کاری – در دل بیرجند، دختران و زنان آسیب
دیده ای به چشم می‌خورد که بدون سرپناه،
در معرض تهدیدهای جانی و اجتماعی قرار دارند. هرچند خراسان جنوبی در کنترل
آسیب‌های اجتماعی پیشرو است، اما حضور این زنان و دختران، زنگ هشداری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. آیا اقدامات پیشگیرانه و توانمندسازی کافی است یا هنوز خلأهایی در حمایت از آسیب‌دیدگان وجود دارد؟ این گزارش با
نگاه به آمار، روایت و سخنان کارشناسان،
پرده از چالش‌های واقعی برمی‌دارد.
روایت میدانی؛
خیابان‌ها صحنه نگرانی
یک فرد مطلع به خبرنگار روزنامه گفت: بارها زنان و دختران آسیب‌دیده را در معابر بیرجند و برخی نقاط دیگر حاشیه شهر بدون سرپناه و در معرض خطرهای جانی و اجتماعی دیده‌ام؛ به گفته وی با وجود وضعیت نسبتاً بهتر خراسان جنوبی نسبت به کلان‌شهرها، این هشدار نشان می‌دهد که همچنان نیاز به حمایت‌های گسترده و برنامه‌های توانمندسازی وجود دارد. فرد مطلع که خود در حوزه آسیب های اجتماعی فعال است، گفت:این دختران و زنان اغلب به دلیل مشکلات خانوادگی، فقدان سرپرست مناسب و فقر اجتماعی در خیابان‌ها حضور دارند. نبود حمایت کافی و سرپناه، آن‌ها را در معرض آسیب‌های جانی، روانی و اجتماعی قرار داده است. وی افزود:بسیاری از این دختران مسیرهای پرخطر را انتخاب می‌کنند؛ از فرار از خانه تا گرایش به روابط نامتعارف یا اعتیاد. حتی در استانی که وضعیت بهتر از کلان‌شهرهاست، خلأهایی در پیشگیری و حمایت تخصصی وجود دارد که نگران‌کننده است.
خراسان جنوبی در مقایسه با کلان‌شهرها، وضعیت بحرانی ندارد
دکتر حسن‌پور، معاون دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار آوا با تاکید بر نقش فرهنگ و نهادهای پیشگیرانه گفت: خوشبختانه خراسان جنوبی در مقایسه با کلان‌شهرها، وضعیت بحرانی ندارد. این موفقیت تا حد زیادی ناشی از بافت فرهنگی و مذهبی استان است؛ پایبندی مردم به ارزش‌ها و اصول اخلاقی و دینی، نقش پیشگیرانه بسیار مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌کند. وی با بیان اینکه در سطح کلان، سازمان امور اجتماعی کشور با ایجاد کمیته‌های تخصصی، از جمله کمیته کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، به ساماندهی وضعیت زنان و دختران آسیب‌دیده توجه ویژه دار، ادامه داد: . در استان خراسان جنوبی، دفتر امور اجتماعی با راه‌اندازی دبیرخانه مرکزی آسیب‌ها، نزدیک به ۲۰ نوع آسیب اجتماعی را احصا کرده و اقدامات مرتبط را به دستگاه‌های تخصصی سپرده است.
حمایت از زنان آسیب‌دیده با همکاری بهزیستی و موسسه «راه زندگی جاودانه»
حسن‌پور درباره حمایت نهادهای اجرایی گفت::پلیس امنیت اخلاقی و بهزیستی مسئولیت‌های اصلی را بر عهده دارند. فعالیت‌ها شامل شناسایی گروه‌های آسیب‌پذیر، غربالگری، آموزش و توانمندسازی است و افرادی که نیاز به حمایت تخصصی دارند، به مراکز مرتبط ارجاع می‌شوند تا فرآیند بازتوانی به شکل حرفه‌ای انجام شود.وی به موسسه خیریه «راه زندگی جاودانه» اشاره کرد:این موسسه، ویژه زنان و دختران با آسیب‌های خاص فعالیت می‌کند و خدمات شناسایی، مشاوره و آموزش ارائه می‌دهد. تیم‌های این مرکز عمدتاً از فارغ‌التحصیلان روانشناسی و مددکاری اجتماعی هستند و ارتباط خوبی با جامعه هدف برقرار کرده‌اند. حسن‌پور با بیان اینکه با افتتاح ساختمان جدید موسسه، امکان ارائه خدمات گسترده‌تر و توانمندسازی حرفه‌ای فراهم شده است، ادامه داد: بسیاری از افراد پس از دریافت آموزش و مهارت، یا به خانواده بازمی‌گردند و یا به مراکز تخصصی تحت نظر بهزیستی ارجاع داده می‌شوند.
آمار دقیق و طرح‌های هدفمند
مسیر توانمندسازی زنان آسیب‌دیده را هموار می‌کند
وی درباره اهمیت آمار و داده‌ها تاکید
کرد:یکی از چالش‌های ما برداشت‌های متفاوت از تعداد زنان و دختران آسیب
دیده است؛ بنابراین با هماهنگی میان
دستگاه‌ها، داده‌های اجتماعی به شکل دقیق
ثبت و تحلیل می‌شوند تا برنامه‌ریزی هدفمند انجام شود. حسن‌پور با بیان اینکه
سند راهبردی توسعه اجتماعی استان تدوین شده و نزدیک به ۳۰ طرح اجرایی در راستای کنترل آسیب‌ها، از جمله طرح مدرسه اجتماعی و شبکه‌سازی همیاران اجتماعی، در حال اجراست، ادامه داد: هدف این طرح‌ها ایجاد هم‌افزایی میان نهادهای محلی، ارتقای سطح آموزش و توانمندسازی جامعه هدف و بهبود شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی است.
