کاری- علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در نشست خبری به مناسبت هفته بیابان‌زدایی، با اشاره به شرایط اقلیمی خاص این استان گفت: خراسان جنوبی با وسعتی بالغ بر ۱۵ میلیون هکتار، حدود ۹ درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده که ۹۶.۵ درصد آن را عرصه‌های طبیعی تشکیل می‌دهد. وی با بیان اینکه این استان در کمربند خشک و نیمه‌خشک نیم‌کره شمالی قرار دارد، اضافه کرد: به دلیل بارش اندک، تبخیر بالا و پوشش گیاهی ضعیف، در معرض تهدیدهای جدی زیست‌محیطی قرار دارد. نصرآبادی با تاکید بر اینکه بیش از ۳۶ درصد از عرصه‌های طبیعی استان بیابانی و ۵۰ درصد نیز مراتع کم‌تراکم بیابانی هستند، افزود:در حال حاضر حدود ۴.۸ میلیون هکتار از اراضی استان تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارند که از این میان، ۲.۱ میلیون هکتار به عنوان کانون‌های بحرانی شناسایی شده‌اند؛ کانون‌هایی که در تمام شهرستان‌های استان پراکنده هستند و سالانه بالغ بر ۸۴۵ میلیارد ریال خسارت به مناطق مسکونی، کشاورزی، صنعتی و زیرساختی وارد می‌کنند.»
چالش‌ها و تهدیدهای ناشی از
تغییر اقلیم در خراسان جنوبی
مدیرکل منابع طبیعی با تاکید بر اینکه تغییر اقلیم یکی از اصلی‌ترین عوامل تشدید بیابان‌زایی در استان است، گفت: این پدیده خزنده، اثرات بلندمدت و گسترده‌ای بر منابع طبیعی، تولید کشاورزی و سلامت انسانی دارد. در استان ما این تغییرات اقلیمی به شکل‌های مختلفی خود را از جمله:وقوع خشکسالی‌های متعدد، کاهش حاصل‌خیزی خاک،برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی،تغییرات شدید بارش به شکل ناگهانی و سیلابی، تغییر کاربری غیرمجاز اراضی،تشدید وزش بادهای ۱۲۰ روزه که موجب بروز گرد و غبار در بیشتر نقاط استان شده استو از همه مهم‌تر، ضعف آگاهی عمومی در قبال این بحران زیست‌محیطی نشان داده است،
اقدامات منابع طبیعی برای مقابله با بیابان‌زایی و گرد و غبار
نصرآبادی با بیان اینکه در راستای پیشگیری
از اثرات مخرب تغییر اقلیم، برنامه‌ریزی‌هایی
در قالب طرح‌های جامع منابع طبیعی و آبخیزداری اجرا شده است، اضافه کرد: مهمترین آن‌ها شامل : انتخاب گونه‌های گیاهی سازگار با اقلیم استان برای احیا و اصلاح مراتع و بیابان‌زدایی، جلوگیری از اجرای طرح‌های پرمصرف آب در مناطق کم‌آب، احیای دانش بومی در بهره‌برداری از نزولات آسمانی، از جمله اجرای پروژه‌های هلالی‌های آبگیر همراه با بذرکاری، ساخت سازه‌های کوچک آبی و خاکی در مناطق کوهستانی برای افزایش نفوذپذیری آب می باشد. او تاکید کرد: بیابان‌زدایی تنها با مشارکت مردم، ارتقاء فرهنگ بهره‌برداری از منابع طبیعی و اجرای برنامه‌های علمی و منطقه‌محور ممکن است. هر تصمیم نادرست در استفاده از منابع، تأثیری بلندمدت بر آیندگان خواهد داشت.وی گفت: از جمله اقدامات مهم در این حوزه می‌توان به تعیین عوامل مؤثر در بیابان‌زایی، اولویت‌بندی مناطق بحرانی، تثبیت تپه‌های ماسه‌ای روان، تبدیل اراضی شنی و لم‌یزرع به اراضی تولیدی، و توسعه طرح‌های مدیریت جنگل‌های دست‌کاشت و طبیعی در مناطق بیابانی اشاره کرد.مدیرکل منابع طبیعی استان همچنین به بهره‌برداری هدفمند از ترسالی‌ها اشاره کرد و گفت: در سال‌های تر، تمرکز بر اجرای وسیع عملیات بیولوژیکی و مدیریت هرزآب‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد تا از ظرفیت آبی موجود بهترین بهره‌برداری در جهت احیای مناطق بیابانی صورت گیرد.
ارائه گزارشی از عملکرد بیابان‌زدایی در استان خراسان جنوبی تا سال ۱۴۰۳
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در ادامه سخنان خود به تشریح عملکرد اجرایی این اداره‌کل در حوزه بیابان‌زدایی پرداخت و گفت: در مجموع، تا پایان سال ۱۴۰۳ اقدامات گسترده‌ای در عرصه‌های بیابانی استان انجام شده است که نقش بسزایی در کاهش فرسایش بادی، تثبیت خاک، و بهبود پوشش گیاهی داشته‌اند.وی افزود: از جمله مهمترین این اقدامات می‌توان به نهال‌کاری در سطح ۱۴۸ هزار و ۸۵۸ هکتار اشاره کرد که از این میزان، ۴۰۸ هکتار در سال ۱۴۰۳ اجرا شده است. همچنین مدیریت روان‌آب‌های سطحی در ۴۰ هزار و ۸۷۸ هکتار انجام شده که ۵۵۰ هکتار آن مربوط به سال جاری است.نصرآبادی ادامه داد: در حوزه بذرکاری نیز تاکنون ۱۶ هزار و ۳۷۹ هکتار تحت پوشش قرار گرفته که سهم سال ۱۴۰۳ از این رقم ۵۵۰ هکتار بوده است.
