مهدی آبادی – این روزها، بحث «کوچک‌سازی دولت» دوباره بر سر زبان‌ها افتاده؛ دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهور، تأکید می‌کند که برای ایجاد کارآمدی و کاهش هزینه‌ها، باید ساختار دولت سبک‌تر شود. ایده‌ای که روی کاغذ، نه‌تنها زیبا بلکه ضروری به نظر می‌رسد. اما همان‌طور که یک کشتی سنگین را نمی‌شود با بریدن بادبان‌ها نجات داد، کوچک‌سازی دولت بدون بازطراحی دقیق، بیشتر شبیه یک عمل جراحی بدون بیهوشی است؛ دردش را همه حس می‌کنند، ولی نتیجه‌اش معلوم نیست. دولت ایران سال‌هاست که بزرگ و سنگین شده؛ نهادها و سازمان‌هایی که هم‌پوشانی وظایف دارند، اداراتی که برای یک امضا شش مهر لازم دارند و ساختاری که گاهی برای حل یک مشکل ساده، پنج اداره باید نامه‌نگاری کنند. این حجم از بروکراسی، نه‌تنها منابع مالی را هدر می‌دهد، بلکه زمان مردم را هم می‌بلعد و فضای کسب‌وکار را خفه می‌کند. اما واقعیت این است که کوچک‌سازی دولت، فقط با حذف چند اداره یا ادغام سازمان‌ها محقق نمی‌شود. مشکل اصلی، نظام تصمیم‌گیری و فرآیندهای ناکارآمد است. اگر همان مدیران، همان قوانین فرسوده و همان عادت‌ها باقی بمانند، کوچک کردن دولت فقط به معنای کم کردن میز و صندلی خواهد بود، نه سبک‌تر شدن بار بر دوش مردم. در خراسان جنوبی، این بحث اهمیت ویژه‌ای دارد. استان ما سال‌هاست با کمبود امکانات، نابرابری در خدمات و فاصله زیاد با مراکز تصمیم‌گیری در پایتخت دست به گریبان است. کوچک‌سازی دولت اگر با دقت انجام نشود، ممکن است همین خدمات محدود هم کمتر شود. تصور کنید یک اداره که تنها شعبه‌اش در مرکز استان است، ادغام یا حذف شود؛ حالا مردم شهرستان‌های مرزی باید برای یک کار ساده، صدها کیلومتر راه طی کنند. از سوی دیگر، کوچک‌سازی اگر همراه با توانمندسازی بخش خصوصی نباشد، بیشتر به «خالی‌کردن میدان» می‌ماند. وقتی ساختار اقتصادی استان‌های محروم، مثل خراسان جنوبی، هنوز ظرفیت جذب نیرو و ارائه خدمات گسترده را ندارد، کاهش حضور دولت می‌تواند خلاهایی ایجاد کند که مدتی طولانی پر نشود. این یعنی فرصت‌های کمتر برای اشتغال، کاهش خدمات عمومی و افزایش نارضایتی. یکی از چالش‌های پنهان در این طرح، مقاومت بدنه خود دولت است. کارمندان و مدیرانی که آینده شغلی‌شان در ابهام است، به‌طور طبیعی در برابر تغییر مقاومت می‌کنند. این مقاومت، اگر مدیریت نشود، روند اصلاحات را کند یا حتی متوقف خواهد کرد. شرط موفقیت، گفت‌وگو با کارکنان، ارائه تضمین‌های معقول و ایجاد مسیرهای شغلی جایگزین است. از این‌ها مهم‌تر، کوچک‌سازی نباید با کاهش شفافیت همراه شود. اگر ساختارها کمتر شد اما نظارت مؤثر بر بودجه، مناقصات و تصمیمات باقی نماند، کوچک‌تر شدن دولت فقط کار فساد را آسان‌تر می‌کند. پیشنهاد مشخص این است که کوچک‌سازی دولت گام‌به‌گام و با اولویت حذف موازی‌کاری و دیجیتالی‌کردن فرآیندها انجام شود. در خراسان جنوبی می‌توان ابتدا خدماتی را که بیشترین مراجعه را دارند، مثل ثبت اسناد، بیمه و یارانه، به‌طور کامل آنلاین کرد تا نیاز به حضور فیزیکی و ساختار اداری بزرگ کاهش یابد. همچنین، تقویت تعاونی‌های محلی و بخش خصوصی می‌تواند بخشی از خدمات را بدون افت کیفیت برعهده بگیرد. کوچک‌سازی، اگر واقعی و هوشمند باشد، فوایدش آشکار است: کاهش هزینه‌های جاری، سرعت بیشتر در تصمیم‌گیری، مبارزه مؤثرتر با فساد و استفاده بهتر از منابع. اما اگر فقط به‌عنوان یک شعار برای گزارش عملکرد استفاده شود، نتیجه‌اش چیزی جز کوچک شدن سفره مردم و عقب‌نشینی دولت از وظایفش نخواهد بود. دولت سبک، یعنی دولتی که شانه‌به‌شانه مردم راه می‌رود، نه دولتی که از دور دستی برای مردم تکان می‌دهد. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)