کاری- خشکسالی های طولانی خراسان جنوبی متهم اصلی ایجاد فرسایش بادی و تشدید ریزگردها در استان می باشد که خود موجب ایجاد مشکلات و چالش هایی در عرصه‌های اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی و کشاورزی مردم استان شده است. نتیجه کم بارانی های ۲۰ ساله در استان کویری خراسان جنوبی امروز جولان ریزگردها در استان است که سبب افزایش کانون‌های فرسایش بادی در استان است. این روزها در حالی که سیلاب بسیاری از استان‌های کشور را درگیر کرده کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در خراسان جنوبی به ۳۵ کانون رسیده است. همچنین در روزهای گذشته بارها روزهای ناپاک برای شهرهای مختلف استان و دستورهای بهداشتی برای اقشار حساس جامعه مطرح شد. به دلیل اهمیت این موضوع مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی در نشست اینستاگرامی با روزنامه آوای خراسان جنوبی از چالش ریزگردها سخن گفت.
خراسان جنوبی بیش از دو دهه درگیر خشکسالی و کم بارانی
اسد ا… حاتمی گفت: خراسان جنوبی بیش از دو دهه درگیر پدیده خشکسالی و کم بارانی است و خشکسالی دلیل اصلی گرد و غبار و ریزگردها در استان است. مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به اینکه به علت هوای گرم تبخیر آب هم در استان تشدید شده، افزود: به همین دلیل در استان رطوبت کم و پوشش گیاهی هم ضعیف شده است. وی با بیان اینکه از طرفی چرای بی رویه دام بیش از پیش افزایش بیابان زایی را در پی داشته، ادامه داد: همه این عوامل دست به دست هم داده تا شاهد افزایش ریزگردها در استان باشیم. وی یادآور شد: کانون ریزگردها در خراسان جنوبی منشا داخلی دارد و این امید را می توان داشت که با رعایت اصول زیست محیطی بتوان از افزایش آن جلوگیری کرد. وی با بیان اینکه تاکنون ۳۵ کانون ریزگرد در استان شناسایی شده است، افزود: شهرستانهای زیرکوه، درمیان، سربیشه و نهبندان بیشترین شدت آلودگی را داشته‌اند.
خراسان جنوبی جزو پنج استان غبارخیز کشور است
حاتمی با بیان اینکه خراسان جنوبی دارای رتبه سطح یک غبار خیزی و جزو پنج استان غبار خیز کشور است، افزود: خشکسالی چندین ساله، نبود رطوبت و تبخیر بیش از حد آب از مهمترین عوامل بروز گرد و غبار در استان است. وی با بیان اینکه براساس شاخص دستگاه های سنجش کیفیت، هوای ناپاک و ناسالم در ۴ ماهه اول سال، ۵۷ روز گزارش شده است، خاطر نشان کرد: متاسفانه نسبت به سال ۱۴۰۰ که تعداد آن ۲۹ روز بوده است بیش از دو و نیم برابر می باشد و دو شهرستان نهبندان و زیرکوه در وضعیت خطرناک قرار گرفت. وی با بیان اینکه در حال حاضر ۵ ایستگاه سنجش کیفیت هوا در استان فعال است، افزود: دو ایستگاه در بیرجند و در شهرستانهای نهبندان، زیرکوه و سرایان نیز هرکدام یک ایستگاه وجود دارد که هوای این شهرستانها براساس آن گزارش می کنند وی یادآور شد: همچنین یک دستگاه در بشرویه با ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی آماده بهره برداری است که با کسب اعتبارات ملی مجهز می شود.وی با بیان اینکه همه جنبه‌های زندگی از جمله بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی تحت تاثیر طوفان‌های ریزگردها قرار می‌گیرند، تاکید کرد: گردو غبار منجر به لغو پروازها، تعطیلی مدارس، اختلال در عملکرد نیروگاه‌های برق، کاهش منابع آب از همه مهم‌تر به خطر افتادن سلامت شهروندان به دلیل مشکلات تنفسی، قلبی عروقی شوند.وی با اشاره به اینکه محیط زیست نیز بخش دیگری است که از آسیب‌های ریزگردها در امان نمانده است، ادامه داد: این پدیده بر شرایط زیستگاهی حیات وحش، کاهش میزان رویش‌های علفی و همچنین کاهش تنوع گیاهی در کنار موارد کلان‌تری نظیر میزان تشکیل و خصوصیات ابر، میزان نزولات جوی و تغییرات درجه حرارت هوا اثرگذار است.
