بهروزی فر – این روزها مردم در برخی نقاط استان به ویژه شهرستان های بیرجند، قاینات، زیرکوه، درمیان و سربیشه به برداشت یک محصول منحصر به فرد و خاص خراسان جنوبی مشغولند، محصولی که گفته می شود؛ سطح زیر کشت بیش از ۱۹ هزار هکتار از اراضی استان را به خود اختصاص داده است. به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان؛” سالانه ۸۵ هزار تن زرشک تَر و ۲۲ هزار تن زرشک خشک در خراسان جنوبی تولید می‌شود، این استان ۹۸ درصد زرشک ایران را به خود اختصاص داده، ۵۰ هزار خانوار به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از تولید زرشک امرار معاش می‌کنند و زندگی حدود ۲۵۰ هزار نفر از جمعیت استان وابسته به این محصول است”.باستناد این اطلاعات، زندگی حدود ۴۰ درصد مردم خراسان جنوبی با زرشک گره خورده و عجین شده است، و قطع به یقین همین جامعه هدف گسترده هم از جمله عواملی است که حوزه های متولی را بر آن داشته که برای این محصول که خاستگاه آن خراسان جنوبی است، تدابیری بیندیشند. یکی از مهمترین این تدبیرها، برگزاری جشنواره زرشک است که همین هفته گذشته رقم خورد و مثل همه مراسمی که در این استان برپا می شود، درست یا غلط! مغرضانه یا بدون غرض! خوب یا بد! نقد شد و با تشویق و تذکراتی همراه گشت، به دور از هرگونه تأثیر از آن چه از آن جشنواره و اقدامات مسئولان دستگاه های متولی زرشک گفته می شود، ذکر چند مورد که قطعاً می تواند به کیفی سازی محصول زرشک استان، ایجاد ارزش افزوده و درآمد بیشتر کشاورزان بینجامد، لازم به نظر می رسد. این روزها کافی است سفری به روستاهای همین اطراف شهر بیرجند بزنید، کاملاً مشهود است که برداشت زرشک، همه اعضای خانواده را درگیر کرده و هر کس به نوعی پای کار است تا محصول، بَر درخت نماند. کوچک و بزرگ، پیر و جوان، قیچی به دست به جان درخت ها افتاده اند تا هر چه سریعتر با بریدن شاخه ها، زرشک را از سر درخت به بارگاه یا خرمن منتقل کنند. افراد برای دور ماندن از خارهای تیز درختان، دستکش هایی به دست دارند که اغلب حتی استاندارد لازم را ندارد و نمی تواند دست ها را از گزند آفت تیغ ها حفظ نماید، یعنی بعد از این همه سال، هنوز هیچ واحد تولیدی نتوانسته طرح و ایده ای ارائه کند برای تولید دستکشی که خاص برداشت زرشک باشد، دستکشی که انعطاف و نرمی لازم را داشته و در عین حال بتواند دست ها را در میانه شاخه ها از گزند تیغ ها در امان نگهدارد. موضوع بعدی جای خالی آموزش به کشاورزان خُرد است که از قضا! به واسطه اینکه محصول شان را از طرق مختلف و گاه به واسطه حضور دلالان به بازار عرضه می کنند، سهم بسزایی در معرفی زرشک خراسان جنوبی دارند. اغلب آنها که قیچی به دست می گیرند، به صورت تقلیدی و با نگاه به دست بزرگترها به جان درختان می افتند و شاخه ها را می برند، حال آن که پرواضح است که این کار اگر غیر اصولی انجام شود، قطعاً در بارآوری درختان تأثیر منفی خواهد داشت. حال به این موضوع، اصل اصلاح و هرس درختان بعد از برداشت محصول را هم اضافه کنید. اغلب افراد سفره ها و شال هایی برای برداشت زرشک آماده دارند که زیر درختان پهن می کنند، بی شک کیفیت و جنس همین سفره ها و زیراندازها هم می تواند در نگهداشت ترکیب زرشک و آب نینداختن آن مؤثر باشد. زرشک بعد از چیده شده، به بارگاه و خرمن هایی می رود که با پفکی شدن، دانه اناری شدن و… زرشک ارتباطی تنگاتنک دارد، نحوه بارانداز زرشک، هم زدن های مکرر آن، داشتن تهویه مناسب، حفظ زرشک از بارندگی و… که همه و همه منجر به تولید زرشک خشکی با درجه بندی متفاوت و در نتیجه قیمت محصول و در نهایت درآمد کشاورز می شود. نحوه فروش و تبدیل به پول کردن زحمت کشید یک ساله برای این محصول که هر دو سال به بار می نشیند، خودش ماجرایی است هفتاد من کاغذ! نکته جالب توجه، اقدام دولت به خرید زرشک کشاورزان است، موضوعی که اگر به درستی اطلاع رسانی شود و رغبت ایجاد کند، می تواند بخش عمده ای از دغدغه ها را بزداید، اما با وجود همه کارهایی که در این زمینه انجام شده، از جمله افزایش مراکز خرید توافقی زرشک، هنوز نتوانسته اند اعتماد زرشک کاران را جلب نمایند و این میل را در همه به ویژه خُرده مالک ها ایجاد کنند که محصول خود را بی واسطه و به دور از هر دغدغه ای به مراکز خرید بسپارند. قطع به یقین همه این موارد نیاز به آسیب شناسی در اتاق فکر هایی با حضور اعضایی دارد که شرایط را از نزدیک لمس کرده و درد خار خوردن ها و بار بردن ها و خشک کردن ها را چشیده و به عبارتی دردآشنا باشند.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ اعلام یا ارسال بفرمایید)