مهدی آبادی- برخی سنت‌های غلط و آداب و رسوم نا صحیح در سال های اخیر باعث بروز معضلات فرهنگی و اجتماعی در استان و به ویژه مرکز استان شده که از مهم ترین آنها می توان به رواج تشریفات زائد در مراسم ترحیم در بیرجند اشاره کرد. مراسم ترحیم در گذشته های نه چندان دور، بسیار ساده و بی آلایش برگزار می شد و عزاداران از مهمانان با خرما و حلوا پذیرایی می کردند اما امروزه آنقدر در ظواهر برگزاری یک مراسم ختم غرق شده ایم که اصل کار را فراموش کرده ایم، این موضوع هزینه های زیادی را برای ورثه تحمیل کرده و مصیبت خانواده عزادار را دوچندان می کند. طرح جوانب و ابعاد این مسأله و بهره گرفتن از دیدگاه‌های کارشناسان گوناگون می تواند زمینه ای برای آسیب شناسی این پدیده فرهنگی فراهم آورد که بدین منظور با دعوت از صاحب نظران مذهبی در تحریریه روزنامه به بررسی علل و راه های جلوگیری از تشریفات بی حاصل مراسم ترحیم در بیرجند پرداختیم.

برخی از روش های تجمل گرایانه را باید حذف کرد
سید محمد موسوی یکی از صاحب نظران در این نشست تخصصی با بیان اینکه متاسفانه مراسم ترحیم، دچار برخی از خرافات شده است، گفت: برخی از رسوم در هیچ حدیث و آیه ای نیامده است. وی اضافه کرد: اکنون هنوز مردم در غسالخانه برای تشییع جنازه فرد فوت شده هستند، خانواده متوفی درگیر تهیه اقلام برای پذیرایی از مهمانان می باشند. این صاحب نظر مذهبی با انتقاد از ترویج فرهنگ بسته بندی اقلام پذیرایی در مراسم ترحیم، بیان کرد: با شیوع ویروس کرونا و برای جلوگیری از گسترش ویروس این بسته بندی ها در مراسم رایج شد که اکنون با فروکش کردن کرونا در جامعه باید کنار گذاشته شود. موسوی، با بیان اینکه باید هزینه تهیه این بسته بندی ها در جای دیگری خرج شود، تصریح کرد: بهترین ذکر برای فرد فوت شده، صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و بهترین عمل نیز صدقه دادن می باشد. وی با اشاره به صدقه جاریه، گفت: با همکاری همه صاحب نظران و مسئولان مساجد این نوع صدقه را برای اعمال بهتری مثل تهیه جهیزیه برای نیازمندان هزینه کنیم. موسوی اضافه کرد: باید این سنت حسنه که در دین بزرگ اسلام هم هست را بین شهروندان ترویج دهیم. وی با بیان اینکه برخی از روش های تجمل گرایانه را باید حذف کرد، گفت: در گذشته سراسر کوچه پارچه نوشته های تسلیت نصب می کردند که خدا را شکر این عمل اکنون کم رنگ شده است. این خادم اهل بیت (ع) با بیان اینکه اکنون حدود ۸۰ درصد مراسم ترحیم سمت و سوی اسلامی ندارد، اضافه کرد: سنگ های قبر نیز قیمت های زیادی دارد و بسیاری از سنگ های گرانقیمت
به خاطر چشم و هم چشمی است.

مردم را به برگزاری مراسم ساده تشویق کنید
دبیر مجمع مطالبه گران استان نیز در این نشست گفت: حضور در تشییع جنازه متوفی عمل مستحبی است که انسان ها را به یاد مرگ و آخرت می اندازد. حسینی با بیان اینکه در موضوع احکام متوفی گاهی وقت ها
کوتاهی می کنیم، اظهار کرد: برخی از هزینه های مجالس ترحیم بی نهایت زیاد است که تعاریف غلوآمیزی از این مجالس را در بین مردم می شنویم. وی افزود: این روش ها
مناسب جامعه اسلامی نیست و سنت غیر حسنه ای پایه گذاری شده که در آینده باعث آسیب هایی خواهد شد. یکی دیگر از صاحب نظران نیز در این نشست با بیان اینکه برگزاری مجالس ترحیم عمل خیری محسوب می شود، عنوان کرد: در کلیت قضیه هیچ شبه ای وجود ندارد، اما باید در برخی از مصادیق تغییراتی به وجود بیاوریم. زنگویی بیان کرد: در گذشته این مراسم به سادگی توسط مردم برگزار می شد که رفته رفته برخی از رویه های تجمل گرایانه به این سنت اضافه شد. وی ادامه داد: در آن زمان از خانواده متوفی سلب مسئولیت می شد و کارها توسط دیگران و به ویژه جوانان انجام می گرفت. زنگویی با طرح این سوال که چرا روحانیون برای ترویج برگزاری مراسم ترحیم پیش قدم نمی شوند، بیان کرد: روحانیون باید در منبرهای خودشان در مساجد مردم را به برگزاری مراسم ساده ترحیم تشویق کنند. وی با بیان اینکه رسانه های سطح استان نیز باید در این عمل پیش قدم شود، اضافه کرد: در هیچ یک از روایات و احادیث درباره قرض کردن برای برگزاری مراسم ترحیم و روش های تجملاتی مطلبی وجود ندارد. زنگویی در این نشست نیز از روحانیون درخواست کرد که برگزاری مراسم ترحیم در زمان های گذشته را برای مردم به طور مستند بازگو کنند.