۱۶ میلیارد اعتبار در حوزه مقابله با ریزگردها در سال گذشته
وی با اشاره به اینکه اعتبارات ما در حوزه مقابله با ریزگرد در سال گذشته حدود ۱۶ میلیارد تومان بوده است، گفت: از این میزان یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در اختیار محیط زیست و ۱۴ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در اختیار منابع طبیعی و آبخیزداری قرار گرفت. مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی گفت: منشأ علت وجود ریزگردها در خراسان‌جنوبی برعکس استان‌های غربی داخلی است. که آن را برای تجهیزات و تعمیرات دستگاه های سنجش کیفیت هوا و نهال کاری اختصاص دادیم. وی ادامه داد: برای کاهش ریزگردها باید گام به گام جلو برویم و با مدیریت چرای دام، نهال کاری و کاهش مصرف صنایع آب بر می توان محیط زیست را نجات داد. وی با اشاره به اهمیت تالاب کجی نهبندان و لزوم همکاری همه نهادهای زیربط مسئول، گفت: تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب کجی نمکزار نهبندان با به‌کارگیری رویکرد زیست بومی و مشارکت همه دست‌اندرکاران انجام شده است.وی با اشاره به نقش معادن در آلودگی محیط زیست و مصرف بیش از حد آب بر، ادامه داد: مدیریت معادن بر عهده منابع طبیعی و آبخیزی داری است اما محیط زیست در حد قانون نظارت و کنترل دارد. وی تاکید کرد: تالاب کجی نمکزار تا ۸۰ درصد آبگیری شده که در ۱۰ سال اخیر این حجم از آبگیری بی سابقه بوده است.حاتمی با بیان اینکه چرای دام در مناطق قرق شده به منظور حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک و با هدف افزایش پوشش گیاهی ممنوع می باشد، تاکید کرد: متاسفانه یک نفر شتر به اندازه ۷ گوسفند آب می خورد و باید تنها در مناطقی به پرورش آن پرداخت تا به مرتع فشار وارد نشود.
پای خشکسالی بر گلوی حیات وحش خراسان جنوبی
وی با اشاره به خشکسالی حاکم بر استان گفت: در بحث خشکسالی متأسفانه نسبت به دیگر زیستگاه‌های استان منطقه پیرانکوه پیرحاجات از لحاظ پوشش گیاهی و نزولات آسمانی ضعیف بوده و عملاً باید فکر اساسی شود چون آمار حیات وحش استان در آنجا بالاست. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به شرایط خشکسالی در استان گفت: برای تأمین علوفه حیات وحش استان تا کنون یک میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم. به گفته وی یکی از مناطقی که نیاز به توجه ویژه داشته پیرانکوه شهرستان پیرحاجات بوده است.مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به جانمایی تانکرهای آب در مناطق نایبند و شاسکوه، افزود: خشکسالی موجب کاهش زاد و ولد و کم شدن حیات وحش استان نیز شده است.وی با اشاره به اینکه مجوز شکار حیات وحش باید در حد معقول و بالاخص برای حیوانات پیر باشد، ادامه داد: باید بدانیم زمانی که گونه‌های مهم را براثر شکار بی رویه و تخریب زیستگاه از بین بردیم خود به خود گوشتخوارانی که از آن‌ها تغدیه می‌کنند نیز به شدت آسیب می‌بینند که پلنگ و یوزپلنگ از جمله آن‌هاست.
کمبود نیروی متخصص محیط بان در استان
مدیرکل محیط زیست خراسان‌جنوبی با بیان اینکه در بخش محیط‌بانان با کمبود نیرو مواجه هستیم، گفت: برای هر منطقه ۲۰ محیط بان نیاز است اما در استان تنها ۴ محیط بان در هر منطقه فعالیت دارند. وی با بیان اینکه انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج فارس به استان یک بحث کارشناسی است، افزود: با توجه به شرایطی که به وجود آمده، برای تأمین آب شرب و ایجاد یک ذخیره مناسب و یا برای آب بخش صنعت و خدمات اجتناب ناپذیر است. وی با بیان اینکه خوشبختانه امسال براساس گزارش محیط بانان استان تلفات حیات وحش بسیار کم بوده است، یادآور شد: بیشترین تلفات حیات ئحش در سال گذشته مربوط به مناطق نایبند، بیرجند و زیرکوه گزارش شده که مهمترین دلیل آن هم خشکسالی و نبود آب و علوفه کافی است.وی از مهمترین راهکارا برای کاهش خشکسالی کاهش دام های مازاد و کاهش فعالیت های معدنی دانست و افزود: همگی دست به دست هم بدهیم که با صرفه جویی در آب، کشاورزی از محصولات کم آبر در استان استفاده کنیم.