توانمندسازی، کلید بازگشت زنان آسیب‌دیده به زندگی امن
بهناز زال، دکترای روانشناسی و معاون سلامت اجتماعی بهزیستی خراسان جنوبی هم گفت:سازمان بهزیستی تمرکز خود را بر حمایت از دختران و زنان در معرض آسیب و آسیب‌دیده گذاشته است تا بتوانیم کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی را در استان محقق کنیم. وی با بیان اینکه دو گروه اصلی در حوزه زنان و دختران آسیب‌پذیر وجود دارد، یادآور شد: گروه اول شامل کسانی که به دلیل فقدان سرپرست مناسب، شرایط نامطلوب خانوادگی، سو رفتار خانوادگی یا محرومیت‌های اجتماعی، در معرض آسیب هستند و نیازمند حمایت اجتماعی و روانشناختی‌اند. وی عنوان کرد: گروه دوم زنانی هستند که وارد چرخه آسیب شده‌اند، مانند افرادی که دچار اعتیاد، خشونت خانگی یا روابط نامتعارف شده‌اند و برای توانمندسازی و بازگشت به خانواده نیازمند حمایت ویژه بهزیستی هستند. دکتر زال با بیان اینکه اولویت ما حفظ پیوند خانواده است و تمام تلاش ما این است که با توانمندسازی افراد، امکان زندگی امن و حمایت‌شده در خانواده فراهم شود، خاطر نشان کرد: خدمات ما شامل مددکاری اجتماعی، مشاوره فردی و خانوادگی، درمان اختلالات روانی و اعتیاد، آموزش مهارت‌های فرزندپروری و حرفه‌آموزی و ایجاد سرپناه برای کسانی است که در خانواده شرایط مناسبی ندارند.
۶۰ دختر در مراکز روزانه بهزیستی خراسان جنوبی آموزش و حمایت روانی دریافت می‌کنند
زال با بیان اینکه در حال حاضر ۶۰ دختر
تحت پوشش خدمات مراکز روزانه بهزیستی هستند و به شکل روزانه از خدمات آموزشی، روانشناختی و توانمندسازی بهره‌مند می‌شوند، خاطر نشان کرذ: بررسی‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین دلایل قرار گرفتن زنان و دختران در معرض آسیب، نبود امنیت در خانواده، خشونت خانگی، اعتیاد والدین، تعارضات شدید خانوادگی و مشکلات مالی و آموزشی است. به گقته وی سن نوجوانی نیز باعث می‌شود برخی مسیرهای پرخطر را انتخاب کنند، حتی اگر خانواده شرایط نامطلوب داشته باشد.
دکتر زال جمع‌بندی کرد:هدف نهایی ما توانمندسازی این افراد است تا بتوانند دوباره به خانواده بازگردند یا در محیطی امن و حمایت‌شده زندگی کنند؛ این فرآیند می‌تواند موقت یا دائمی باشد، اما همیشه محور اصلی بازگشت به خانواده و ارتقای کیفیت زندگی آنان است.
علوم پزشکی در کنار زنان آسیب‌دیده؛ از درمان تا توانمندسازی جامع
دکتر زنگویی مطلق، معاون فنی معاونت بهداشتی علوم پزشکی خراسان جنوبی، نیز با تاکید بر نقش حمایتی این نهاد در ارتقای سلامت زنان آسیب‌دیده، گفت: خدمات ارائه شده شامل رسیدگی به مشکلات فردی مراجعین، انجام معاینات دوره‌ای زنان، تشخیص و درمان عفونت‌ها و پیگیری انجام واکسیناسیون‌های هپاتیت و توام است. وی با بیان اینکه هدف اصلی ما ایجاد شرایطی امن و سلامت برای زنان و دختران در معرض آسیب است تا علاوه بر مراقبت‌های بهداشتی، زمینه توانمندسازی آنان نیز فراهم شود، یادآور شد: این اقدامات با همکاری نزدیک بهزیستی و دیگر نهادهای حمایتی استان انجام می‌شود تا مسیر بازگشت به زندگی سالم و خانواده‌محور هموارتر شود.به گفته دکتر زنگویی مطلق، علوم پزشکی استان با ارائه خدمات درمانی، پیشگیرانه و آموزشی، نقش فعال و مستمری در توانمندسازی زنان آسیب‌دیده و ارتقای کیفیت زندگی آنان ایفا می‌کند.
زخم‌های پنهان جامعه؛ خبرنگاران در پی پاسخ مسئولان و راهکار کاهش آسیب‌های اجتماعی
با وجود فرهنگ غنی و پایبندی مردم به
ارزش‌ها، حضور زنان و دختران آسیب‌دیده
در نقاطی از شهر بیرجند نشان می‌دهد که هنوز مسیر پیشگیری و توانمندسازی کامل نشده است. خبرنگار برای رسیدن به پاسخ مسئولان با چالش‌های زیادی روبرو
شد و بیش از یک ماه وقت صرف بررسی و
تهیه این گزارش کرد. کارشناسان و مسئولان تاکید دارند که نباید در مسائل اجتماعی صرفاً «صورت مسئله» پاک شود؛ مشکل باید به شکل ریشه‌ای حل شود تا بتوان شاهد کاهش واقعی آسیب‌ها در جامعه بود. ترکیب فرهنگ غنی، سیاست‌گذاری هدفمند و اقدامات تخصصی می‌تواند مسیر کاهش آسیب را هموار کند، اما نیازمند توجه مستمر نهادها و خانواده‌هاست.
