کاری- روز جهانی گردشگری و توریسم هرساله در روز ۲۷ سپتامبر (۵ مهر ماه) برگزار می‌شود. هدف از نامگذاری این روز افزایش آگاهی جوامع بین‌المللی در مورد اهمیت توریسم و تأثیر صنعت گردشگری بر اجتماع، فرهنگ، سیاست و اقتصاد است. از سال ۱۹۸۰ میلادی سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد روز ۲۷ سپتامبر را به عنوان روز گردشگری و جهانگردی انتخاب کرده است. در خراسان جنوبی این سرزمین طلایی فصل گردشگری در پاییز آغاز می شود و تاکنون ۶ اثر این استان ثبت جهانی شده است که بسیار کم نظیر و خارق العاده است آثار زیبایی که شاید کمتر شناخته شده و دیده شده است. و شایسته است بیش از بیش معرفی شودو.
شکوه معماری ایرانی در باغ و عمارت اکبریه بیرجند
یکی از شاخص‌های شهرت باغ‌های ایرانی در جهان نوع خاصی از معماری متناسب با شرایط اقلیمی و آب و هوایی هر منطقه است. باغ‌های باصفا، درختان کهنسال، جویبارها و اجرای سامانه‌های هوشمندانه آبیاری به‌ویژه در مناطق کویری از مشخصات بارزی است که باغ و عمارت اکبریه نیز از آن مستثنی نبوده و به‌واسطه همین ویژگی‌ها مورد اقبال گردشگران داخلی و خارجی است.
باغ اکبریه در انتهای خیابان معلم بیرجند درون بافت سنتی و تاریخی روستایی به همین نام قرار گرفته و یکی از شاخص‌ترین و بزرگترین بناهای تاریخی با ارزش‌های بالای معماری هنری و تاریخی جنوب خراسان به حساب می‌آید.نظام آبیاری، بهره‌مندی از هوای آزاد، نور و خاک در طراحی این مجموعه مانند دیگر باغ‌های ایرانی با برنامه‌ریزی بوده و آنچه در باغ اکبریه قابل تامل است، کاشت درختان کاج در مسیر جوی‌ها بوده تا سایه آن مانعی بر تبخیر آب باشد.یک مشخصه دیگر باغ اکبریه پیروی از اسلوب باغ ایرانی است و در طراحی چهارباغ می‌توان دید به‌طوری که با توجه به نظام هندسی موجود در کرت‌بندی، انطباق خیابان مرکزی بر محور تقارن کوشک و بنای سردر ورودی، دارای هندسه خالص و نظام‌مند و نشانگر یک نمونه برجسته باغ ایرانی است.
خراشاد روستای جهانی توبافی ثبت جهانی شده است
روستای جهانی خراشاد در فاصله ۲۰ کیلومتری این شهر قرار دارد. این روستا آب و هوایی سرد و کوهستانی دارد و در انتهای رشته کوه باقران قرار گرفته و در دل دره ای سبز و باصفا در میان کوهستان واقع است. بر اساس اعلام شورای جهانی صنایع دستی، بعد از بررسی های انجام گرفته، روستای خراشاد از خراسان جنوبی به عنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی) ثبت جهانی شده است.هنر صنعت حوله بافی ازگذشته‌های دور در خراسان جنوبی از رواج نسبتا خوبی برخوردار بوده که پس از چندین سال رکود با حمایت ها و برنامه ریزی های مسئولان خراسان جنوبی و نظارت های متعدد و کارشناسانه و همچنین تلاش هنرمندان مجددا احیاء و در حال گسترش است.زنان خوش ذوق و هنرمند روستای خراشاد با احیا و گسترش این هنر توانسته اند آوازه این روستا را جهانی کنند تا هنر توبافی به نام این روستا ثبت جهانی شود. حوله بافی هنری که مهر اصالت ملی گرفت. این هنر از آذر ماه سال ۹۲ در فهرست تولیدات دارای مهر اصالت ملی به ثبت رسیده است.
شاهکار بشر در مدیریت منابع آب در قنات بلده
قنات بلده فردوس از ارزش‌ها و مفاخر منطقه فردوس و خراسان جنوبی به شمار می‌رود. قنات بلده، یک رشته قنات با قدمت تاریخی «مربوط به دوره‌ساسانی» است. این مائده الهی همیشه جوشان در کنار کویر تشنه، آن چنان برکاتی را از خود به جای گذاشته است که زمین‌های منطقه فردوس از آب آن مشروب می‌شود و به دلیل داشتن گل و لای و خواص شیمیایی، بهترین و مفیدترین آب برای کشاورزی شناخته شده است. قنات بلده فردوس متشکل از ۲۷ رشته قنات است که از اعصار گذشته در دل کوه‌های شرقی فردوس حفر شده و حداکثر دبی آب آن حدود ۳۰۰ لیتر بر ثانیه است که بر اثر خشکسالی چند سال اخیر کاهش یافته است و امروز فقط ۱۶ رشته آن فعال و از این ۱۶ قنات، ۱۲ رشته اصلی و ۴ قنات دیگر فرعی هستند. حدود ۴۰۰ سال پیش، تعداد زیادی از مالکان آب بلده جان خود را از دست داده و حدود ۳ هزار فنجان از آب این قنات بدون مالک مانده بود. در این دوران، شاه عباس صفوی که همراه با شیخ بهایی پیاده از اصفهان به سمت مشهد برای زیارت می‌رفت، از تون (فردوس آن زمان) گذشت و هنگام ورود او میرتونی، از دانشمندان آن زمان تون، از وی خواست که این آب را وقف چهار طبقه «سادات، علما، فقرا و صلحا» کند و شاه عباس آب‌ها را بین همین ۴ طبقه وقف کرد.
