بهروزی فر

ویروس نوظهور کووید – ۱۹ و بیماری ناشی از آن، تا قبل از دسامبر ۲۰۱۹ و شیوع آن در شهر ووهان چین، ناشناخته بود اما از آن به بعد، به طور عجیبی مرزها را درنوردید و  همه دنیا را فرا گرفت. کرونا ویروس به همان میزان که در ابتدای کار ناشناخته بود، بیش از آن مقدار، از خود شکل و هیئت نشان داد، به گونه ای که در طول این یک سال، درمورد علائم و نشانه های این بیماری ویروسی، نظرهای متفاوتی ارائه شده است. بدن درد، کوفتگی، گرفتگی بینی، آبریزش بینی، گلودرد، از بین رفتن حس بویایی و چشایی  اسهال، استفراغ و… از علائم متعددی هستند که به مرور برای این بیماری برشمرده اند و حتی تجربه درمان برخی از بیماران هم نشان داده که عده ای از افراد مبتلا ممکن است هیچ یک از علائم بیماری را نداشته باشند و حتی احساس ناخوشی هم نکنند، و نکته جالب توجه هم این که حدود ۸۰ درصد مبتلایان، بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند. در مقابل این روی خوب سکه کرونا، با این آمار روبرو می شویم که تقریباً از هر ۶ نفر مبتلا به کووید-۱۹، یک نفر به شدت بیمار شده و دچار تنگی نفس می‌شود. در سالمندان و افرادی با  بیماری‌ های زمینه‌ای مثل فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی یا دیابت، احتمال وخامت بیماری بیشتر است و حتی ممکن است به مرگ بیمار منتهی شود. همین احتمالات و حدس و گمان ها از این بیماری قرن، تاکنون با فوت حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در دنیا عجین گشته، آماری که همچنان در حال افزایش است و در کنار آمار ۶۴ میلیونی مبتلایان در جهان، نگرانی های زیادی را برای عموم مردم، حوزه های بهداشت و درمان، سیاست گذاران و برنامه ریزان و… به همراه داشته و دارد. با وجود تعدد و تنوع علائم اما مهمترین راه برای کنترل روند فزاینده این بیماری و کاهش تبعات اجتماعی و اقتصادی آن، به باور پزشکان، فاصله از اجتماعات و شلوغی ها و به عبارتی ماندن در خانه است. پیشنهادی که بیش از دیگر راهکارها اعم از ماسک زدن و شست و شوی پیوسته و به دقت دست ها، تکرار و تأکید می شود و مرور شیوه های برخورد همه دُوَل و مِلَل به خوبی نشان می دهد که در این موضوع، اتفاق نظر است. با این وجود ماندن در خانه، اگر چه بهترین داروی تجویز شده برای قطع زنجیره انتقال ویروس نامیده شده، اما پرواضح است که ماندن های مکرر بی برنامه در محیط خانه هم علیرغم همه امنیت و خوشی هایی که دارد، در تکرار و توالی به مذاق برخی ها خوشایند نیست و بدون تردید تبعات فراوانی نیز به همراه دارد. اعتقاد کارشناسان روانشناسی بر این است که؛ هر چند انسان موجود سازگاری است اما این شرایط جدید باعث تغییر اساسی در سبک زندگی ها شده، ضمن این‌که افسردگی و افزایش استرس برای افراد خانواده به همراه داشته است، موجب می شود تفاوت های شخصیتی افراد در طول زمان بروز داده شود. راهکار روانشناسان برای برون رفت از این معضل این است که هر کس تلاش کند جایگزین مناسبی برای نقش های متعددی که در بیرون از خانه دارد را در خانه بیابد و به نحو احسن نقشی که در خانواده باید داشته باشد را ایفا کند. آشپزی کردن، ورزش کردن و انجام کارهای دونفره با همسر یا فرزندان باعث بهبود شرایط می شود. در این موقعیت، احترام به شخصیت و خلقیات همسر و فرزندان نیز می تواند باعث ایجاد حس سلامت روانی و بهداشت در محیط خانه شود. آن چه در قالب واژه ها می آیند، کاملاً منطقی و درست است اما اگر کمی واقعی تر شرایط را ببینیم، تکرار این برنامه های مفرح نیز می تواند آسیب زا باشد. مردانی که بر حسب عادت، ساعت های طولانی از خانواده دور بوده و به کار در محیط بیرون عادت دارند، حالا ضمن این که احساس بطالت می کنند، ناچارند بودن های طولانی در کنار همسر و فرزند را به جان بخرند، یا بانوانی که در عدم حضور همسر و