حدود ۳۰ میلیون مترمکعب آب در دق چاه طالب از توابع بخش سه قلعه در شهرستان سرایان در حالی هدر می رود که دشت سرایان چهارمین دشت بحرانی کشور و اولین دشت فوق بحرانی استان به لحاظ منابع آبی معرفی شده و مشکلات ناشی از کمبود آب در اولویت اول برنامه های این شهرستان به شمار می رود.
تماشای این صحنه نصیبمان شده
هاشم زهی مسئول شورای اسلامی بخش سه قلعه با اشاره به این ظرفیت و پتانسیل آبی در دل کویر که هر قطره آن حکم کیمیا دارد، گفت: پس از سال ها از روند شکل گیری این حجم از آب، هنوز زمینه بهره گیری آن نه در بخش کشاورزی و نه در بخش دامداری مهیا نشده است و در نبود برنامه عملی هدر می رود. وی افزود: دریایی از آب در این دق جمع می شود که برای شهروندان این شهر به رویایی بیشتر شبیه نیست و حال که این رویا رنگ واقعیت گرفته است شهروندان این شهر برای به ثمر نشستن منافع موجود از این منابع حیاتی ارزشمند افکاری را در ذهن می پرورانند که جز با کمک متولیان دولتی قابلیت عملیاتی شدن ندارد. ساجدی از شهروندان شهر سه قلعه نیز با توصیف این منظره دریا مانند با وسعت طولی حدود ۲۷ کیلومتر در مسیر جاده سه قلعه به بیرجند گفت: صحنه ای برای پهن کردن سفره مردمان محروم این دیار و شهرها و روستاهای مجاور، مشابه سفر به سرزمین سرسبز شمال کشور و نقاط دریایی به وجود آورده که شاید هیچ وقت نصیبشان نشود. وی با بیان اینکه دق چاه طالب در سال های اخیر به دلیل ورود مسافران و گردشگران نجومی به این نقطه کویری به عنوان یکی از جاذبه های جدید در دل کویر به مجموعه جاذبه های دیگر در کویر سه قلعه اضافه شده است و هرساله گردشگران را در این دو فصل به سوی خود می کشاند، اضافه کرد: از این نقطه طبیعی می توان فرصت‌هایی از جنس خود برای جذب بیشتر گردشگران در دیگر فصول استفاده کرد. این شهروند سه قلعه ای با افسوس می گوید: حیف که فقط تماشای این صحنه نصیب ما شده است. در حالی که هر روز که می گذرد شاهد تبخیر آب موجود و هدر رفتن آن هستند و از مسئولان می خواهیم تا زمینه بهره وری از این آب را در دشت تفتیده سه قلعه که یک قطره آب در آن حکم کیمیا را دارد فراهم کنند.
دقی به اندازه ده سد
باستانی فر بخشدار سه قلعه با توصیف این معجزه طبیعت گفت: دق چاه طالب در ۳۰ کیلومتری از شهر سه قلعه و با وسعت طولی ۲۷ کیلومتری حجم بزرگی را به جهت تجمع روان آب‌ها و سیلاب‌ها که در اثر بارندگی هایی در منطقه رخ می دهد از سمت شهر قاین در خود جای می دهد. بخشدار سه قلعه در ادامه با بیان اینکه سالیانه چیزی حدود ۳۰ میلیون مکعب آب در این دق کاسه مانند و رود آب را داریم که ارتفاع آن در برخی نقاط به یک متر می رسد، گفت: متاسفانه شاهد تبخیر این آب در فاصله زمانی یک ماه به عنوان یک فرصت ارزشمند می باشیم. وی بر تسریع در انجام برنامه ریزی و مطالعه برای بهره گیری از این ظرفیت عظیم برای کاستن از مشکلات خسکسالی و کمبود منابع آبی تاکید کرد و اظهارداشت: به اعتقاد کارشناسان با وجود این همه مشکل در بحث آب، حجم ۳۰ میلیون مترمکعب آب ورودی به این دق شاید به اندازه ده سد پر از آب برابری می کند. باستانی فر خواستار اقدام عملی مسئولان و به کار بردن ساز و کارهای اجرایی برای مهار این آب‌ها شد تا مردم بخش سه قلعه از منافع آن برخوردار شوند. وی تخصیص اعتبار برای تهیه طرح مطالعاتی و امور عملیاتی در این دق را اولین قدم برای ورود به این حوزه عنوان کرد و افزود: تاکنون هیج اعتبار و برنامه مطالعاتی در راستای بهرمندی از آب‌های موجود در این دق لحاظ نشده است. بخشدار سه قلعه می گوید: همه ساله در پی بارندگی ها و جاری شدن روان آب در مناطق بالادست، دریایی در دل کویر ایجاد شده که برای مردم سه قلعه جالب و در نوع خود بی نظیر است. دشتی که قبل از این نمود واقعی کویر در سه قلعه بوده و در پی بارندگی ها به دریاچه ای فصلی تبدیل شده که حجم آبی بالغ بر ۲۰ میلیون مترمکعب را در خود جای می دهد. وی با اشاره به بازدید کارشناسان از منطقه، پیشنهادش برای جلوگیری از هدر رفت این میزان آب این است که از این آب ها به صورت ترکیبی با چاه برای مرتع کاری و توسعه مراتع در حاشیه دق به طور موقت توسط اداره عشایری و منابع طبیعی استفاده شود چراکه بیشتر جمعیت منطقه دامدار هستند. به گفته وی با این اقدام تا دو سه ماه آینده از این آب ذخیره شده استفاده خواهد شد و پس از آن به طور موقت چاه های آب منطقه ای برای توسعه مراتع در اختیار آن‌ها قرار خواهد گرفت.
