بهروزی فر- اداره کل هواشناسی استان، روز پنجشنبه گذشته، طی اطلاعیه ای در قالب هشدار هواشناسی سطح نارنجی شماره ۱۳، اعلام کرد؛”… سامانه بارشی در روزهای جمعه و شنبه، خراسان جنوبی را متأثر خواهد کرد و با انتقال رطوبت به جو استان از اواخر وقت روز جمعه تا شنبه شاهد رگبار و رعد و برق خواهیم بود و رگبار و رعد و برق با احتمال بارش تگرگ در مناطق کوهپایه‌ای و احتمال روان آب در برخی نقاط نیمه شمالی از اثرات ناپایداری‌های جوی خواهد بود”. در ادامه این اطلاعیه آمده؛” با نفوذ توده هوای سرد، از روز شنبه با کاهش قابل ملاحظه دما مواجه خواهیم بود و سرما و یخبندان شبانه به ویژه در مناطق سردسیر استان و صبح یکشنبه (۲۴ اسفند) روی می‌دهد. دمای هوا در این مدت ۸ تا ۱۵ درجه سلسیوس کاهش می‌یابد و کنترل سیستم ‌گرمایشی برای سالن‌های پرورشی نظیر مرغداری، دامداری و گلخانه‌ها و مدیریت مصرف انرژی ضروری است. ناپایداری جوی می‌تواند به کاهش کیفیت هوا و اختلال در ناوگان حمل و نقل زمینی، ریلی و هوایی، شکسته شدن درختان آسیب‌پذیر و نهال‌های تازه غرس شده، خسارت به پوشش گلخانه‌ها، سازه‌های موقت و تابلوهای تبلیغاتی، سقوط از ارتفاع در کارگاه‌های ساختمانی، خسارت به تأسیسات زیربنایی از قبیل تیر و دکل‌های انتقال نیرو شود. افراد از سفر و از رفتن به ارتفاعات و مناطق کوهستانی در وضعیت ناپایداری جوی خودداری کنند”. همان طور که می دانید اطلاعیه های هواشناسی به فراخور شرایط منتشر می شوند و واقعیت این است که امروزه دانش هواشناسی و اطلاعات و هشدارهای این حوزه، نقش بسیار مهمی در مسایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایفا می‌کند، چرا که سازمان هواشناسی قادر است بر اساس داده های جوی، پدیده های خاصی همچون توفان، بارش باران، ریزش برف و … را پیش بینی کند.  پیش بینی پیامدها و آثار ناشی از سامانه های جوی، در فعالیت های زیادی ازجمله حفظ و افزایش ایمنی یا صرفه اقتصادی حوزه های کشاورزی، حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی کاربرد دارد، جای پای علم هواشناسی در پزشکی و سلامت، هوانوردی، صنایع دفاعی و موشکی و عملیات های نظامی دیده می شود و بدون اطلاعات هواشناسی، هیچ پروازی در هیچ فرودگاهی صورت نمی گیرد.  همین اهمیت موضوع سبب شده، سازمان هواشناسی علاوه بر اعلام بروز پدیده های خاص، هشدارهای مرتبط با برخورد با آن را برای آمادگی گروه های مختلف اعلام نماید تا حجم خسارت های ناشی از سامانه ها را کاهش دهد.  در مجموع می توان گفت؛ اطلاعات هواشناسی به تصمیم گیری و تصمیم سازی های بهتر و مؤثرتر در افزایش سود یا کاهش خسارت ها کمک می کند و برای عموم مردم در تنظیم زندگی و فعالیت های روزمره و برای دولتمردان در مدیریت کلان کشور بسیار مهم و تأثیرگذار است. در میان این انبوه کارکردها، تنها اگر بخش کشاورزی را لحاظ کنیم، آمارها نشان می دهند که تنها حدود ۱۰ درصد از کل زمین های قابل کشت دنیا ممکن است بدون تنش سرمازدگی باشند، خسارت سرما زدگی در ایران حدود ۳-۲.۵ درصد گزارش شده که البته اگر برای مقابله با این پدیده آمادگی لازم باشد، قطعاً این خسارت ها به میزان قابل توجهی، کاهش می یابد.  