بیرجند را شهر مُرده ها می نامند
یکی دیگر از صاحب نظران مذهبی نیز با بیان اینکه بیرجند را به عنوان شهر مردگان می شناسند، گفت: اکنون مراسم روز پنجم و روز هفتم نیز در این سنت روایج پیدا کرده است. شفیعی با بیان اینکه در هر مقطع زمانی برخی از افراد نسبت به تغییر و تحول مقاومت می کنند، خاطرنشان کرد: باید روش های تجملاتی را در مراسم ترحیم کم رنگ کنیم. وی اضافه کرد: متاسفانه در حوزه برگزاری برنامه های شاد خیلی عقب هستیم که باید مداحان و صاحب نظران مذهبی به این حوزه ها نیز بیشتر توجه کنند. شفیعی افزود: در برخی از رسانه ها صفحه تبلیغات فقط آگهی ترحیم چاپ شده که به نظرم نباید اینگونه باشد. یکی دیگر از صاحب نظران در حوزه مسائل دینی و مذهبی هم در این نشست با بیان اینکه باید فعالیت های ما برای آخرت فرد متوفی اثربخش باشد، گفت: متاسفانه اکنون جز فاتحه خواندن بقیه رفتارها در دسته تشریفات مراسم محسوب می شود. دیانی اضافه کرد: در برخی از مراسم اهدای تاج گل مرسوم شده که علاوه بر قیمت زیاد آن، بعد از چند روز پژمرده و از بین می رود و هیچ سودی برای فرد متوفی ندارد. وی با بیان اینکه بسیاری از هزینه های مراسم را می توانیم در جاهای بهتر خرج کنیم، گفت: کمک به نیازمندان، نذر دارو، تهیه جهیزیه و… از جمله این کارهاست. دیانی با بیان اینکه باید خدمت رسانی به نیازمندان را ترویج کنیم، خاطرنشان کرد: خیلی از هزینه های تشریفات باعث نارضایتی و اذیت خانواده فرد متوفی شده که باید با همیاری این هزینه های زائد را حذف کنیم. این خادم اهل بیت (ع) افزود: باید با برنامه ریزی مناسب به سمت حذف برخی از روش های تجملاتی مرسوم حرکت کنیم.
هزینه های زائد را
صرف امور خیریه کنیم
کریم پور یکی دیگر از صاحب نظران مذهبی نیز در این نشست با بیان اینکه باید سنت های حسنه و نیک را حفظ کنیم، گفت: اما برخی از برنامه های مراسم ترحیم در زمینه وقت مردم و هزینه های بالای آن باعث نارضایتی شهروندان شده است. وی افزود: بسیاری از خانواده ها توان مالی مناسبی برای مراسم ترحیم ندارند که باید همه با کمک همدیگر برای رفع نواقص موجود قدم برداریم. این خادم اهل بیت (ع) با بیان اینکه باید همه مساجد و حسینیه ها به این باور برسند که مراسم با حداقل شکل ممکن برگزار شود، خاطرنشان کرد: با یک برنامه ریزی مناسب هزینه های دیگر را در حوزه هایی مثل کمک به افراد نیازمند و تجهیز بیمارستان ها و… خرج کنیم. کریم پور با بیان اینکه بسیاری از افراد به خاطر احترام به خانواده صاحب عزا به مجالس ترحیم می روند، خاطرنشان کرد: خیلی از خانواده ها نیز برای حذف هزینه های تشریفات مجالس و کمک به امور خیر رضایت دارند. وی افزود: باید در حسینیه های بزرگ شهر مثل ابوالفضلی و حسینی برای برگزاری ساده مراسم (صرفا چای و شکلات) پیش قدم شوند و از صاحبان عزا بخواهیم که سایر هزینه ها را در امور خیر هزینه کنند. کریم پور با انتقاد از عدم مصرف بهینه از منابع موجود در کشور گفت: متاسفانه در موضوعات محیط زیستی مثل به حداقل رساندن استفاده از کاغذ و پلاستیک در بین شهروندان توجه زیادی نکردیم.
نمی توانیم به خانواده ها
تجویز کنیم، اما…
یکی دیگر از صاحب نظران نیز با بیان اینکه خیرات برای اموات عمل نیکو محسوب می شود، گفت: اما نمی توانیم برای خانواده ها این تجویز را داشته باشیم که برای مراسم اینقدر هزینه نکنید؛ چراکه آنها از توانایی مالی خوبی برخوردار هستند. فخرالدین موسوی اضافه کرد: در اصل قضیه که همان خیرات برای مردگان است، نباید تغییری داشته باشیم اما شکل و نوع پذیرایی را می توانیم تغییر دهیم. وی افزود: متاسفانه برخی از این مراسم باعث تحقیر خانواده های دیگر می شود که مخالف این روند هستیم. به گفته موسوی، باید برای تغییر سنت های غلط کارگروه های تخصصی برگزار شود. یکی دیگر از کارشناسان مذهبی نیز با بیان اینکه موافق حذف برخی از رسوم هزینه بَر در مراسم ترحیم هستم، بیان کرد: بسیاری از خانواده ها توانایی مالی زیادی ندارند که باید برای رفع آن چاره جویی کرد. زنگویی افزود: باید کارشناسان مذهبی، علمای اسلام و رسانه ها برای ترویج برگزاری ساده مراسم ترحیم به مردم قدم بردارند. وی گفت: به طور مثال ما می توانیم هزینه های مراسم در روز سوم متوفی را روز اول انجام دهیم که این کار باعث صرفه جویی در مراسم می شود.
به گفته این خادم اهل بیت (ع)، هزینه بالای سنگ های قبر نیز یکی از چالش های جدی در این حوزه می باشد که باید رفع شود.