سرایان؛ چهارمین دشت فوق بحرانی کشور
فرماندار سرایان هم در تشریح موقعیت جغرافیایی دق چاه طالب می گوید: این شهرستان با وسعت ۹۳۴ هزار هکتار در شمال استان خراسان جنوبی قرار گرفته و دارای اقلیم گرم و خشک است و قریب به دو دهه خشکسالی مشکلات زیادی را برای مردمان این دیار که اکثرا کشاورز و دامدار هستند به وجود آورده است. ابراهیم رسولی مقدم افزود: از طرفی افت آب های زیر زمینی نیز مزید بر علت شده و دشت سرایان را به چهارمین دشت فوق بحرانی کشور از لحاظ منابع آبی تبدیل کرده است. به عقیده وی بحران آب یکی از چالش‌های بسیار مهم خراسان جنوبی است و با توجه به اینکه شهرستان سرایان چهارمین دشت فوق بحرانی کشور است و میزان بارندگی بسیار پایین است؛ مشکل کمبود آب به طور یقین حادتر بوده و ضروری است تا تدابیر لازم در راستای پیشگیری از مشکلات فرآروی آینده اندیشیده شود. وی در ادامه می گوید: در این شرایط نیاز است تا ظرفیت هایی که در شهرستان وجود دارد برای نگهداشت آب در منطقه استفاده کرد. به گفته وی دق چاه طالب یکی از ظرفیت های آبی شهرستان است که در فصول بارندگی دریایی را در دل کویر ایجاد می کند اما به دلیل مدیریت نشدن، این آب تبخیر می شود و از دست می رود که باید از این ظرفیت ۲۷ میلیون مترمکعبی در دل کویر که قطره آبی برای آن کار دریایی را می کند بهره برد و پیش از آغاز فصل چاره اندیشی برای مدیریت آب منطقه انجام داد. مدیرعامل آب منطقه ای استان خراسان جنوبی و هیئت همراه در چند سال قبل از دق محمدآباد (دق چاه طالب) بازدید به عمل آورند. در این دیدار که جمعی از مسئولین شهرستان نیز حضور داشتند؛ گزارشی از نحوه ذخیره آب در دق و راهکاراها و پیشنهاداتی جهت استفاده بهینه از آب موجود، توسط مسئولان محل ارائه شد. در این بازدید، قول مطالعه پروژه داده و همچنین در خصوص استفاده از آب موجود در دق جهت مصارف شرب دام و کاشت گونه های سازگار با محیط، مواردی بیان کرد که تاکنون اقدام عملیاتی صورت نگرفته است. تاخیر در اجرای بهره گیری از این ظرفیت آبی گلایه امام جمعه سرایان را نیز در خطبه های جمعه قبل به دنبال داشته است. حجت الاسلام سنجری با بیان اینکه تعداد بندهای خاکی در شهرستان سرایان متناسب با حجم سیلاب های بهاری در دشت فوق بحرانی استان نیست، افزود: بخش اعظمی از نیازهای آبی منطقه با اجرای طرح‌های بند خاکی و آبخیزداری قابل تامین است. وی خواستار تامین منابع مالی ویژه برای اجرای بندهای خاکی در نقاط مختلف شهرستان شد. طرح بهره گیری از روان آب‌ها و سیلاب‌های تجمیعی در کویر سه قلعه از جمله مصوبات سفر استاندار قبل به سرایان بود که هیچ وقت عملیاتی نشد و همچنان به عنوان معمای بدون پاسخ در اذهان ساکنان بخش کویری سه قلعه رها شده است. شبستان
