حقوق متقابل زمامداران و مردم جامعه بر یکدیگر در بیانات امام علی (ع)

بهروزی فر – این روزهای ماه مبارک رمضان، متعلق به ابرمردی است که بنده نوازی را پیشه کرده و نمونه اخلاص و بندگی بود، مدیری نمونه که عدالت را سرلوحه امور خود داشت و بر رعایت حق و حقوق دیگران تأکید داشت. نمونه این دقت نظر مولای متقیان، امام علی علیه السلام در خطبه ۲۱۶ نهج البلاغه به صراحت به تفسیر کشیده شده، آن جا که می فرماید؛ “خداوند براى من که ولى امر و زمامدار شما هستم، بر شما حقى مقرر داشته و همان گونه که مرا بر شما حقى است، شما را نیز بر من حقى است. هنگامى که درباره حق گفتگو مى شود، حق گسترده ترین چیزهاست و به هنگام انصاف خواهى از یکدیگر حق دقیق ترین و تنگ میدان ترین امور است. آن سان، که کسى را بر دیگرى حقى است آن دیگر را نیز بر او حقى خواهد بود”. این خطبه از خطبه هاى آن حضرت است که در صفین ارائه نمود و فرمود؛”حق در عرصه وصف وسیع ترین اشیاء، و در مرحله انصاف تنگ ترین چیزهاست- همه انسان‌ها با واژه حق آشنا هستند و هر کس دم از طرفدارى حق مى زند و براى حفظ منافع خود زیر چتر این واژه قرار مى گیرد، در حالى که هنگام عمل، براى اداى حقوق دیگران بسیار سختگیر است، گویى حق را یک طرفه مى داند- حقى از دیگرى بر عهده کسى نیست جز اینکه براى او نیز بر گردن وى حقى است(حق اگر به سود کسى اجرا شود، ناگزیر به زیان او نیز روزى به کار رود، و چون به زیان کسى اجرا شود، روزى به سود او نیز جریان خواهد داشت) “. در تفسیر این خطبه آورده اند که امام علی علیه السلام در این خطبه حقوق اجتماعى را مورد تأکید قرار داده و حق زمامداران بر توده مردم را این گونه تعبیر نموده اند که؛ خداوند، اطاعت حاکم بر مردم را واجب گردانیده تا بر اثر آن فتنه و فساد روى نداده و اختلال و سستى راه نیابد و واجب است حاکم به عدل و درستکارى در بین مردم رفتار نماید. مولا علی علیه السلام در این خطبه، حاکمان را نهی کرده اند که حق را موقع گفتار، بسیار به زبان آورند ولى هنگام عمل بکار نبرند، چنانکه بسیارى از مردم را در راه جور و ستم سیر کرده و این عمل را عدل و داد بشمرند. ایشان به یک اصل بسیار مهم هم تأکید نموده اند، آن هم این که؛” نه اصلاح مردم بدون اصلاح حاکمان ممکن است نه اصلاح حاکمان بى اصلاح مردم، یعنى این دو در یکدیگر تأثیر متقابل دارند”. موضوع قابل تأمل در این خطبه، نهی زمامداران از پذیرش تملق و چاپلوسی است، خود حضرت در پاسخ به فردی که بعد از تعریف و تمجید فراوان، وفادارى کامل خود را به پیشگاه آن حضرت عرضه داشت، به صراحت می فرمایند؛” من هرگز ثنا گویى و تعریف و تمجید را خوش ندارم، چرا که همه عظمت ها مخصوص ذات پاک خداست” . نکته تأکیدی در این بخش، این است که؛ “حاکمان باید از متملقان و چاپلوسان بپرهیزند و به عکس آماده شنیدن نقد نقادان و خرده گیرى خرده گیران باشند تا جامعه رو به سوى صلاح و فلاح حرکت کند”. در واقع امام علیه السلام در این خطبه به چند نکته مهم اشاره دارند که مرور آنها بر همه ما مردم و مدیران ضرورت دارد. این که ما بدانیم هر کدام مان، سهم بسزایی در اصلاح امور جامعه داریم و می توانیم با مطالبه درست، نقد بجا، تعریف در چارچوب، اطاعت منطقی، اطلاع از حقوق خود و رعایت حق دیگران، به کیفی سازی شرایط زندگی اجتماعی کمک کنیم. اگر چه از عمر این حرف ها  بیش از هزار و چهارصد سال می گذرد، اما عجیب تازه اند و چقدر با حال و هوای جامعه امروزی ما هم همخوانی دارند، و به قول خواجه حافظ شیرازی؛ تا که قبول افتد و که در نظر آید !!
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


معاون امور معادن و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: ظرفیت‌های معدنی نباید

بیشتر

آدینه – پنجشنبه هفته ی گذشته افتتاحیه اولین گفتاورد ملی نخبگان پهنه خراسان و سمنان

بیشتر

سربازی – شهرستان فردوس با قدمت چند هزار ساله و جاذبه های طبیعی و ساخته

بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


فرم

فرم گزارش اشکال در سایت