بهروزی فر

چند روز پیش ، روز آمار و برنامه ریزی بود. علم آمار به ما کمک می کند تا بتوانیم با داده های در اختیار برای داشتن چشم اندازی درست و استفاده ای بهینه از امکانات در اختیار برنامه ریزی مطلوبی داشته باشیم. آمار و علم داده ها به همه حوزه های زندگی فردی و اجتماعی ربط دارد و اصلاً نمی توان اثرات آن را در بخش هایی از زندگی نادیده گرفت. نگاهی به زندگی روزمره و مسایل اجتماعی به خوبی، این موضوع را تأیید می کند. حتی در این شرایط موجود که فصل برداشت زرشک از راه رسیده و بخش عمده ای از زرشک کاران استان، محصول سال گذشته خود را با تلی از خاک انباشته، هنوز بردار بست ها دارند. آمارها می گویند؛ ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه جهان و ایران در خراسان جنوبی تولید می شود.همه ساله بیش از ۳۸ هزار کشاورز از قِبَلِ کاشت، داشت و برداشت زرشک ارتزاق می‌کنند. زرشک تولیدی استان علاوه بر این که رزق سالانه کشاورزان را تضمین می کند، به بیش از ۳۰ کشور دنیا آمریکا، آلمان، اتریش، روسیه، استرالیا، هلند، امارات متحده عربی و… صادر می‌شود. با وجود تعدد کشورهای متقاضی این محصول راهبردی و باصطلاح استراتژیک، کمی بیش از 2 درصد این محصول راهی بازارهای جهانی می شود. تنها در سال گذشته حدود 21 هزار تن، حجم زرشک تولیدی استان بوده و در حال حاضر هم حدود 18 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت زرشک است و پیش بینی می شود از این سطح وسیع حدود 22 هزار تن زرشک برداشت شود. اغلب روستاهای شهرستان های سربیشه، درمیان، بیرجند و قاینات، این روزها نمایی دیدنی دارند، دانه های یاقوتی رنگ زرشک چشم انداز زیبایی را برای این مناطق ایجاد کرده و حتی تصاویر وسوسه کنند شان، خیلی از گردشگران را واداشته تا کیلومترها راه را طی کنند تا به یکی از این نقاط دسترسی یابند و در کنار درختچه های زرشک، عکس هایی ماندنی را برای خود ثبت و ضبط نمایند. این روزها برداشت زرشک در خیلی از مناطق شروع شده و بارگاه های زرشکی حال و هوای دیگری پیدا کرده اند، چرا که کشاورزان ما به همان رسوم دیرینه، همچنان بر این کار پافشاری می کنند که زرشک ها باید بر روی داربست یا روی زمین خرمن خشک شوند، به عبارتی علیرغم همه خسارت هایی که طی سالیان گذشته به خاطر یک باران پاییزی ناگهانی دیده اند و با وجود راهکارهای فراوانی که پیش روی آنها گذاشته شده تا محصول شان را زودتر خشک کنند یا با تبدیل کردن آن، درد سرهای نگهداری در خرمن و بارگاه را کم نمایند اما مرغ خیلی ها یک پا دارد! زرشک تولیدی استان، سال هاست یا به صورت تازه همان روی درختچه ها بدون هیچ تغییری به فروش می رسد یا این که خشک شده در کیسه ها یا کارتن های نامناسب به شکل یکجا و فله ای به خریدار که اغلب دلال است، تحویل داده می شود. نکته جالب توجه اینجاست که بخش عمده ای از این محصول در حین چیدن، بارگیری، خشک کردن، بادکشی، حمل و نقل، نگهداری طولانی و نامناسب و عرضه از بین می رود اما باری به هر جهت! کشاورزان همچنان بر تکرار این روال اصرار دارند. حالا این آمارها را همین جا در ذهن نگهدارید تا سری به اخبار وزارت جهاد کشاورزی به عنوان اصلی ترین نهاد رسیدگی به اوضاع کشاورزان بزنیم.