فعالیت‌های هواشناسی به عنوان یک علم جدید در حقیقت از اوایل قرن نوزدهم در دنیا شروع شد، در ایران نیز مطالعه و بررسی شرایط جوی همواره مورد توجه دانشمندان بوده وخیلی از دانشمندان نجوم همچون محمد بن ذکریای رازی، ابن‌سینا، حکیم عمرخیام، ابوریحان بیرونی و انوری شاعر معروف بخشی از آثار خود را به مسائل جوی اختصاص داده اند، با این وجود فعالیت‌های منظم هواشناسی برای اولین بار با اندازه گیری عناصر جوی، توسط سفارتخانه‌های انگلیس و روسیه در تهران و مناطق نفت‌خیز جنوب کشور شروع شد که این اطلاعات صرفاً به بایگانی کشورهای مربوطه منتقل شده و در برنامه‌های تحقیقاتی آنها مورد استفاده ویژه قرار می گرفت اما به جهت نیاز شدید برنامه ریزان به آمار و اطلاعات اقلیمی، ضرورت تأسیس یک واحد هواشناسی مستقل در کشور را دو چندان کرد، در همین راستا در سال ۱۳۳۴ اداره کل هواشناسی کشور وابسته به وزارت راه شکل گرفت و پروفسور محمدحسن گنجی، مدیریت این مجموعه را عهده‌دار شد و عنوان بنیانگذار سازمان هواشناسی ایران را به توفیقات بیشمارش افزود.  دکتر گنجی، این چهره ماندگار خراسان‌جنوبی در همین دوره، ۴ سال ریاست منطقه آسیا را در سازمان هواشناسی عهده‌دار بود و از همان سال تا پایان عمر، رابطه خود را با آن سازمان حفظ نمود، وی چندین کتاب – از جمله اطلس اقلیمیِ ایران – و بیشتر از صد مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر کرد و به همین مناسبت برنده جایزه ۲۰۰۱ سازمان هواشناسی جهانی شد.  پروفسور گنجی که تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود گذرانده بود، علاوه بر تأسیس سازمان هواشناسی، خدمات بیشمار دیگری را نیز به جامعه بشری ارائه نمود که همه این ها را مدیون تحصیلش در مدرسه شوکتیه است، سومین مدرسه به سبک نوین در کشور که به همت یکی از نیک اندیشان بیرجندی، وقف بر تحصیل شد.  بنای مدرسه شوکتیه از ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۲ هجری قمری، تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط امیر اسماعیل خان علم (شوکت الملک اول) ساخته شد. همزمان با انقلاب مشروطیت، امیر اسماعیل خان شوکت الملک که فرزندی نداشت یک سوم اموال خود را وقف امور خیریه کرد و تولیت آن را به برادر کوچکش محمد ابراهیم خان واگذار نمود. محمد ابراهیم خان علم، معروف به شوکت‌الملک دوم بعد از سفر به تهران و دریافت مقام حکمرانی و امارت قاینات در صدد برآمد از این موقوفه در جهت ایجاد فضای آموزشی استفاده کند. وی تحت تأثیر اقدام امیر کبیر در تأسیس مدرسه دارالفنون، بر آن شد که  مدرسه مشابهی را در بیرجند راه اندازی نماید. او در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در محل حسینیه شوکتیه، مدرسه شوکتیه را ایجاد کرد و حتی برای تشویق افراد، به تحصیل در این مدرسه، برای محصلین بی‌بضاعت و خانواده آن‌ها، کمک‌های نقدی و جنسی مؤثری در نظر گرفت.  به گواه اسناد موجود، تأسیس این مدرسه، بیرجند را به عنوان مرکز صدور معلم و نیروهای با سواد به دیگر مناطق معرفی کرد، به گونه ای که اغلب افراد شاغل در ادارات و مدارس آن زمان که سال های نخست شکل گیری نظام اداری ایران بود، از تحصیل کرده های این مدرسه بودند و بدون تردید اساتیدی همچون کاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات، آیت‌الله شیخ محمد باقر گازاری، دکتر محمدابراهیم آیتی، آیت‌الله تهامی، علامه سید غلامرضا سعیدی، آیت‌الله شیخ محمدحسین ضیاء آیتی، علامه سید محمد فرزان، آیت‌الله شیخ هادی هادوی، آیت‌الله سید مهدی عبادی (ابوالشهیدین)، استاد بدیع‌الزمان فروزانفر،   غلامحسین شکوهی پدر علم تعلیم و تربیت ایران، علامه فاضل تونی و استاد احمد احمدی‌بیرجندی و… از معدود افرادی هستند که در این مدرسه، لباس دانش به تن کرده، منشأ خیرات فراوان در کشور و دنیا بوده اند و بدون تردید دانش آموختگان محضر این بزرگواران نیز به علم و معرفت آراسته شده اند و قطعاً این روال، گسستنی نیست،چرا که می گویند؛ وقف، خیر جاری و باقی است.

(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)