بیشترین روزهای ناسالم استان نهبندان با ۴۹ روز
وی عنوان کرد: برای نهبندان با ۴۹ روز نامطلوب، بیشترین روزهای ناسالم استان در ۴ ماهه اول امسال گزارش شده و پس از آن برای زیرکوه ۲۱ روز، شهرستان بیرجند ۱۶ روز، سرایان ۱۵ روز ثبت شده است وی افزود: برای شهرستان نهبندان در سال گذشته ۱۹ روز ناسالم گزارش شده است که متاسفانه در سال جاری روند سه برابری را نشان می دهد. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی بیان کرد: توصیه می‌شود هنگام آلودگی هوا همه افراد جامعه به‌ویژه سالمندان، کودکان و افراد دارای بیماری‌های قلبی و تنفسی از تردد غیرضروری در فضای باز خودداری کنند و در صورت نیاز به حضور در فضای باز حتما از ماسک استفاده شود. حاتمی تاکید کرد: باید گازهای گلخانه ای مدیریت شود و برای بهتر شدن مدیریت سبز از انرژی خورشیدی و انرژی های پاک و تجدید پذیر استفاده شود. وی با بیان اینکه کارخانه فولاد قاین و مجتمع خوسف دو کارخانه آب بر استان هستند، یادآور شد: براساس برنامه سازمان محیط زیست پیشنهاد شده که این دو واحد از تصفیه فاضلاب شهر بیرجند و تصفیه فاضلاب شهر قاین برای آب مصرفی خود استفاده کنند.
وی با بیان اینکه حدود ۱۷ سازمان در حوزه محیط زیست مسئولیت دارند، یادآور شد هر کدوم از این سازمانها وظایف شان مشخص شده که براساس آن اعتبارات می گیرند و توسط سازمانهای نظارتی کنترل می شوند. به گفته وی اکنون مقابله با پدیده گرد و غبار باید مشارکتی باشد چرا که نیاز است یک سری از اقدامات هشداردهنده، آموزشی، کنترلی، حفاظتی، بازدارنده و اجرایی باشد که از جمله این دستگاه‌ها می‌توان به جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، صدا و سیما، آموزش و پرورش و مراکز عالی دانشگاهی، راه و شهرسازی، شرکت‌ها صنایع نفتی، هلال احمر، هواشناسی، سازمان صمت و شرکت آب منطقه‌ای اشاره کرد.
خشکسالی باعث حمله تشی به درختان بنه شد
وی با اشاره به حمله گونه تشی یا همان جوجه تیغی به درختان بنه نهبندان و شاسکوه ادامه داد: خشکسالی باعث کاهش سطح پوشش گیاهان علفی چند ساله یا بوته ای که ریشه آن منبع غذایی گونه تشی است، شده و این موضوع تغییر ذائقه حیوان از تغذیه ریشه گیاهان فوق به سمت استفاده از پوست درختان بنه را موجب شده است.وی تصریح کرد: برای کاهش جمعیت تشی، اداره کل نسبت به فروش پروانه شکار تشی در فصل شکار اقدام کرده است و برای تعدیل جمعیت تا ۵ درصد مجوز گرفته شد همچنین تنه درختان شاسکوه فنس کشی شده است. وی با انتقاد از اطلاعات و اخبار نادرست تاکید کرد: هیچگاه گرگ یا پلنگ به شهرها وارد نمی شوند و آسیب نمی رسانند مگر اینکه در موقعیت تنگنا قرار بگیرد و بخواهد از خود دفاع کند. وی در پایان تاکید کرد: از تمام دستگاه های اجرایی مربوط به محیط زیست درخواست داریم که برای کاهش آسیب های زیست محیطی از جمله همین ریزگردها همکاری لازم را داشته باشند، چرا که محیط زیست نه فقط برای ما بلکه برای آیندگان باید سالم بماند.