هزینه های میلیونی برای دفن میت
یکی دیگر از کارشناسان مذهبی نیز با بیان اینکه اکنون توسط شهرداری هزینه های کفن و دفن میت میلیونی اخذ می شود، گفت: باید نسبت به رفع این موارد اقدام کنیم.
حسین پور افزود: مساجد برای کاهش هزینه مراسم اقدام کنند. به طور مثال به مردم اطلاع رسانی کنند که پذیرایی به طور ساده انجام خواهد گرفت. وی با بیان اینکه اما برای میهمانانی که از خارج شهر می آیند باید پذیرایی انجام شود، تصریح کرد: اکنون حداقل ۲۰ میلیون تومان برای مراسم ترحیم هزینه می شود. به گفته حسین پور، به دلیل پایان یافتن شرایط بحرانی دوران کرونا، باید از بسته بندی اقلام پذیرایی اجتناب شود. یکی دیگر از صاحب نظران نیز با بیان اینکه
رویه های تجمل گرایانه باید از مراسم ترحیم برداشته شود، گفت: در یکی از مراسم ترحیم در مشهد مقدس ، ۶۸۰ میلیون تومان فقط برای هزینه های تشریفات صرف شد. تلواری با بیان اینکه باید فرهنگ سازی مناسبی در این حوزه انجام گیرد، خاطرنشان کرد: چه ضرورتی برای پرداخت هزینه برای کیک و آبمیوه در مراسم ترحیم وجود دارد؟ وی در پایان صحبت هایش تاکید کرد: باید تغییر در برخی از رویه های تجمل گرایانه را از مسجد و هیئت های مذهبی شروع کنیم.

سنگ های قبر ۱۸ میلیونی
یکی دیگر از صاحب نظران نیز ضمن تایید صحبت های مطرح شده، بیان کرد: من نیز مانند بقیه صاحب نظران موافق تغییر در
رویه های غلط در این مراسم هستم. اکبرپور با اشاره به رویه تجمل گرایانه مرسوم شده در مراسم ترحیم بیان کرد: خانواده ها با اینکه از نظر مالی دچار مشکل هستند اما به ناچار این تشریفات را نجام می دهند. یکی دیگر از کارشناسان مذهبی نیز با بیان اینکه در مراسم سوم فقط چای و خرما بدهیم، گفت: این کار باعث صرفه جویی در مراسم ترحیم می شود و می توانیم در صورت ضرورت سایر هزینه ها را در مسائل مهم تری انجام دهیم.
نجف زاده با انتقاد شدید از گرانی سنگ های قبر، عنوان کرد: سنگ های بزرگ برای قبرها استاندارد نیست و هزینه سنگ های بزرگ به ۱۸ میلیون تومان نیز می رسد. وی با بیان اینکه سنگ های نیم متری چینی هم بین ۸ و ۹ میلیون تومان هزینه دارد، گفت: باید جلوی این روند توسط مسئولان امر گرفته شود. وی همچنین تصریح کرد: غسالخانه اجازه شست و شوی میت در یک زمان مشخصی را می دهد که به نظرم
می توانند شرایطی را فراهم کنند تا خارج از آن زمان این کار انجام گیرد تا هزینه زیادی به خانواده ها تحمیل نشود.

تغییر را آهسته آهسته دنبال کنیم
یکی دیگر از صاحب نظران نیز گفت: باید نگاه های مردم را نسبت به مراسم ترحیم به طور آهسته تغییر دهیم. علیزاده افزود: رسانه ها نیز نسبت به اطلاع رسانی درباره حذف پذیرایی در مراسم ترحیم توسط مساجد پیش قدم شود. وی اظهار کرد: روحانیون نیز در منبرهای خودشان این موضوع که خانواده صاحب عزا هزینه تشریفاتی انجام نداده، از این کار حسنه تقدیر و تشکر کنند. علیزاده با بیان اینکه مراسم ترحیم باید به طور ساده برگزار شود، گفت: انعکاس این رفتارها باعث تغییر در مراسم ترحیم می شود.