برآورد خسارات ناشی از پدیده گردوغبار و فرسایش بادی در استان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری به آثار مخرب پدیده گردوغبار و فرسایش بادی بر منابع طبیعی و سایر بخش‌های استان اشاره کرد و گفت: گردوغبار یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی در دهه‌های اخیر است که ابعاد گسترده‌ای از سلامت انسان تا تخریب منابع پایه را در بر می‌گیرد.وی افزود: ذرات گردوغبار قادرند تا ارتفاع ۶ کیلومتر در جو صعود کرده و تا فاصله ۶۰۰۰ کیلومتر منتقل شوند. این پدیده می‌تواند میدان دید افقی را از ۱۰ هزار متر به کمتر از هزار متر کاهش دهد و در نتیجه اختلال جدی در حمل‌ونقل و زندگی روزمره ایجاد کند. نصرآبادی با استناد به آمارهای علمی اظهار کرد : طبق مطالعات، با افزایش هر ۱۰ میکروگرم در متر مکعب از این ذرات، میزان مرگ‌ومیر به‌طور متوسط ۱ درصد افزایش می‌یابد.وی در ادامه گفت: بر اساس پایش‌های ماهواره‌ای، اطلاعات هواشناسی و مدل‌سازی مسیرهای حرکت ذرات معلق، کانون‌های مهم تولید گردوغبار شناسایی شده‌اند. عمده این کانون‌ها در شمال و غرب عراق، شرق افغانستان، و در برخی موارد جنوب عراق و عربستان قرار دارند.نصرآبادی ضمن ابراز نگرانی از اثرات روزافزون این پدیده، بر لزوم همکاری میان‌دستگاهی، تقویت طرح‌های تثبیت خاک، حفاظت از پوشش گیاهی، و ارتقای آگاهی عمومی تأکید کرد.
راهکارهای مقابله با پدیده گردوغبار از منظر مدیریت منابع طبیعی
نصرآبادی، به ضرورت اتخاذ راهکارهای علمی و اجرایی برای مقابله با پدیده گردوغبار اشاره کرد و گفت: گردوغبار نیز همچون سایر مخاطرات طبیعی، ماهیتی محیط‌زیستی و اقلیمی دارد و مقابله با آن مستلزم بهره‌گیری از رویکردهای علمی در قالب چرخه‌های «مدیریت ریسک» و «مدیریت بحران» است.وی با اشاره به اینکه در چرخه مدیریت بحران، تمرکز بر امداد و نجات، بازسازی و جبران خسارات پس از وقوع حادثه است، ادامه داد: این شیوه در بسیاری از موارد، به دلیل نبود اقدامات پیشگیرانه، منجر به خسارات گسترده مالی و انسانی می‌شود. در مقابل، در چرخه مدیریت ریسک، تمرکز اصلی بر کاهش آسیب‌پذیری و افزایش آمادگی جامعه پیش از وقوع پدیده است. مدیرکل منابع طبیعی استان تأکید کرد: اگرچه نمی‌توان به طور کامل مانع بروز طوفان‌های گردوغبار شد، اما با اجرای صحیح مدیریت ریسک می‌توان آثار آن را به حداقل رساند.
وی با اشاره به ایجاد کمربند فضای سبز در اطراف شهرها و توسعه و نگهداری فضای سبز درون‌شهری، توسعه مراکز درمانی و بهداشتی برای مقابله با آثار زیان‌بار گردوغبار بر سلامت عمومی،کنترل منابع ساکن گردوغبار مانند فعالیت‌های عمرانی و کارگاه‌های سنگ‌شکن،افزایش آگاهی عمومی درباره عوامل، پیامدها و راهکارهای مقابله با گردوغبار،مدیریت صحیح منابع آب و خاک و جلوگیری از تخریب سرزمین را از مهمترین راهکارهای اصلی مقابله با گردو غیار ذکر کرد
روش‌های اجرایی بیابان‌زدایی
برای کنترل فرسایش بادی
نصرآبادی ادامه داد: برای مقابله با فرسایش بادی، دو راهکار اساسی وجود دارد؛ نخست، کاهش سرعت باد یا جلوگیری از رسیدن آن به حد آستانه فرسایش از طریق احداث انواع بادشکن‌ها (زنده و غیرزنده)؛ دوم،
مقاوم‌سازی سطوح در معرض فرسایش از طریق اجرای عملیات بیولوژیکی، مدیریت
روان‌آب‌های سطحی، افزایش پوشش گیاهی
، و استفاده از خاک‌پوش‌های طبیعی و شیمیایی.
وی در پایان تأکید کرد: مقابله با گردوغبار
نیازمند نگاهی فرابخشی، برنامه‌ریزی منطقه‌ای،
و مشارکت فعال مردم و دستگاه‌های اجرایی
است. در این مسیر، هم‌افزایی علمی، اجتماعی و
اجرایی می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تهدیدات و حرکت به سمت توسعه پایدار در مناطق آسیب‌پذیر مانند خراسان جنوبی باشد.
