کاری- در دل خشکسالی ۲۰ ساله، خراسان جنوبی به پیشگام اجرای بازار آب تبدیل شد. در شرایطی که خراسان جنوبی بیش از دو دهه است با خشکسالی‌های پیاپی، افت شدید منابع زیرزمینی و کاهش بارندگی مواجه بوده، انتخاب این استان به عنوان پایلوت جدید اجرای طرح بازار آب، نقطه عطفی در سیاست‌گذاری منابع آبی کشور به شمار می‌رود. استانی که سال‌ها چشم‌انتظار پروژه‌های آبرسانی پایدار و انتقال منابع از مناطق برخوردار بوده، اکنون در جایگاهی قرار گرفته که نه‌تنها دریافت‌کننده آب، بلکه تصمیم‌ساز در نحوه تخصیص و مبادله آن خواهد بود.
خراسان جنوبی بستری واقعی برای آزمون سیاست‌های نوین آبی
هویی، مدیرکل دفتر اقتصاد و بهره‌وری آب با اشاره به اهمیت اجرای طرح بازار آب برای دولت چهاردهم تصریح کرد: منطقه آزمایشی جدید در خراسان جنوبی خواهد بود و حداکثر تا یک ماه آینده شیوه‌نامه‌های اجرایی آن نهایی شده و مبادله اتفاق‌خواهد افتاد. وی با بیان اینکه در گام بعدی اجرای طرح، در هر استان یک دشت را به عنوان منتطقه آزمایشی انتخاب کردیم، اضافه کرد: پس از گرفتن نتیجه مطلوب در هر منطقه آزمایشی، بازار آب را به کل آن استان ارتقاء می‌دهیم. با این رویه طرح را گسترش می‌دهیم و مناطق آزمایشی ما به دشت‌هایی در سایر استان‌ها نیز تسری پیدا خواهد کرد.وی با بیان اینکه با توجه به شرایط خاص اقلیمی و بحران منابع آبی در خراسان جنوبی، این استان ظرفیت بالایی برای آزمون عملی سیاست‌های نوین مدیریت آب دارد، ادامه داد: شیوه‌نامه‌های اجرایی این طرح تا یک ماه آینده نهایی شده و سامانه مبادله آب نیز در دولت چهاردهم راه‌اندازی شده است. وی تأکید کرد که زیرساخت‌های حقوقی، اجتماعی و اجرایی این طرح طی سال‌های گذشته آماده شده و اکنون مبادله آب در پنج منطقه پایلوت کشور در حال اجراست. انتخاب خراسان جنوبی به عنوان پایلوت جدید، نشان‌دهنده‌ی تغییر نگاه وزارت نیرو به مناطق کم‌برخوردار و بحرانی کشور است آهویی در ادامه تصریح کرد: در گام بعدی اجرای طرح، در هر استان یک دشت به عنوان منطقه آزمایشی انتخاب شده و پس از گرفتن نتیجه مطلوب، بازار آب به کل آن استان ارتقاء می‌یابد.
خراسان جنوبی؛ از بحران
تا الگوسازی ملی
خراسان جنوبی طی سال‌های اخیر با کاهش
شدید بارندگی، افت سطح آب‌های زیرزمینی،
خشک شدن قنوات و مهاجرت‌های ناشی از کم‌آبی مواجه بوده است. در چنین شرایطی، ورود این استان به طرح بازار آب، به معنای عبور از نگاه سنتی به مدیریت منابع و حرکت به سوی سیاست‌های مبتنی بر بهره‌وری، عدالت و شفافیت است.در مقایسه با استان‌هایی مانند قزوین، سمنان، اردکان، کاشان و خواف که پیش‌تر وارد فاز اجرایی بازار آب شده‌اند و از زیرساخت‌های فنی و منابع نسبی برخوردارند، خراسان جنوبی در نقطه‌ای ایستاده که هر قطره آب برای آن
حیاتی است. این تفاوت، اجرای پایلوت را در این
استان به یک آزمون واقعی برای سنجش اثربخشی مدل بازار آب تبدیل کرده است.
بازار آب؛ ابزار عدالت
در تخصیص منابع
چناننچه سامانه مبادله آب در خراسان جنوبی عملیاتی شود، این امکان را فراهم می‌کند تا بهره‌برداران بتوانند حجم آب مورد نظر خود را در بستر دیجیتال ثبت و مبادله کنند. این سامانه با هدف شفاف‌سازی، تسهیل مبادلات و افزایش بهره‌وری طراحی شده و می‌تواند نقش مهمی در کاهش تنش‌های آبی ایفا کنددر استان‌هایی مانند قزوین، تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف و کنترل برداشت‌های غیرمجاز بوده، اما در خراسان جنوبی، هدف اصلی «نجات منابع موجود» و «توزیع عادلانه آب در شرایط بحرانی» است. این تفاوت در هدف‌گذاری، اهمیت اجرای دقیق و مشارکتی طرح را دوچندان می‌کند.
چالش‌ها و ظرفیت‌های
خراسان جنوبی در اجرای پایلوت
البته اجرای بازار آب در خراسان جنوبی با چالش‌هایی همچون ضعف زیرساخت‌های اندازه‌گیری و پایش دقیق منابع، مقاومت اجتماعی در برابر تغییر الگوهای سنتی مصرف، کمبود آموزش و آگاهی‌بخشی به بهره‌برداران، همراه است. اما در مقابل، ظرفیت‌هایی همچون تجربه موفق استان در اجرای طرح‌های مشارکتی مانند احیای قنوات ، انگیزه بالای جوامع محلی برای حفظ منابع در شرایط بحرانی ، حمایت دولت از توسعه زیرساخت‌های حقوقی و فنی نیز وجود دارد.
چشم‌انداز آینده؛ خراسان جنوبی به عنوان الگوی مدیریت پایدار آب
اگر پایلوت بازار آب در خراسان جنوبی با موفقیت اجرا شود، می‌توان آن را به عنوان الگویی قابل تعمیم برای سایر مناطق خشک کشور معرفی کرد. این استان می‌تواند نشان دهد که حتی در شرایط اقلیمی سخت، با مشارکت بهره‌برداران، توسعه زیرساخت‌های حقوقی و فنی، و نظارت دقیق، امکان تخصیص عادلانه و بهره‌وری بالا
از منابع آب وجود دارد. در نهایت، خراسان
جنوبی امروز بیش از آن‌که قربانی خشکسالی
باشد، به بستری برای نوآوری و تحول در
مدیریت منابع آب تبدیل شده است. جایی
که کمبود، به فرصت بدل شده و سیاست
گذاری، از حاشیه به متن آمده است.
