بهروزی فر- با وجود تأکید فراوانی که به استفاده از کلمه ها و عبارت های کاملاً فارسی در گفتار و نوشتار، به عبارتی در محاوره و مکالمه و مکاتبه شده، اما برخی واژه ها،آن قدر تکرار شده اند که گویی فارسی مطلقند. در انبوه این واژگان پرتکرار، کلمه “استراتژیک” است که در فرهنگ لغت معین، “سوق الجیشی” و “راهبردی” ترجمه شده و برخی آن را” برنامه ریزی شده” معنی می کنند. واژه استراتژیک را ما بیشتر در کنار کالاها و محصولات خاص می بینیم، کما اینکه برای سه محصول کلیدی و مهم استان، عناب، زرشک و زعفران نیز استفاده می شود. بر اساس علم اقتصاد، کالای استراتژیک، در واقع کالایی با ضریب اهمیت بالاست که باید برای استفاده درست و بهینه از آن  برنامه ریزی بلندمدت انجام شود تا بتوان با آن برنامه، به اهداف کلانی در حوزه تأمین و عرضه دست پیدا کرد.کالاهای استراتژیک یا همان کالاهای راهبردی، نیاز به یک برنامه ریزی جامع و هدفمند دارند که طبق آن باید استراتژی خاصی بر مبنای اصولی ویژه برای هر یک از گروه های کالایی تعریف شود. به عبارت ساده تر، کالاهای استراتژیک یا سوق الجیشی به علت اهمیتی که دارند، باید تابع برنامه ای خاص و منسجم باشند و از طریق این برنامه، برای تولید و عرضه آن ها هدف گذاری شود. این محصول راهبردی بنا به ضرورت و بر اساس داشته های هر منطقه متفاوت است و اغلب گروه های کالایی همچون صنعتی، کشاورزی، معدنی و… را شامل می شود. طبق همین تعریف، مفهوم محصولات استراتژیک در کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته تا حدودی با یکدیگر فرق دارد، به گونه ای که برای کشورهای در حال توسعه محصولات مرتبط با امنیت غذایی و درآمدی، راهبردی به شمار می روند و در کشور های توسعه یافته علاوه بر اینها هر آنچه که در یک موقعیت تهاجم نظامی می تواند به قدرت دفاعی و ادامه مبارزه کمک کند نیز، استراتژیک خوانده می شود، مثل آهن و فولاد که در صنایعی همچون اتومبیل، کشتی، ساختمان و … کاربرد دارد. از هر طرف که بنگریم و با هر تعریفی، محصولات استراتژیک، اهمیت و جایگاه خاصی در اقتصاد دارند. انواع میوه، گندم، جو، دانه های روغنی، برنج، چای، خوراک دام، نفت، فولاد و… از جمله کالاهای راهبردی کشور می باشند، به همین علت در برنامه ریزی ها، جایگاه ویژه ای دارند. مروری بر وضعیت و شرایط تولید تا استحصال و عرضه هر کدام این کالاها نشان می دهد، هر محصول برای منطقه خواستگاه خود ارزش زیادی دارد، مثلاً چای که محصولی کلیدی است و بیشتر در گیلان و مازندران کشت می شود، برای این دو استان بسیار اهمیت دارد، چرا که بخش عمده ای از کشاورزان این دو استان، از محل کاشت و عرضه این محصول ارتزاق می کنند. اهمیت چای برای چایکاران و گره خوردن میزان درآمد و عایدی آنها به قیمت های بی ثبات این محصول در بازار، تصمیم گیران و مدیران منطقه را در سال ۱۳۳۳ بر آن داشت تا برای هدفمند کردن تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول، کوتاه کردن دست دلالان و ایجاد ارزش افزوده برای چایکاران، شورای عالی چای را تشکیل دهد. ۴ سال بعد سازمان چای در مجموعه وزارت گمرکات و انحصارات شکل گرفت و توانست با انجام اقدامات زیربنایی در حوزه احداث و گسترش اراضی چایکاری، ترویج روش های نوین چایکاری و چایسازی، دعوت از برخی کارشناسان خبره بین المللی و توجه به بازرگانی چای، زیرساخت صنعت چای را تثبیت و تقویت نماید. این سازمان به مرور زمان ارتقاء یافت و در حال حاضر به عنوان دستگاه مباشر و مسئول خرید و تحویل گیری برگ سبز چای کیفی به نرخ خرید تضمینی از کشاورزان و تحویل آن به کارخانجات