مدیرکل دفتر صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در سال 1385 یعنی 14 سال پیش اعلام کرده؛ ضایعات محصولات کشاورزی کشور حدود ۸/۱۷ درصد است که برآورد ارزش اقتصادی آن حدود 5 میلیارد دلار است که این میزان می‌تواند غذای ۲۰ میلیون نفر را تأمین کند و این در حالی است که ۲۵ تا ۳۰ درصد از جمعیت کشور از نظر میزان مصرف انرژی، پروتئین و ویتامین‌ها آسیب‌پذیرند و ۱۰ درصد آن‌ها دچار کمبود‌های شدید تغذیه‌ ای هستند و از بیماری‌ها و عوارض مختلف ناشی از سوء تغذیه رنج می‌برند.
دو سال پیش هم -1397- وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد؛ “ 29 میلیون تن از محصولات باغی و زراعی کشور دور ریخته می شوند”. همین آمارهای دلخراش سبب شده، وزارت جهاد کشاورزی برای برون رفت از این شرایط، استفاده بهینه از محصولات کشاورزی که در شرایط خشکسالی حاکم بر کشور به سختی عمل می آیند و حجم زیادی آب را مصرف می کنند، کاهش ضایعات در محصولات باغی و زراعی، افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی ، کمک به صنعت کشور، ایجاد کارگاه های تولیدی و در نتیجه اشتغالزایی و صدها دلیل متقن دیگر، راهبرد توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی را ارائه نماید و در زمینه تحقق این برنامه، اعطای تسهیلات، ارائه مشوق های لازم و اجرای طرح های حمایتی ویژه ای را نیز برای کارآفرینان و تولید کنندگان پیش بینی و تبلیغ نموده است که هر کدام از آنها می توانست آورده کشاورزان را از محصولات کشاورزی شان افزایش دهد و باصطلاح ارزش افزوده قابل توجهی به همراه داشت. مرور اقدامات چند سال گذشته در همین استان خراسان جنوبی به خوبی نشان می دهد، پرداخت تسهیلات روستایی و عشایری، ایجاد تعاونی های تولید، اجرای طرح های تولیدی مشارکتی، ایجاد بنگاه های اقتصادی زودبازده، اجرای طرح های روستاهای بدون بیکار و …همه و همه به منظور تسهیل شرایط برای متقاضیان این گونه فعالیت ها بود. افراد یا شرکت تعاونی هایی که بتوانند در کنار هم، با راه اندازی یک واحد تولیدی نه چندان بزرگ، هم در منطقه محل زندگی شان فرصت شغلی ایجاد کنند، هم زمینه افزایش درآمد ساکنان روستا‌ را فراهم آورند، ارزش افزوده برای محصولات کشاورزی شان ایجاد کنند، گامی در راه صنعتی سازی بردارند، در شکوفایی بخش کشاورزی سهمی بسزا داشته باشند و از همه مهمتر این که به ماندگاری جمعیت کمک کنند و رونق را به آبادی های استان برگردانند. با این وجود آمارهای ابتدای بحث گویای این واقعیت تلخ اند که اصرار کشاورزان بر ادامه رویه های سنتی همچنان وجود دارد و این شده که محصول سال گذشته زرشک کاران همچنان بر داربست ها خاک می خورد، اگر نفروشندشان پودر می شود و به کل از بین می رود، اگر بفروشند هم آن ثمن بخسی که پیشنهاد دلالان و واسطه هاست، دردی از آنها دوا نمی کند. با این حال می گویند؛” ماهی را هر وقت از آب بگیری، تازه است”. ما می توانیم از همین جا شروع کنیم و با همتی بلند دست در دست هم دهیم و حتی دولت را وادار به حمایت کنیم تا ما را در تحقق این مهم تنها نگذارد. زرشک، زعفران، عناب، انار و… استان، همت خودمان را می طلبد ما نباید به دیوار دیگران تکیه کنیم!!
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را درباره این سرمقاله به ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ ارسال بفرمایید)