فرزندان با فراغ بال به انجام امورات خانه، نظافت و گردگیری و آشپزی می پرداخته اند، حالا باید مدام برای هر کاری، باید تابع شرایط جمع باشند. علاوه بر این، فرزندان خانواده که حتی برای نوبت بعدازظهر و زمان تعطیلی مدارس، وقت شان را در کلاس های فوق برنامه صرف می کرده اند و اوقات فراغت تابستان را هم در کلاس های ورزشی، هنری، فنی و… می گذرانده اند تا از فرصت های خود بهره کافی ببرند و روزهای بانشاطی داشته باشند، حالا در این اجبار خانه نشینی و تحمیل کلاس های مجازی که روزگار شان را به گوشی تلفن همراه و رایانه گره زده است، به مرور دچار خمودگی شده اند. اما در این روزهای تکراری، چه چیزی می تواند روزمرگی ها را تغییر دهد؟ روزمرگی هایی که به گواه آمار بر اختلافات خانوادگی دامن زده و نشان می دهد، در خانه ماندن افراد و بودن در کنار یکدیگر، می‌تواند به افزایش تنش در خانواده‌ها نیز منجر شود. آن چه کارشناسان مسایل اجتماعی و روانشناسان در آن اتفاق نظر دارند، این است که مؤثرترین راهکار برای برون رفت از این معضلات، با عنایت به این که تلویزیون در همه خانه ها، عضوی لاینفک است، ورود هدفمند رسانه ملی می باشد. برنامه سازان در شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌ها باید بر روی این موضوعات تمرکز بیشتری داشته و با دعوت از روانشناسان، برنامه‌هایی با محور چگونگی سپری کردن اوقات در کنار هم، نحوه برقراری ارتباطات و تعاملات مثبت طی این دوره و نحوه خروج از بحران، تولید کنند. تهیه و پخش برنامه هایی مفرح با موضوعات مختلف و صد البته غیر تکراری نیز یکی دیگر از راهکارهاست که متأسفانه به باور آنها که بیشتر وقت شان در خانه و پای تلویزیون می گذرد، بخش عمده ای از فیلم ها و سریال های در حال پخش تکراری است. علاوه بر صدا و سیما، دیگر دستگاه ها و حوزه هایی که نفس کارشان فرهنگی است نیز در این قاعده سهمی دارند. فرهنگ و ارشاد اسلامی، تبلیغات اسلامی، دبیرخانه کانون های فرهنگی و هنری مساجد، کتابخانه های عمومی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آموزش و پرورش، اوقاف و امور خیریه، امور مساجد، شهرداری ها، فنی و حرفه ای، ورزش و جوانان، بسیج و… که آماری قابل توجه دارند، و در ایام تعطیلات تابستانه هر کدام به سهم خود و با تبلیغاتی گسترده، سعی در جذب مخاطب بیشتر دارند، حالا فرصتی است که خودی نشان دهند و از ظرفیت های در اختیار خود برای پر کردن اوقات فراغت مردم در همه رده های سنی استفاده نمایند. مروری جزئی بر عملکرد این حوزه های عدیده، طی ۱۰ ماه گذشته، این سؤال ها را در ذهن ایجاد می کند که تا کنون چه تعداد مسابقه کتابخوانی مجازی برای دل مشغولی خانواده ها و ترویج فرهنگ کتابخوانی و مطالعه برگزار شده؟ مردم برای شرکت در چه تعداد مسابقه عکاسی، علمی، فرهنگی، پژوهشی فراخوان شده اند؟ چه تعداد مسابقه نقاشی و طراحی برای مشارکت کودکان و نوجوانان برگزار شده؟ مردم برای فرار از استرس های ناشی از کرونا به کدام حوزه دل خوش کرده اند؟ کدام مجموعه، کار فرهنگی متفاوتِ در خور توجهی برای تغییر سبک زندگی، اطلاع رسانی درخصوص نحوه برخورد با مسایل مرتبط با کرونا، پیشگیری،خرید کردن، شستشوی خریدها، خروج اضطراری از خانه و… ارائه کرده تا ضمن آموزش شیوه های درست، فرصتی برای سرگرم کردن مردم انجام داده است؟ و یا…
به نظر می رسد ۱۰ ماه مهلتی کافی برای برنامه ریزی، رصد شرایط، آمایش وضعیت، انجام کاری درخور باشد، این طور که شواهد و قرائن نشان می دهد زندگی کرونازده تا مدت ها بعد این هم با ماست، و به عبارتی فرصت برای به نمایش گذاشتن توان و ظرفیت حوزه ها همچنان فراهم است، شاید تا الان اقدام شایسته توجهی صورت نگرفته اما هنوز هم دیر نشده،
ماهی را هر وقت از آب بگیرید، تازه است!!
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)