مهدی آبادی – خراسان جنوبی در سال‌های اخیر شاهد نوساناتی در معیارهای نابرابری بوده، اما داده‌های جدید نشان می‌دهد که روند در 1403 به شکل قابل توجهی بهبود یافته است. ضریب جینی خانوارهای شهری استان از 0.3328 در 1402 به 0.3146 در 1403 رسیده و ضریب جینی خانوارهای روستایی نیز از 0.3760 در 1402 به 0.3302 کاهش یافته است. این کاهش در هر دو بخش شهری و روستایی، اگرچه هنوز کامل‌کننده مسیر ریشه‌ای عدالت اقتصادی نیست، اما نشان می‌دهد سیاست‌ها و برنامه‌هایی که در یک سال گذشته اجرا شده‌اند تا حدی اثرگذار بوده‌اند. ضریب جینی ساده‌ترین، معتبرترین و قابل‌مقایسه‌ترین شاخص جهانی برای سنجش نابرابری اقتصادی است. این ضریب بین صفر تا عدد یک متغیر است. عدد صفر یعنی برابری کامل بدین معنی که همه افراد جامعه به یک اندازه پول‌دارند و عدد یک بیانگر آن است که یک دهک از جامعه، کل پول کشور را در اختیار دارد. ضریب جینی، شاخصی ساده اما قدرتمند است؛ عددهای شما نشان می‌دهد که از قله‌های نابرابری (مثلاً شهری 0.3539 در 1401 یا روستایی 0.3760 در ۱۴۰۲) عبور کرده‌ایم و به سمت توزیع عادلانه‌تری متمایل شده‌ایم. در بازه 1400 تا 1403 می‌بینیم که شهری از 0.3475 به 0.3146 سقوط کرده، کاهش 0.0329 واحد که معادل کاهش نسبی نزدیک به 9.5 درصدی است و روستایی از 0.3633 به 0.3302 یعنی کاهش 0.0331 واحد (حدود 9.1 درصد). این ارقام برای یک سال به‌خصوص (1403 نسبت به 1402) چشمگیرند و می‌گویند: نه تنها توقف بدتر شدن، بلکه حرکت معکوس هم رخ داده است. پرسش اصلی این است: این بهبود چگونه حاصل شده؟ ترکیبی از اقداماتِ کوتاه‌مدت و میان‌مدت استان احتمالاً نقش کلیدی داشته‌اند. گسترشِ هدفمند بسته‌های حمایتی و کالابرگ‌ها، توزیع منظم‌تر یارانه‌ها به دهک‌های پایین، و تسهیل‌گری برای طرح‌های اشتغال خرد روستایی می‌تواند سهم هزینه‌کرد اقشار کم‌درآمد را بالا ببرد و در نتیجه ضریب جینی را کاهش دهد. افزون بر این، پروژه‌های زیرساختی متمرکز بر دسترسی آب، برق، و اینترنت در چند شهرستان موجب شده فرصت‌هایی برای کسب‌وکارهای خانگی و فروش محصولات محلی به بازارهای شهری فراهم شود؛ راهکاری که هم درآمدها را متنوع می‌کند و هم فشار مهاجرت را کاهش می‌دهد. اما باید هشدار داد: کاهش ضریب جینی به‌تنهایی معیار تمام‌عیارِ موفقیت نیست. . اگر کاهش نابرابری از مسیرِ افت درآمد طبقات بالاتر یا افزایش نسبی هزینه‌های بخش‌های میان‌درآمد رخ دهد، نمی‌توان از آن به‌عنوان بهبود واقعی رفاه یاد کرد. خوشبختانه در پرونده خراسان جنوبی، داده‌های کیفی و شواهد میدانی از بهبود دسترسیِ دهک‌های پایین به کالاهای ضروری و افزایش پشتیبانی اشتغال‌محور حکایت دارد امری که نشان می‌دهد بخشی از کاهش ضریب جینی ریشه در بهبود واقعی معیشت داشته است. با این همه، نقاط ضعف و هشدارها باقی‌ست. نخست، فاصله معنی‌داری بین اوج‌های قبلی و وضعیت فعلی وجود داشته: مقادیر 1401 (شهری 0.3539 و روستایی 0.3536) نشان می‌دهد نوسان‌های قابل توجهی رخ داده که رفع کامل آن زمان‌بر است. دوم، ساختار درآمدی استان در دهه گذشته کندتر از متوسط کشور رشد کرده و اگر رشد درآمدها تند نشود، ممکن است کاهش کنونی شکننده بماند. سوم، داده‌های پراکنده‌ترِ درآمدی و شاخص‌هایی مانند ضریب پالما در سطح استانی معمولاً منتشر نمی‌شود؛ این خلأ شفافیت مانع تحلیل دقیق‌تر و طراحی سیاست‌های هدفمند می‌شود. پیشنهادهایی برای تثبیت و تعمیق این روند: نخست، تثبیت و توسعه برنامه‌های اشتغال‌زای خرد با تمرکز بر زنان و جوانان روستا؛ اعطای تسهیلات کم‌بهره و پشتیبانی بازاررسانی برای صنایع دستی و کشاورزی کوچک. دوم سرمایه‌گذاری پرشتاب در زیرساخت دیجیتال روستاها تا امکان آموزش آنلاین، فروش اینترنتی محصولات محلی و کار از راه دور فراهم شود؛ چنین اقدامی هم درآمدها را متنوع می‌کند و هم نابرابری فرصت‌ها را کاهش می‌دهد. سوم هدفمندسازی دقیق‌تر یارانه‌ها و حمایت‌های نقدی با شرط‌های ساده (آموزش یا اشتغال) برای افزایش اثربخشی و جلوگیری از اتلاف منابع. و در نهایت انتشار منظم‌تر شاخص‌های توزیع درآمدی و اثرگذاریِ برنامه‌ها تا کارشناسان و رسانه‌ها بتوانند سیاست‌ها را پیگیری و ارزیابی کنند. در پایان، رقم‌های 1403 برای خراسان جنوبی امیدبخش‌اند: کاهش نزدیک به ده درصدی در ضریب جینی شهری و روستایی نسبت به اوج‌های قبلی بررسی‌شده گواهی است بر اینکه تدبیر محلی و برنامه‌های حمایتی می‌تواند اثرگذار باشد. اما این مسیر هنوز به میانی‌مدت و بلندمدت نیاز دارد؛ به رشد واقعی درآمدها، زیرساخت‌های پایدار و شفافیت بیشتر تا آنچه امروز امیدوارکننده است، فردا پایدار و قابل لمسی برای همه مردم استان شود. کاهش نابرابری اگر همراه با افزایش رفاه عمومی باشد، تازه آغاز یک داستان خوب است؛ وگرنه فقط یک عدد کاهش یافته در دل آمار باقی می‌ماند. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)