بهروزی فر

مجموعه‏ای از افراد که با آداب و رسوم و سنن و قوانین خاص‏ به یکدیگر پیوند خورده، زندگی دسته جمعی دارند ، جامعه را تشکیل می‏دهند. در تعریف جامعه شناسی، جوامع به لحاظ ساختار و موقعیت حضور، به سه گروه شهری، روستایی و عشایری تقسیم می شوند که هر گروه، شرایط و ویژگی های خاص خود را دارند.
بر همگان واضح و مبرهن است که شهر، مکان تمرکز یافته ای با تراکم جمعیتی بالاست که انواع فعالیت ها و مشاغل در آن به صورت مراکز اجتماعی و تجاری متمرکز شده و اغلب مردم آن مصرف گرایند و اگر چه به لحاظ ساختار موقعیتی، گروه اندکی از آنها با تولید سر و کار دارند اما مدیران خود را مکلف کرده اند که امکانات رفاهی را در بهترین حد ممکن در شهرها فراهم کنند، ده یا روستا هم محدوده‌ کوچکی از اجتماعات قومی و قبیله ای است که اهالی آن برای گذران زندگی خود به کار کشاورزی و دامداری مشغول می باشند و از آن جایی که در تولید هم سهمی دارند، مدیران موظفند در حد بضاعت و بسته به جمعیت منتفع، امکانات و زیرساخت هایی را برای رفاه ساکنانش فراهم آوردند تا آن جا که خیلی از روستاها به لحاظ امکانات رفاهی چیزی از شهرها کم ندارند.
در این میان، عشایر اما! قشری از افراد جامعه اند که در عین تعهد، تدین، قانون مداری، قناعت و سختکوشی، به دلیل جمعیت اندک و صد البته کوچ رو بودن، از زیرساخت های رفاهی، کمترین میزان برخورداری را دارند.
براساس نتایج سرشماری عشایر کوچنده در سال ۱۳۸۷، جمعیت عشایری تقریباً ۲ درصد کل جمعیت کشور را شامل می شوند و خراسان جنوبی که حدود ۷ درصد از جمعیت عشایری کشور را در خود جای داده، با ۸۱ هزار نفر(۱۵۳۳۱ خانوار) جمعیت ییلاقی و ۷۴ هزار و 266 نفر (۱۴۲۳۱ خانوار) جمعیت قشلاقی، چهارمین استان عشایرنشین کشور بعد از استان‌های کرمان، فارس و سیستان و بلوچستان است. عشایر استان در قالب ۵۸ طایفه مستقل در همه شهرستان ها حضور دارند و با ۳۲ هزار و ۴۴۰ هکتار اراضی کشاورزی آبی و دیم در اختیار و همچنین حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار رأس دام سبک و  17 هزار و ۷۰۰ رأس دام سنگین- حدود ۴۰ درصد جمعیت دامی استان- سهم بسزایی در تولید دارند و از آن جایی که حدود ۸۰ درصد آنها در شهرستان‌های مرزی سربیشه، درمیان، زیرکوه و نهبندان حضور دارند، نقش تأثیرگذارشان بر امنیت بر هیچ کس پوشیده نیست. تولید سالانه بیش از ۸ هزار تن گوشت قرمز ، ۸۰۰-۶۰۰ تن پشم، کرک و مو ، ۹ هزار تن شیر و فرآورده های لبنی،جذب گردشگران بیشمار در سیاه چادرها ، سهم ۲۵ درصدی از حجم تولیدات صنایع دستی و … از جمله مواردی است که می تواند ثابت کند این گروه اندک، سهم قابل توجهی در تولید دارند.
در قبال این نقش و جایگاه ارزنده، آن چه تاکنون در فهرست برنامه های متولیان امر در استان بوده و همه ساله با اختصاص ردیف بودجه و اعتباراتی اجریی می شده؛ آبرسانی سیار، تأمین برق اغلب از طریق نصب پنل ها یا فانوس های خورشیدی، تأمین اینترنت، مرمت و موج تراشی ایل راه های عشایری، پرداخت تسهیلات کم بهره خرید دام، توزیع آرد و مواردی از این دست می باشد که در شمار خدمات دولت ها به این جامعه‌ کم توقع در سطح استان اختصاص یافته است.