چایسازی تعیین شده و مکلف است ضمن نظارت دقیق بر فرآیند خرید تضمینی برگ سبز چای، اقدامات مورد نیاز  برای توسعه قراردادهای کشت و بهبود کیفیت تولید برگ سبز چای را انجام دهد. پیگیری لازم در جهت ساماندهی چای کشور از طریق اجرای عملیات بهزراعی، بهبود فرآوری و اصلاح ساختار کارخانه های چای، ترویج مصرف چای داخلی و توسعه بازاریابی از طریق ظرفیت های صندوق توسعه چای کشور نیز از جمله برنامه‌های این سازمان است،به عبارت بهتر ریز و درشت برنامه های حمایتی از چایکاران و اقدامات توسعه ای صنعت چای کشور، به عهده این سازمان است که هدفمند و در راستای انتفاع عموم چایکاران انجام می شود. این اجماع نظر را در همسایگی خراسان‌ جنوبی برای محصول پسته داریم. شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان،  تشکلی مردمی در بخش تولید و صادرات پسته است که در طول ۳۵ سالی که از زمان تأسیس آن می گذرد، با تجارب گرانبهایی که در افزایش تولید،ارتقاء بهره وری و کسب درآمد های ارزی و ریالی اندوخته ، با کسب بیش از ۲ میلیارد و ۶۳۱ میلیون دلار درآمد ارزی ، کمک شایان توجهی به تحقق اهداف برنامه توسعه صادرات غیر نفتی کشورمان کرده است. این شرکت تعاونی ایجاد شد تا به وضعیت نابسامان تولید و بازار پسته خاتمه دهد. در آن زمان هزار باغدار پسته از وضعیت نامساعد اقتصادی رنج می بردند و راهی برای جلوگیری از کاهش بی دلیل قیمت پسته در فصل برداشت نمی یافتند، که خوشبختانه این دغدغه با تأسیس تعاونی از بین رفت. همت جمعی اعضای شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان، توانست این تشکل مردمی را به توفیقاتی برساند که عایدی آن در سفره پسته کاران نمود پیدا کرده است. رتبه اول در استفاده از امکانات پیشرفته فرآوری پسته، در بهره گیری از ماشین آلات مدرن سورت و بسته بندی واکیوم و شناسایی نقاط بحرانی در فرآوری پسته و رفع آن ها، در استفاده از کانتینر برای حمل پسته از مبدا تا مقصد، در ایجاد ارتباط با مؤسسات تحقیقاتی اروپایی، در متقاعد کردن مقامات اروپایی برای لغو سخت گیری ها و دعوت از کارشناسان برای بازدید از اقدامات انجام شده و…همه موفقیت هایی است که در یک اجماع نظر و هم افزایی رخ داده است. این دو کار فاخر، برای محصولاتی انجام شده که در خیلی از نقاط دنیا کشت می شوند و به عبارتی محصول در انحصار ایران نیستند اما ما در خراسان‌ جنوبی، دو محصول شاخص عناب و زرشک را داریم که به گواه آمار، بعد از کشور چین، بیشترین تولید عناب دنیا مربوط به استان ماست و ۹۸ درصد زرشک بی دانه جهان در خراسان‌ جنوبی تولید می شود، یعنی ما دارنده محصولاتی انحصاری هستیم که اگر به غفلت مان در ساماندهی امور برای حمایت از کشاورز، توجه به فرآوری آنها، تأمین بازار فروش پایدار، فراهم کردن زیرساخت های صادراتی و… ادامه دهیم، باید منتظر اتفاقات تلخی باشیم. درست مثل زعفران که تا چشم باز کردیم، دیدیم پیازش را به کشور همسایه برده اند و حالا افغانستان در زمین های باروری که قبلاً به کاشت تریاک اختصاص داشته، زعفرانی مرغوب تولید می کند که به گواه تحقیقات، در حال پیش افتادن از زعفران ماست. ما برای دستیابی به بازارهای جهانی، توفیق در کشت بهینه، عرضه هدفمند،جلوگیری از خروج نهال های عناب و زرشک از استان، رفع دغدغه‌های موجود و…علاوه بر انتظاراتی که از مدیران داریم، چاره ای جز تعامل با یکدیگر، همسویی و یکصدایی نداریم. ما هم می توانیم سازمان زرشک و شرکت تعاونی تولید کنندگان عناب استان را با برندی انحصاری داشته باشیم.

(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)