد ادامه یافت. استاندار خراسان جنوبی در تفاوتی آشکار با مدل‌های سنتی مدیریت مرزی، رویکردی را دنبال می‌کند که آن را می‌توان «مدیریت همسایگی پایدار» نامید: استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و اقتصادی مشترک با کشورهای پیرامونی به عنوان زبان مشترک توسعه.اما اهمیت حضور در چنین همایش‌هایی فراتر از گشودن یک پنجره اقتصادی است. در شرایطی که بسیاری از استان‌های کشور از کم‌توجهی به ظرفیت‌های مرز و بافت‌های بومی رنج می‌برند، حضور فعال خراسان جنوبی در صحنه‌ای ملی، حامل یک پیام روشن است: توسعه را نباید فقط از مرکز انتظار کشید؛ استان‌ها باید خود بازیگر شوند. دیپلماسی استانی، فرصتی است که فرمانداران و استانداران مرزی بتوانند در طراحی روابط خارجی کشور، سهمی واقعی داشته باشند؛ زیرا آن‌ها بهتر از هر مقام مرکزی می‌دانند تعامل با همسایه‌ها در میدان واقعی زندگی مردم چه معنا و ضرورتی دارد. هرچقدر همایش مشهد در سطح کلان تبیین سیاست همسایگی را دنبال می‌کرد، در سطح خردتر و عملی‌تر، حضور خراسان جنوبی نماد این بود که وزن جغرافیایی و انسانی شرق کشور قابل نادیده گرفتن نیست. این استان با منابع معدنی، بازار مرزی ماهیرود، مزیت‌های گردشگری طبیعی و فرهنگی، و نیروی انسانی تحصیل‌کرده، می‌تواند به یکی از پایه‌های ثبات در تجارت منطقه‌ای ایران با افغانستان، آسیای میانه و حتی روسیه تبدیل شود. اگر هفته گذشته بیرجند با نمایشگاه ایران و افغانستان، چهره‌ای زنده از دیپلماسی اقتصادی را نشان داد، این هفته در مشهد همان دیپلماسی به سطح ملی کشیده شد؛ از میدان عمل تا میز تصمیم‌سازی. پیوند این دو، همان مسیری است که «دیپلماسی استانی» باید در ادامه طی کند: شروع از استان، تثبیت در کشور، و اثرگذاری در منطقه. این حضورها، اگر با تداوم و پیگیری دستگاه‌های استانی همراه شود، می‌تواند مسیر اقتصاد مرزی کشور را دگرگون کند. شاید سخنرانی مهندس هاشمی در همایش مشهد تنها یکی از ده ها نطق باشد، اما از دل همین سخنرانی‌ها و نشست‌های تخصصی است که نقشه راهی تازه برای شرق ایران شکل می‌گیرد؛ نقشه‌ای که در آن بیرجند و مرزهایش نه انتهای کشور، بلکه آغاز مسیر نوین تعاملات ایران با منطقه خواهند بود. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)