بیابان لوت داغ‌ترین نقطه زمین
دشت لوت دشتی بیابانی در منطقه جنوب شرقی ایران است. این دشت در شمال شرقی شهرستان کرمان قرار دارد و بیست و پنجمین بیابان بزرگ جهان است و هسته آن در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ گرم‌ترین نقطه بر سطح کره زمین شناخته شده است که بیشترین آن در سال ۲۰۰۵ با بیشینه دمای ۷۰/۷ درجه سانتیگراد ثبت شده است.دانشمندان علت گرمای بالای آن را رنگ تیره و خشکی سطح آن دانسته‌اند که موجب جذب گرمای خورشید می‌شود و دشت لوت از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است و طول آن حدود ۳۲۰ کیلومتر (۲۰۰ مایل) و عرض آن حدود ۱۶۰ کیلومتر (۱۰۰ مایل) است. در نوشته‌های جغرافیایی از واحد لوت گاهی به‌نام «چاله لوت» و گاهی به صورت «دشت لوت» و در نزد عوام نیز به‌دلیل برخی مشابهت‌ها با دشت کویر اغلب به‌نام کویر لوت نام برده می‌شود. دشت لوت به صورت بیابان وسیع ماسه‌ای و ریگی است و در آن چاله‌ها یا حوضه‌های محلی متعددی وجود دارد که هر کدام دسته‌ای از روان‌آب‌های سطحی اطراف را دریافت می‌کنند و در دشت لوت پهنه‌های کویری عمدتاً در داخل یا حاشیه این حوضه‌ها (چاله‌های محلی) و یا در قسمتی از مسیر جریان‌های فصلی و موقتی پدید آمده‌اند.
ژئوپارک طبس؛ بهشت زمین شناسی ایران
ژئوپارک طبس معروف به بهشت زمین‌شناسی ایران، در شمال غربی خراسان جنوبی دارای تنوع بالایی از پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناختی است. در این ژئوپارک، سیر تحولات کره زمین از بیش از ۵۴۰ میلیون سال پیش (پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) را بدون کمترین وقفه زمانی می‌توان مشاهده کرد، در حالی است که توالی‌های دوران اول زمین‌شناسی (پالئوزوئیک، ۵۴۰ تا ۲۵۰ میلیون سال پیش) آن در ایران و غرب آسیا بی‌نظیر است. این ژئوپارک سه بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان را در بر می‌گیرد. مرتفع‌ترین نقطه ژئوپارک، کوه نایبند در جنوب آن و پست‌ترین نقاط نیز بخش‌های جنوبی پلایای طبس هستند.پدیده‌های زیبایی نظیر کویرهای گسترده، تپه‌های عظیم ماسه‌ای ریگ شُتران، صحرای زیبای طبس و پلایاها با جاذبه‌های کم نظیر کویری و همچنین سرزمین آذرین پشته سیاه، دره‌های مشهور کال جنی، کال سردر و کال تفتو، چشمه‌های آبگرم، معادن نوین و کهن، ریخت‌های فرسایشی و زمین‌ساختی از میراث زمین‌شناختی ژئوپارک هستند.ژئوپارک طبس، روستاها و مناطق نمونه گردشگری نظیر خرو، کُریت، اِصفَهک، نایبند، پِیکوه، پیرحاجات، اسفندیار، سُرُند و مُودر و اِزمیغان را نیز در برمی‌گیرد.
کاروانسرای چهل پایه ششمین اثر جهانی در خراسان جنوبی
پرونده «کاروانسراهای ایران» به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو تأیید و به ثبت رسید در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که روز یکشنبه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۲ در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده «کاروانسراهای ایران» به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو تأیید و به ثبت رسید. در این پرونده، ۵۴ کاروانسرای ایران ثبت شدند که ۴ کاروانسرای سرایان، ده محمد، خان و چهل پایه مربوط به خراسان جنوبی است. وحید بهفرنژاد معاون میراث فرهنگی دراین باره گفت: خراسان جنوبی در گذشته، از قطب های تجارت ایران و در مسیر جاده ابریشم و همچنین هندوستان بوده که مسافران و کاروان های زیادی جهت داد و ستد و تجارت از آن گذر می کرده اند. به دلیل طولانی بودن مسافت بین راه ها مکان هایی با عنوان کاروانسرا در این استان ساخته شدند تا محلی برای استراحت و تأمین امنیت مسافران باشد. وی با بیان اینکه در سال گذشته با تلاش و پیگیری های فنی و کارشناسی همکارانم در حوزه میراث فرهنگی، پرونده ثبت جهانی۴ کاروانسرا در دستور کار یونسکو قرار گرفت، ادامه داد: با ثبت این ۴ کاروانسرا تعداد آثار ثبت جهانی خراسان جنوبی به همراه آثار جهانی “بیابان لوت، قنات بلده فردوس، باغ و عمارت اکبریه، ژئوپارک طبس و روستای خراشاد” به ۶ اثر رسید.
