مهدی آبادی – نظام سلامت، قلب تپنده هر جامعه‌ای برای تضمین حیات اجتماعی و توسعه پایدار است. در سال‌های اخیر، یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ملی در این حوزه، اجرای “طرح تحول سلامت” بوده که با اهداف عدالت‌محور، کاهش پرداخت از جیب بیماران، ارتقای کیفیت خدمات و گسترش دسترسی به امکانات درمانی اجرایی شد. با این حال، پرسش مهم این است که چنین طرح کلانی تا چه اندازه توانسته معضلات دیرین مناطق محروم و حاشیه‌نشین، به ویژه در استان کم‌برخورداری چون خراسان جنوبی را حل کند. خراسان جنوبی با گستره جغرافیایی وسیع و جمعیت پراکنده، همواره با چالش‌های مضاعفی در حوزه سلامت روبه‌رو بوده است. شهرستان‌هایی نظیر نهبندان، سربیشه، درمیان، زیرکوه و مناطق حاشیه‌نشین بجز مرکز استان، از کمبود مزمن زیرساخت‌ها و نیروی انسانی رنج می‌برند؛ مشکلاتی که حتی اجرای طرح تحول نیز نتوانسته به طور کامل آن‌ها را برطرف کند. هرچند توسعه زیرساخت‌های بهداشتی مانند راه‌اندازی خانه‌های بهداشت، پایگاه‌های سلامت، و تجهیز برخی مراکز درمانی در چهارچوب طرح انجام شد، اما همچنان دسترسی عادلانه و کیفیت مطلوب خدمات درمانی برای بسیاری از خانواده‌ها یک آرزوست. در کنار این موضوع، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها نبود ثبات در حضور پزشکان متخصص و عمومی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دورافتاده است. بومی‌گزینی پزشکان اگرچه راه‌حلی امیدبخش است، اما اجرایی‌سازی آن با موانع جدی شامل انگیزه‌های پایین ماندگاری، رفاه نسبی پایین و نبود امکانات رفاهی کافی برای خانواده‌های پزشکان روبه‌روست. بسیارند خانواده‌هایی که برای دسترسی به متخصص قلب، زنان یا حتی دندان‌پزشک، باید مسافت‌های طولانی را تا بیرجند یا حتی استان‌های همجوار طی کنند. گاهی همین مسافت و هزینه، منتهی به انصراف بیماران از درمان یا تشدید بیماری‌ها می‌شود. از سوی دیگر، موضوع حاشیه‌نشینی به عنوان یکی از پدیده‌های نوظهور سال‌های اخیر، لایه جدیدی از بحران سلامت را پدید آورده است. رشد مناطق حاشیه‌ای، نبود اطلاعات کافی از وضعیت سلامت، کمبود بهورز و نیروی درمان، و گاهاً فقر تغذیه‌ای سبب شده دست کم ده‌ها هزار نفر از جمعیت حاشیه‌نشین استان، خدمات سلامت را به شکل کمرنگ، ناکافی یا حتی بدون کیفیت دریافت کنند. مشکلات بهداشتی در مناطق حاشیه ای شهرها ملموس‌تر است. افزون بر این‌ها، بحث محدودیت زیرساخت‌ها و بودجه همواره عرصه را بر نظام سلامت در خراسان جنوبی تنگ‌تر کرده است. اگرچه طرح تحول سلامت به تجهیز برخی مراکز درمانی و افزایش تخت بیمارستانی در مرکز استان و بعضی شهرها کمک کرد، اما هنوز بسیاری از خانه‌های بهداشت روستایی با کمبود دارو و نیروی انسانی دست و پنجه نرم می‌کنند. بودجه سالانه سلامت در خراسان جنوبی غالباً تحت تأثیر تخصیص‌های کشوری قرار گرفته و با اولویت دادن به استان‌های پرجمعیت، پیشرفت پروژه‌های درمانی استان را با تأخیر مواجه نموده است. پروژه‌هایی مانند احداث مرکز جامع سلامت یا تجهیز بیمارستان‌ها به علت همین چالش‌های مالی، گاه سال‌ها پشت خط می‌مانند. همچنین، خانواده‌هایی در سطح استان هستند که تهیه داروهای ضروری برای بیماری‌های خاص، سرطان یا دیابت را تنها باید از مرکز استان یا استان‌های همجوار انجام دهند و ضعف نظام ارجاع و کمبود امکانات آزمایشگاهی، تأثیر چشمگیری بر روند درمان و حتی سلامت روان خانواده‌ها دارد. این روند نه فقط بار مالی بر دوش خانوارهای آسیب‌پذیر می‌گذارد، بلکه گاه منجر به رها شدن درمان یا حتی خطرات جبران‌ناپذیر برای بیماران می‌شود. با وجود تمام این چالش‌ها، اجرای طرح تحول سلامت آثار مثبتی نظیر کاهش پرداخت مستقیم از جیب بیماران بستری و توسعه نسبی زیرساخت‌ها به همراه داشته است؛ اما راه چاره‌ی نهایی، نیازمند اقدامات هوشمندانه‌تر و مبتنی بر واقعیت‌های محلی است. تقویت انگیزه حضور پزشکان و پرستاران در مناطق محروم از طریق مشوق‌های مالی و معنوی، استفاده از تکنولوژی برای حذف فاصله‌های جغرافیایی، سهمیه‌بندی بودجه عادلانه، جلب مشارکت خیرین سلامت، تربیت نیروی بومی، تداوم غربالگری بیماری‌ها و نوسازی مراکز فرسوده می‌تواند به عنوان راهکارهایی عملی مطرح باشد. در جمع‌بندی باید گفت که نظام سلامت استان خراسان جنوبی برای حل ریشه‌ای مشکلات مناطق محروم و حاشیه‌نشین، نیازمند نگاه عادلانه‌تر و برنامه‌ریزی بومی است؛ تنها در این صورت است که می‌توان امیدوار بود هم‌زمان با توسعه زیرساخت‌ها و تقویت انگیزه نیروی انسانی، امید و اعتماد به سلامت برای تمامی ساکنان این استان، حتی در دورافتاده‌ترین روستاها و حاشیه شهرها، زنده بماند. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)
حاجی – به عنوان یکی از هموطنان و هم‌استانی‌هایی کهسال‌هاست به دور از زادگاه، در
