مهدی آبادی – اگر تا چند سال گذشته رویای خانه‌دار شدن برای یک زوج جوان یا یک خانواده کوچک چهارنفره یک رویای دست‌یافتنی بود و خانوارهایی که جزء اقشار درآمدی متوسط جامعه محسوب می‌شدند، می‌توانستند با پس‌انداز بخشی از درآمد ماهانه خود، پس از چند سال صاحب یک خانه کوچک شوند، اما طی چند سال اخیر، به ویژه در دهه 90، خانه‌دار شدن نه‌تنها به یک رویای دست‌نیافتنی تبدیل شده، بلکه توانایی مالی اقشار متوسط جامعه به حدی کاهش یافته که آینده بازار مسکن و وضعیت معیشت بسیاری از خانوارها را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. در چند سال اخیر پس از آنکه بازار ارز در طول دهه 90 و سال 1401، با التهابات قیمتی مواجه شد و در نتیجه ارزش پول ملی به‌شدت کاهش یافت، ‌بازار مسکن نیز تحت‌الشعاع نوسانات نرخ ارز قرار گرفت و به ناگهان آمار متقاضیان و خریداران مسکن افزایش یافت. افزایش تقاضا در بازار مسکن دستاوردی جز افزایش بی‌حساب و کتاب قیمت مسکن به همراه نداشت و موجب شد تقاضای کاذب که عمدتا از سوی دلالان و واسطه‌گران به‌منظور کسب سود بیشتر بود نیز افزایش یابد. در این میان متقاضیان واقعی مسکن که طی سال‌های ماقبل آن کوشیده‌ بودند با جمع‌آوری و پس‌انداز درآمد خود، رویای خانه‌دار شدن خود را محقق کنند، در شوک افزایش نامتعارف و ناگهانی قیمت مسکن، از قافله خریداران مسکن جا ماندند. یکی از شاخص‌های اصلی برای سنجش سطح توانایی خرید مخاطبان بازار مسکن شاخص «دسترسی به مسکن» و «دوره انتظار» است؛ آماری که چند سالی است از سوی مرکز آمار به دلایل نامعلومی منتشر نمی‌شود. شاخص دسترسی مسکن از نسبت ارزش خرید یک واحد مسکونی 75 مترمربعی به کل درآمد متوسط خانوارهای شهری محاسبه می‌شود و مفهوم عدد به دست‌آمده، قدرت مالی خانوارها در برابر قیمت مسکن برای صاحبخانه شدن را نشان می‌دهد. هر قدر قیمت مسکن تحت‌تاثیر جهش‌های دوره‌ای افزایش پیدا کند و در مقابل، قدرت خرید خانوارها از تقویت سقف ریالی تسهیلات بانکی یا بهبود درآمد سالانه محروم بماند، شاخص دسترسی به مسکن افزایش پیدا می‌کند که نشانگر بدترشدن وضعیت متقاضیان مسکن است‌. همچنین سهم مسکن از سبد خانوار در استان‌های کشور میزان متفاوتی دارد.اگر استان خودمان را مبنا قرار بدهیم که با توجه میزان هزینه کرد یک خانواده در طول ماه برای مسکن بسنجیم به عدد تقریبی خواهیم رسید که شهروندان بیرجندی باید برای خانه دار شدن منتظر بمانند. بگذارید یک مثال بزنیم. اگر قیمت یک واحد مسکونی 75 متری معادل1 میلیارد و 350 میلیون‌تومان محاسبه کنیم، یک خانوار شهری در مرکز استان با حداقل درآمد 10 میلیون تومانی و سهم 50درصدی مسکن در سبد خانوار، پس از 22 سال می‌تواند یک واحد مسکونی 75 متری خریداری کند. اگر این سهم را 30 درصد در نظر بگیریم این عدد به 43 سال خواهد رسید. این اعداد شاید دقیق نباشد اما به عنوان یک میانگین می توان در نظر گرفته شود . بدین ترتیب به طور متوسط خانواری که در سال 1403 تشکیل شده باشد، با سطح درآمد میانگین جامعه بیرجند که عدد 10 میلیون تومان را محاسبه کرده ایم، حدود 22 سال و با سهم 30 درصدی 43 سال برای صاحب خانه شدن زمان نیاز دارد که عدد قابل ملاحظه ای است. این نکته هم حائز اهمیت است که این فرض بر اساس ثبات قیمت مسکن در این 22 سال است که که خیلی بعید به نظر می رسد. همچنین اگر هزینه و درآمد خانوار‌های بیرجندی میانگین، درآمد سالانه خانوار‌های شهری با حداقل حقوق 10 میلیون تومانی فعلی در نظر بگیریم و میانگین قیمت هر متر مربع واحد مسکونی 100 متری نیز تقریبا 15 میلیون تومان برآورد کنیم بنابراین شاخص دسترسی مسکن در بیرجند حداقلبه 3 دهه می رسد ، به عبارت دیگر اگر خانوار‌های بیرجندی تمامی درآمد خود را پس‌انداز کنند می‌توانند پس از یک دهه صاحب‌خانه شوند که این مهم تقریبا غیرممکن است.گفته شد که همه این اعداد تقریبی و بر اساس میانگین می باشد و چه بسا این اعداد برای خانوارهای دهک های پایین بیشتر باشد. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در اردیبهشت ماه در گزارشی با تحلیل آنچه «ابرچالش مسکن»در ایران خوانده، تلاش کرده تا به این موضوع بپردازد که آیا با عرضه مسکن می‌توان مشکل گروه‌های کم‌درآمد و اقشار کم برخوردار را در این زمینه حل کرد؟ پاسخ بازوی پژوهشی مجلس به این سوال منفی است. بر این اساس زمان انتظار خانه‌دار شدن دهک اول جامعه به بیش از 100 سال رسیده است. در سال‌های گذشته تورم در بخش اجاره و مسکن از میزان افزایش دستمزد قشر بزرگی از مردم به‌ویژه بیرجند به دلیل رکود موجود، پیشی گرفته است و حالا در برخی موارد حتی تمام درآمد یک سرپرست خانوار نیز پاسخگوی تامین هزینه‌های مسکن با حداقل امکانات مورد نیاز نیست. اکنون وضعیت بحرانی مسکن تا جایی پیشروی کرده که خانوارها را به سوی حاشیه‌نشینی به مناطق حاشیه ای بیرجند و روستاهای مجاور سوق داده است؛ شرایطی که با ادامه این بحران انتهایی برای عواقب زیان‌بار آن نمی‌توان در نظر گرفت.(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 اعلام یا ارسال بفرمایید)