اما امسال و در اقدامی بی سابقه، سطح خدمات از آن چه بود فراتر رفت. بر اساس اخبار اداره کل امور عشایری خراسان جنوبی؛ امسال و برای نخستین بار در کشور، طرح احداث سایبان برای دام عشایر اجرایی شد. به گفته اهل فن؛ افزایش راندمان تولید محصولات دامی، کاهش مصرف آب، جلوگیری از استرس‌های گرمایی و تنش‌های آبی دام، کاهش بیماری‌های متابولیکی به دلیل کاهش آب دام از جمله اهداف اجرای این طرح است و ارزان بودن سازه، راحت و در دسترس بودن مواد اولیه، نصب و جمع آوری سریع و ساده، مقاومت سازه در برابر باد و طوفان، امکان تغییر در سازه برای زمستان و تابستان و امکان استفاده در ییلاق و قشلاق از جمله مزایای این سازه ها به شمار می رود. به متقاضیان ایجاد این سایبان ها هم تسهیلات قرض الحسنه  ۵۰ میلیون ریالی پرداخت می شود تا بتوانند به راحتی با ایجاد این سازه های امن، برای دام های خود که همیشه به دلیل شدت گرما به جستجوی سرپناه بودند و حتی خود را در سایه خودروها جای می دادند، پناهگاهی امن تأمین نمایند.
در کنار این اقدام قابل تحسین که به تدبیر مدیران ارشد استان اجرایی شد، ایجاد منابع آب دفنی ۴۰ متر مکعبی در محلات عشایری شهرستان سربیشه که با همکاری اداره کل کمیته امداد امام خمینی(ره) محقق شد را هم نمی شود، نادیده گرفت. کار بی نظیر این دو حوزه این بوده که بعد از پایش جامعی بر شرایط موجود عشایر منطقه و رسیدن به این موضوع که مخازن فلزی بعد از مدتی به دلیل تغییرات جوی بر کیفیت آب تأثیر می گذارند و از همه مهمتر در روزهای گرم تابستان و سرد زمستان، گوارایی لازم را برای استفاده ندارند، لذا ساخت و احداث مخازن بتنی دفنی و زیرزمینی را در دستور کار قرار دادند و با احداث آبشخور برای دام و شیر برداشت آب برای عشایر، کار را تمام کردند. تأمین آب بهداشتی و با کیفیت، ذخیره سازی آب و جلوگیری از تغییرات دمایی و تأثیرات آن بر آب داخل مخازن از مهمترین اهداف اجرای این مخازن بود. این سازه ها که درست مثل آب انبارهای قدیمی عمل می کنند، آب خنک تابستانه و آب گرم زمستانه عشایر را به خوبی تأمین می کنند.
به گواه اطلاعات ارائه شده؛ پرداخت تسهیلات کم بهره به منظور خرید دام سبک و ایجاد پرواربندی با حمایت استاندار و مساعدت بنیاد برکت هم از دیگر برنامه های حمایتی برای این قشر زحمتکش است که به راستی خواهد توانست هر سیاه چادر عشایر را با تولید لبنیات، صنایع دستی، گوشت قرمز و … به یک بنگاه تولیدی تبدیل کند و ضمن این که در اشتغالزایی مؤثر خواهد بود، درآمدزایی به همراه خواهد داشت و از همه مهمتر این که در ماندگاری افراد در محلات عشایری بسیار نقش آفرین خواهد بود. اگر چه آن چه انجام شده، بخش اندکی از کوتاهی های گذشته را جبران می کند اما مانعی برای قدردانی از زحمات ارزنده تصمیم گیران نیست، امید که با ادامه این راه و افزایش سطح خدمات و حمایت ها، در تأمین رفاهیات این قانع ترین مردم، گام های مفیدتری برداریم.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود را درباره این سرمقاله به ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ ارسال بفرمایید)