به مناسبت هفته سرباز گمنام امام زمان(عج)و به منظور تکریم مجاهدت های خاموش این مجاهدان بی ادعا و نقش راهبردی و حیاتی آن وزارتخانه در تحقق امنیت همه جانبه و پایدار ملی بر آن شدیم تا نگاهی گذرا و اجمالی به نقش و دستاوردهای این ساختار اطلاعاتی راهبردی داشته باشیم. تا کنون به مناسبت های مختلف از اقدامات گسترده وزارت اطلاعات البته در حوزه سخت یا آشکار و اقداماتی که فارغ از طبقه بندی های خاص امنیتی امکان تبیین آنها وجود داشته فراوان سخن به میان آمده اما متأسفانه بسیاری از اقدامات مؤثر اما پنهان این ساختار راهبردی از نظرها پنهان مانده است. باید دانست که دو نقش مهم شناخته شده سازمان های اطلاعاتی از قبیل وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران، نقش تولید وحفاظت ازامنیت و تولید و حفاظت از اطلاعات است؛ البته باید در نظر داشت که وظیفه و نقش سازمان های اطلاعاتی نیزهمانند هر سازمان دیگر وابستگی مستقیم به ارزشها، ایدئولوژی و نظام سیاسی حاکم برهر جامعه دارد. در ذیل نقش های ذکر شده و دریک نگاه اجمالی می توان عملکرد وزارت اطلاعات را به عنوان تشکیلات اطلاعاتی مادر در کشوردر دو حوزه داخلی و خارجی و به دو نوع سخت و نرم طبقه بندی نمود که عملکرد یا وظایف سخت، بیشتر ناظر براقدامات قابل رؤیت از قبیل برخورد با شبکه های سازمان یافته جاسوسی، شرارت و اخلال گری، فساد اداری، اقتصادی و…بوده و کارکردهای نرم را که در مرکز بحث این نوشتار قرار دارد می توان در حوزه حفاظت از اصل ولایت فقیه، پاسداری از آرمان های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و خون مقدس شهدا، فرهنگ، دفاع نرم، پیشگیری، صیانت از مدیران و منابع انسانی سازمان ها، نظارت برحسن اجرای قانون، پیش بینی و ارائه تحلیل های دقیق به سیاست گذاران، قانون گذاران و تصمیم سازان، افکار سنجی در حوزه های چند گانه (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی)، مقابله با فرقه گرایی و قومیت گرایی، شناسایی و حمایت از نخبگان و چهره های علمی، پیگیری مطالبات صنفی، شناسایی اقتضائات و نیازمندی های (اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی) و تلاش در جهت مرتفع ساختن آنها از طریق سازمان ها، شناسایی رویه های آسیب زا و ایجاد کننده نارضایتی عمومی و اعتراض اجتماعی در سازمان هاو ارائه به مدیران و… شناسایی و ارزیابی نمود. در این نوشتار از میان عملکردها و نقش های فراوان و حیاتی این وزارتخانه به منظور شناخت بهتر نقش و تأثیر این ساختار برامنیت ملی در دو بعد استانی و سازمانی(مدیریتی)، تنها به دو نقش ملموس تعریف شده در ساختار این وزارتخانه به شرح ذیل اشاره می نماییم.
حراست ها
حراستها پیکره عظیم مدیریتی در سازمانها و ادارات هستند که به عنوان نماینده وزارت اطلاعات و حلقه واسط این ساختار امنیتی با نظام اداری و اجرایی کشور انجام وظیفه می نمایند؛ به عبارت ساده تر حراست ها بازوی نظارتی این وزارتخانه در سازمانها به شمار می آیند که با رویکرد مشاوره و ارائه پیش بینی ها وتحلیلهای دقیق در حوزه های مختلف سازمانی به تصمیم گیری صحیح و اجرای دقیق قانون کمک می نمایند. ازآنجا که حراستها نقطه تماس این ساختار اطلاعاتی با سازمانهای اجرایی و مدیریت اجرایی کشور به شمار می آیند اشراف اطلاعاتی وزارت اطلاعات با هدف تحقق برنامه ها و اهداف کلان نظام در سطوح مختلف مدیریتی، از طریق حراستها در اختیار نظام مدیریتی کشور قرار می گیرد و به آنها در مدیریت بهینه، تصمیم گیری هوشمندانه، استفاده از نیروهای خلاق و توانمند در انتصابات، پاسخگویی به مطالبات مردمی و…کمک می نماید و از این طریق “صیانت” به عنوان یکی از مهمترین وظایف مهم وزارت اطلاعات در حفظ، حمایت و ارتقاء منابع انسانی ذی قیمت و استعدادهای بالفعل نظام، جامه عمل پوشانده می شود.
ریاست شورای هماهنگی اطلاعاتی
از آنجا که هر کدام از ساختارهای امنیتی کشور در راستای رسالت ها و وظایف خویش و در جهت تحقق اهداف نظام در حوزه امنیت ملی به تشکیل معاونت ها، سازمان ها و حوزه های اطلاعاتی درونی مبادرت ورزیده اند که این امر فارغ از اثرات مثبت فراوانی که بر امنیت ملی دارد می تواند زمینه های موازی کاری، تعدد کانونهای تصمیم گیری امنیتی و عدم تمرکز بر اهداف کلان نظام را نیزدر پی داشته باشد؛ یکی از وظایف امنیتی تعریف شده توسط قانون گذار برای وزارت اطلاعات، ایجاد هماهنگی اطلاعاتی در سطح کشور و استان ها بوده است. در اجرای این وظیفه، ادارات کل اطلاعات در استان ها به عنوان “رئیس شورای هماهنگی اطلاعاتی” هر استان وظیفه ایجاد هم افزایی، نیاز سنجی اطلاعاتی، ممانعت از موازی کاری، معطوف نمودن تلاش های اطلاعاتی محلی به اهداف کانونی ملی، بومی سازی، جمع آوری و کابرد اطلاعات متناسب با فضای سیاسی، اجتماعی، قومیتی، مذهبی و … در هر استان به عنوان قطعه ای از پازل بزرگ امنیت ملی را برعهده دارند که این امر ضمن قابلیت اجرایی بخشیدن به تفکر سیستمی در مدیریت اطلاعاتی به اثر بخشی فعالیت های اطلاعاتی، تحقق بهتر اهداف امنیتی نظام و خلق دستاوردهایی بزرگ انجامیده است.
وجوه تمایز وزارت اطلاعات از سازمانهای اطلاعاتی سایر کشورها
با توجه به تمایز سازمانهای اطلاعاتی با یکدیگربه سبب تفاوت ایدئولوژی، اهداف و نوع نظام حکومتی، برخی از ویژگی های متمایز کننده وزارت اطلاعات از سازمانهای اطلاعاتی سایر کشورها متأثر از اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی، حاکمیت دینی مبتنی بر ولایت فقیه در مسیر مهدویت و ظهور منجی عالم بشریت(عج) عبارتند از: ولایی بودن، احترام به حقوق شهروندی و کرامت انسانی، قانون مداری، تقید دینی، تخصص‌گرایی و نوگرایی، پرهیز از سوگیری سیاسی، اتخاذ رویکرد آینده‌نگرانه، پیش بینی کننده و پیشگیرانه، توجیه ودانش افزایی مردمی امنیتی و اطلاعاتی و…
