مهدی آبادی – مرز یزدان در شرقی‌ترین نقطه استان خراسان جنوبی، جایی که ایران و افغانستان در دق پترگان به هم می‌رسند، بیش از آن‌که فقط یک خط روی نقشه باشد، فرصتی استراتژیک برای رونق بازرگانی و پیوند دوباره با بازارهای فراموش‌شده آن سوی مرز است. هرچند این گذرگاه در سال‌های گذشته، سرنوشت پر فراز و نشیبی را تجربه کرده است، اما امروز دوباره در مدار توجه قرار گرفته و می‌تواند با اتکا به اراده مسئولان و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، به مسیر تازه‌ای برای توسعه صادرات استان بدل شود. تاریخچه یزدان نشان می‌دهد که این نقطه از دیرباز محل رفت‌وآمد کاروان‌ها و مبادلات تجاری بوده است. در سال ۱۳۷۲، پایانه مرزی یزدان رسماً راه‌اندازی شد و تا سال‌ها در صادرات و واردات نقش مؤثری ایفا کرد. اما در اوایل دهه 90 دولت افغانستان به صورت یک‌طرفه مبادلات را متوقف کرد و یزدان، مثل چند بازارچه دیگر استان، تعطیل شد. این تعطیلی چند‌ساله، نه تنها بخش بزرگی از فرصت‌های اقتصادی شرق استان را هدر داد، بلکه فعالان اقتصادی را ناچار کرد مسیر طولانی‌تری را تا مرز های دیگر طی کنند. سرانجام، در شهریور ۱۴۰۰ این مرز به‌صورت محدود و در قالب خرده‌فروشی بازگشایی شد. در تمام دوران رکود این پایانه، تلاش برای احیای آن ادامه داشت. نقش پیگیری و اراده مدیران استان، به‌ویژه استاندار، نماینده مجلس و فرماندار زیرکوه، در این مسیر انکارناپذیر است. به‌ویژه استاندار محترم خراسان جنوبی، که با رایزنی و هماهنگی توانست زمینه بازگشایی محدود و آغاز دوباره فعالیت مرز را فراهم کند. پیگیری‌ها در سطح ملی برای ارتقای جایگاه این گذرگاه به یک پایانه فعال صادراتی همچنان ادامه دارد، و این هماهنگی مدیریتی، نقطه قوتی برای عبور از مشکلات اجرایی و دیپلماتیک به شمار می‌رود. فرصت‌های مرز یزدان دقیقاً در تنوع کالاهایی است که می‌توانند از این مسیر کوتاه‌تر و امن‌تر به بازار افغانستان برسند: از زرشک، زعفران و عناب گرفته تا مصالح ساختمانی و تولیدات معدنی فرآوری‌شده. نزدیکی به مراکز تولید معدنی استان، مزیت دیگری است که می‌تواند هزینه حمل‌ونقل را کاهش دهد و رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی را افزایش دهد. در سمت افغانستان نیز ولایات فراه و هرات نیاز قابل توجهی به این اقلام دارند و مرز یزدان می‌تواند بخشی از این تقاضا را پاسخ دهد. اما استفاده کامل از این ظرفیت‌ها، نیازمند اقداماتی فوری است: بهبود جاده‌های دسترسی که امروز در برخی نقاط کیفیت و ایمنی لازم را ندارند؛ تکمیل و تجهیز پایانه به امکاناتی مانند سردخانه، انبار و زیرساخت‌های گمرکی مدرن؛ و البته تنظیم موافقت‌نامه‌های مشترک برای هم‌زمانی ساعات کار و هماهنگی ضوابط گمرکی با طرف افغان. اگر این اصلاحات به‌سرعت عملی شود، یزدان می‌تواند ترافیک صادراتی را از ماهیرود کاهش داده و بخشی از فشار بر سایر مرزهای شرقی را کم کند. فراموش نکنیم که یزدان یک بازارچه مرزی عادی نبود؛ در دهه ۸۰، پایانه‌ای فعال با امکانات کامل داشت و به عنوان یکی از مسیرهای مهم صادرات استان شناخته می‌شد. امروز احیای این مرز به معنای بازگرداندن بخشی از آن جایگاه است، اما با نگاهی تازه که بر توسعه پایدار، تنوع کالا و جذب سرمایه‌گذار بزرگ تکیه دارد. مرز یزدان می‌تواند در نقش یک کانال اقتصادی و فرهنگی عمل کند؛ پلی که کالا، ایده و حتی پروژه‌های مشترک عمرانی و انرژی را میان دو کشور جابه‌جا می‌کند. این موقعیت کم‌نظیر، اگر به زیرساخت و سیاست‌های پایدار متصل شود، می‌تواند خراسان جنوبی را به یکی از محورهای اصلی مبادلات ایران و افغانستان بدل کند. در غیر این صورت، خطر بازگشت به چرخه سکوت و رکود همچنان وجود دارد. امروز که صدای دوباره مرز یزدان شنیده می‌شود، باید با عزم مشترک بین مسئولان محلی، ملی و فعالان اقتصادی، آن را به فرصتی پایدار بدل کرد. این گذرگاه، در شرقی‌ترین نقطه استان، آماده است تا دوباره به قلب تپنده تجارت شرق ایران تبدیل شود؛ قلبی که اگر درست بتپد، خون رونق را به رگ‌های اقتصاد منطقه خواهد رساند. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 اعلام یا ارسال بفرمایید)