رمضانی – با کاهش شدید بارندگی‌ها و افزایش خشکسالی در خراسان جنوبی، منابع آب زیرزمینی که ۹۵ درصد آب مصرفی استان را تأمین می‌کنند، در خطر جدی قرار دارند. این وضعیت، کشاورزی و تأمین آب شرب را با چالش‌های جدی مواجه کرده و نیاز به مدیریت هوشمند و تغییر الگوی کشت را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.
خراسان جنوبی، با ویژگی‌های جغرافیایی خاص و آب و هوای خشک و نیمه‌خشک، در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی در زمینه تأمین منابع آبی روبرو شده است.
بر اساس گزارش‌ها، میزان بارندگی از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه 1403) تا کنون، ۴۴ درصد کاهش نسبت به میانگین درازمدت و ۵۲ درصد کاهش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد که این شرایط بحرانی، زنگ خطر را برای کشاورزی و تأمین آب شرب در این منطقه به صدا درآورده است.
به گزارش آوا، سارانی، مدیر کل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی استان، اظهار کرد: منابع آبی زیرزمینی ما در واقع گنج‌های نادیدنی هستند که به دلیل عدم مشاهده و ملموس بودن، کمتر به آن‌ها توجه می‌شود.
وی با ابراز نگرانی از کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی، افزود: در حال حاضر ۹۵ درصد آب مصرفی استان از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود و تنها ۵ درصد از آب سطحی استفاده می‌شود که از مجموع ۳۵ دشت استان، ۱۴ دشت ممنوعه بحرانی، ۱۲ دشت ممنوعه و ۹ دشت فاقد تخصیص هستند.
سارانی همچنین در خصوص کسری مخزن استان در سال آبی گذشته، بیان کرد: کسری مخزن کل استان ۱۲۷ میلیون متر مکعب بوده که بیشترین آن متعلق به دشت بشرویه با ۱۴.۷ میلیون متر مکعب است؛ همچنین افت سطح آب زیرزمینی در سال آبی گذشته به طور متوسط ۲۲ سانتی‌متر گزارش شده که این وضعیت در دشت سده به ۷۵ سانتی‌متر رسیده است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، ادامه داد: میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت به ترتیب ۸۸ درصد، ۹ درصد و ۳ درصد است که نشان‌دهنده وابستگی شدید ما به منابع آب زیرزمینی است و در حال حاضر، وضعیت سدهای مخزنی استان نیز نگران‌کننده است؛ ۸ سد مخزنی با حجم ۷۵ میلیون متر مکعب داریم که در حال حاضر ظرفیت ۸۰ درصد آن خالی است.
وی به وضعیت خشکسالی در استان اشاره کرد و گفت: تا پایان فروردین ماه ۱۴۰۴، ۲۷.۲۳ درصد از مساحت خراسان جنوبی تحت خشکسالی خیلی شدید و ۵۱.۷۳ درصد تحت خشکسالی شدید قرار دارد که این آمارها نشان‌دهنده شرایط بحرانی موجود است و ضرورت اقدامات فوری را دوچندان می‌کند.وی در ادامه با اشاره به اقداماتی که برای مدیریت آب انجام شده، تصریح کرد: ما در حال پیاده‌سازی سیستم‌های کنترل هوشمند برای اندازه‌گیری و مدیریت برداشت آب هستیم؛ همچنین این سیستم‌ها به ما کمک می‌کنند تا برداشت آب را بر اساس پروانه‌های صادر شده کنترل کنیم و از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری کنیم.
سارانی افزود: سند سازگاری با کم آبی در استان تهیه شده که هدف آن کاهش ۱۶۴ میلیون متر مکعبی برداشت آب در بخش کشاورزی تا سال ۱۴۰۵ است.
سارانی همچنین بر اهمیت تغییر الگوی کشت در کشاورزی تأکید کرد و توضیح داد: خراسان جنوبی باید به سمت کشت محصولات کم آب‌بر برود و از روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری تحت فشار و کشت گلخانه‌ای استفاده کند؛ همچنین دولت نیز در این راستا حمایت‌هایی را برای کشاورزان در نظر گرفته که این تغییرات
ضروری است، زیرا در غیر این صورت، با
بحران‌های شدیدتری در آینده مواجه خواهیم
شد. مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای در ادامه در خصوص نیازمندی به آموزش و آگاهی بخشی به کشاورزان، بیان کرد: کشاورزان باید با روش‌های نوین مدیریت آب آشنا شوند و به سمت روش‌های کشت کم‌آب‌بر روی آورند؛ همچنین ما باید از کشت محصولاتی که به شدت آب‌بر هستند، مانند پنبه و هندوانه، دوری کنیم و به سمت کشت محصولاتی برویم که ارزش اقتصادی بیشتری دارند و در عین حال از مصرف آب کمتری برخوردار هستند.سارانی همچنین به نقش رسانه‌ها و جامعه در مدیریت مصرف آب اشاره کرد و گفت: همه ما باید درک کنیم که بحران آب یک واقعیت است و نیاز به همکاری و همفکری داریم و رسانه‌ها می‌توانند با اطلاع‌رسانی و آموزش مردم، به ایجاد آگاهی در این زمینه کمک کنند، همچنین ما باید تلاش کنیم تا همه افراد جامعه به اهمیت این موضوع پی ببرند و در مدیریت مصرف آب مشارکت کنند.بحران کمبود آب در خراسان جنوبی نه تنها یک چالش زیست‌محیطی، بلکه یک بحران اجتماعی و اقتصادی است که نیاز به توجه و اقدام فوری دارد که با تغییر در الگوهای مصرف و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توانیم به مدیریت بهینه منابع آب کمک کنیم.این مسئولیت نه‌تنها بر دوش مدیران و کشاورزان، بلکه بر عهده تمامی مردم است و با همت جمعی و همکاری مسئولان و مردم، می‌توانیم به سمت آینده‌ای پایدار و بهینه در مصرف آب حرکت کنیم و از این منبع حیاتی به درستی محافظت کنیم.
