کاری – خراسان جنوبی در آستانه بحران خاموش اعتیاد؛ کاهش سن مصرف مواد، افزایش گرایش زنان و نبود فضاهای سالم تفریحی، سلامت خانواده‌ها، جامعه و نسل‌های آینده را تهدید می‌کند.اعتیاد در استان دیگر یک مشکل فردی نیست و به یک بحران اجتماعی گسترده تبدیل شده است. کاهش سن شروع مصرف مواد، افزایش گرایش زنان و نوجوانان و نبود فضاهای تفریحی و ورزشی مناسب، چرخه خشونت خانوادگی، کودک‌آزاری، طلاق و بی‌ثباتی خانواده‌ها را تقویت می‌کند. آخرین آمار و گزارش‌های شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر نشان می‌دهد بیش از ۱۹ هزار نفر در استان درگیر اعتیاد هستند و روند افزایشی مصرف مواد میان زنان و نوجوانان، زنگ خطری جدی برای نسل‌های آینده استان محسوب می‌شود.
نوجوانان؛ قربانیان خاموش اعتیاد
دکتر بهناز زال، معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان جنوبی در گفتگو با «آوا»
گفت:اعتیاد یک آسیب اجتماعی چند بعدی
است که با خشونت خانوادگی، کودک‌آزاری،
طلاق و سرقت ارتباط مستقیم دارد. وقتی خانواده‌ها با این معضل مواجه می‌شوند، کل جامعه دچار آسیب می‌شود .وی ادامه داد:با وجود اینکه آخرین شیوع‌شناسی گروه سنی ۱۵ تا ۶۰ سال را بررسی کرده، در
برخی مناطق و خانواده‌های استان نوجوانان
در سنین پایین هم در معرض مصرف مواد
هستند. کنجکاوی، فشار دوستان و نبود فضاهای سالم تفریحی و ورزشی، آنها را به
سمت مصرف مواد می‌کشاند.دکتر زال
هشدار داد:نوجوانان وقتی نتوانند هیجانات
و اضطراب‌های خود را به شیوه سالم تخلیه
کنند، به دنبال لذت‌های آنی و مصرف مواد
می‌روند. این چرخه، زمینه‌ساز خشونت، پرخاشگری و سرقت در جامعه می‌شود و سلامت روانی نسل آینده را به خطر می‌اندازد. معاون سلامت اجتماعی بهزیستی درباره وضعیت زنان معتاد گفت:از ۱۹ هزار معتاد استان، حدود ۳ هزار نفر زن هستند. در سال‌های اخیر مصرف مواد در بین زنان به دلایلی مانند استفاده از شیشه برای لاغری، تغییر نگرش خانواده‌ها و کاهش قبح اجتماعی افزایش یافته است.وی افزود:اعتیاد زنان تنها مسئله جسمی نیست؛ وابستگی ذهنی و روانی شدید، نیاز به ترشح دوپامین و نبود جایگزین مناسب برای نشاط و لذت، ترک مواد را دشوار می‌کند. زنان پس از ترک نیازمند حمایت اقتصادی، اشتغال و آموزش فنی‌حرفه‌ای هستند تا دوباره وارد جامعه و خانواده شوند. بدون این حمایت‌ها، چرخه آسیب‌های اجتماعی ادامه می‌یابد و خانواده‌ها دچار بحران خواهند شد.
آمار مراکز درمان و موفقیت ترک
دکتر زال آمار جزئی مراکز درمان استان را چنین تشریح کرد:در سال ۱۴۰۳ حدود 4 هزار نفر در مراکز درمان و کاهش آسیب حضور داشتند که ۲۷۵۰ نفر در مراکز اقامتی میان‌مدت و بلندمدت تحت درمان قرار گرفتند. درصد بهبودی پایدار در مراکز میان‌مدت حدود ۵ درصد و در مراکز بلندمدت به ۳۰ درصد می‌رسد .وی افزود:درمان اعتیاد تنها حضور در مرکز نیست؛ موفقیت بلندمدت به وضعیت خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی فرد بستگی دارد. حتی کسانی که در زمان ترخیص پاک هستند، ممکن است دوباره مصرف مواد داشته باشند. دکتر زال ادامه داد:
وی یادآور شد: در استان شش مرکز کاهش آسیب فعال است؛ شامل یک مرکز گذری، یک سرپناه شبانه، یک موبایل سنتر در بیرجند و سه کانکس در شهرستان‌های درمیان، زیرکوه و سربیشه. این مراکز با آموزش‌های بهداشتی و مشاوره‌های فردی و گروهی، افراد را در صورت تمایل به درمان هدایت می‌کنند. حدود ۵ درصد از مراجعان هر سال به درمان ارجاع داده می‌شوند.
اعتیاد و پیامدهای اجتماعی گسترده
دکتر زال درباره ارتباط اعتیاد با آسیب‌های اجتماعی گفت:اعتیاد نه تنها سلامت جسمی و روانی فرد را تهدید می‌کند، بلکه با خشونت خانوادگی، کودک‌آزاری، طلاق، سرقت و بی‌ثباتی خانواده ارتباط مستقیم دارد. این پدیده چرخه آسیب‌های اجتماعی را در خانواده و نسل‌های بعد بازتولید می‌کند.وی افزود:کمبود فضاهای تفریحی و ورزشی باعث شده نوجوانان و جوانان به مکان‌های پرخطر کشیده شوند و گرایش به مواد و سایر آسیب‌های اجتماعی افزایش یابد.
دکتر زال با تاکید بر اقدامات پیشگیرانه گفت:سازمان بهزیستی با برنامه‌های گسترده شامل آموزش مهارت‌های زندگی، پیشگیری محلی در محلات و ادارات، ارائه مشاوره حضوری و تلفنی، فعالیت در مراکز درمان و کاهش آسیب و توانمندسازی بهبودیافتگان، تلاش می‌کند بحران اعتیاد را کنترل کند. وی افزود:موفقیت واقعی این اقدامات تنها با همکاری خانواده‌ها، نهادها و جامعه امکان‌پذیر است. در غیر این صورت، نسل‌های آینده گرفتار آسیب‌های جبران‌ناپذیر خواهند شد.
زنان و چالش‌های روانی و اجتماعی اعتیاد
معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان جنوبی درباره زنان معتاد توضیح داد: «برخی زنان پس از ترک نیازمند حمایت اقتصادی، اشتغال و آموزش فنی حرفه‌ای هستند. سال گذشته برای هر فرد موفق به ترک، بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات اشتغال و آموزش فراهم شد تا بتوانند دوباره وارد جامعه و خانواده شوند و استقلال مالی پیدا کنند.»وی افزود: «اعتیاد تنها آسیب جسمی ندارد؛ درگیری ذهنی و روانی بسیار شدید است. مغز معتاد به ترشح دوپامین وابسته می‌شود و بدون جایگزین مناسب برای لذت و نشاط، ترک
مواد بسیار دشوار خواهد بود. آموزش مهارت
های تاب‌آوری، مهارت «نه گفتن» و ایجاد فضایی امن برای نوجوانان و خانواده‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد تا بتوانند در مواجهه با فشارهای اجتماعی مقاومت کنند.»
