بهروزی فر
چند روز پیش بود که مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در خبری بسیلر شنیدنی از ثبت کاروانسراهای استان به عنوان پنجمین اثر استان در ثبت آثار جهانی خبر داد و با بیان اینکه سال ۹۲ تنها یک اثر ثبت شده جهانی داشتیم، گفت:در حال حاضر علاوه بر باغ جهانی اکبریه، قنات بلده فردوس، بیابان لوت به عنوان اولین اثر طبیعی ایران ثبت جهانی شده، روستای خراشاد هم به عنوان روستای جهانی ثبت شده است. طبق این خبر، در سال جدید میلادی کاروانسراهای خراسان جنوبی به عنوان پنجمین اثر جهانی ثبت می‌شود و به لحاظ آثار ثبت شده جهانی جزو استان‌های پیشرو در شرق کشور هستیم. بر اساس ضوابط تعریف شده یونسکو، سه دسته از آثار، به عنوان اثر فرهنگی قابل درج در فهرست میراث جهانی دیده می شوند؛ آثار(اثر معماری، پیکره و مجسمه، نقاشی و سنگ نگاره ها و کتیبه ها، آثار با طبیعت باستان شناسی، پناهگاه های داخل غارها)، بناها(مجموعه ای از بناهای مرتبط به لحاظ معماری و یا جایگاه و یا بناهای مجزا) و سایت ها( منظره های فرهنگی یا سایت های باستان شناسی و یا محوطه های مردم شناسی). هر اثری که برای ثبت جهانی پیشنهاد می شود، باید شاخصه هایی داشته باشد؛ مثلاً نمایانگر دستاوردی بی بدیل از نبوع هنری بشر باشد، نمایانگر تبادل مهمی از ارزش های بشری در یک محدوده زمانی در درون یک حیطه فرهنگی جهان از لحاظ پیشرفت در معماری یا فن آوری، هنرهای یادمانی، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز باشد، گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته باشد، نمونه ای برجسته از نوعی بنا یا مجموعه معماری یا فن آوری یا منظره که نمایانگر مرحله یا مراحلی در سرگذشت انسان باشد، نمونه ای برجسته از یک سکونتگاه سنتی بشری یا استفاده از زمین، که معرف یک یا چند فرهنگ است، باشد. به ویژه مواقعی که تحت تأثیر تغییرات برگشت ناپذیر شده و بالاخره این که به طرزی مستقیم یا ملموس با رویدادها یا سنن زندگی افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی واجد اهمیت والای جهانی مرتبط باشد. این که گفته شده، هر اثر باید حداقل یکی از این شاخص ها را داشته باشد، به این معناست که آثار بسیار کمی هستند که می توانند در قالب این قاعده بگنجند. البته صرف تشخیص کشور پیشنهاد دهنده، آن اثر جایی مطمئن در فهرست آثار جهانی پیدا نمی کند بلکه ارزیابی و تشخیص این که آثار پیشنهادی، واجد معیارها و شرایط اصالت برای ثبت در فهرست میراث جهانی هستند با شورای بین المللی آثار و محوطه های فرهنگی – تاریخی است،در مورد چشم اندازهای فرهنگی، اتحادیه های حفاظت نیز بر ارزیابی اثر پیشنهاد شده نظارت خواهد کرد. این دو کمیته، گزارش نهایی ارزیابی خود را به کمیته میراث جهانی ارائه می کنند. این گزارش نهایی شامل معیارهایی که اثر تحت آنها به ثبت خواهد رسید، دلایل اصالت اثر و هر گونه پیشنهاد و نظر خاصی در رابطه با اثر پیشنهاد شده می باشد. کمیته میراث جهانی هم بعد از بررسی های لازم درخصوص موقعیت اثر، شاخص های ثبت اثر و… نظر نهایی را اعلام می نماید. به عبارت بهتر، ثبت جهانی یک اثر، پروسه ای زمان بر است و بدون تردید هزینه هایی را نیز بر حوزه متقاضی تحمیل می کند، لذا این که پیگیری ها طی ۶ سال گذشته به نحوی بوده که یک اثر جهانی استان به ۵ اثر برسد، نشان از اهتمام اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و جای تحسین دارد و قطع به یقین اگر این جدیت ادامه داشته باشد و عوامل محیطی یا انسانی هدفمند – مانند نمونه های شاخصی که داریم- مانع کار نشوند، از مجموع ۱۵ هزار اثر ملی به ثبت رسیده، باز هم می توان آثاری را دستچین کرد که شاخصه های جهانی شدن را دارند. تا این جای کار که بسیار ارزنده و قابل تقدیر می باشد اما آن چه جای سؤال دارد، این است که همه کارها به ثبت آثار در فهرست گنجینه های جهانی خلاصه می شود یا این که ما در قبال این افتخار مهم که از قضا! ردیف اعتباری خاصی هم در پی دارد، چه وظیفه ای داریم؟؟ به نظر می رسد، یکی از مهمترین تکالیف ما در ازای این اتفاق مهم، این باشد که از هر فرصت و شرایطی برای معرفی اثر ثبت شده استفاده کنیم تا بتوانیم به بهانه آن اثر، دیگر داشته های استان را نیز به رخ کشیم، یعنی به گونه ای قنات بلده، بیابان لوت، باغ اکبریه و توبافی خراشاد را تعریف و تمجید کنیم که هر شنونده و بیننده ای، سختی سفر را به جان بخرد و عزم حضور و بازدید کند. ناگفته پیداست حضور یک گردشگر در یک منطقه به بازدید از یک اثر خاص، خلاصه نمی شود،ضمن این که یک گردشگر در سفر خود، هزینه های خوراک، محل اقامت، هتل، مهمانخانه، تفریحات، حمل و نقل، گشت و گذار، همراهی تورها، خرید سوغاتی و کالای بومی و همچنین ورود به موزه یا مکان های دیدنی را می پردازد که هر کدام این ها، باعث رونق اقتصادی منطقه می شود،به همین جهت است که به گردشگران” صادرات نامرئی” هم می‌گویند.علاوه بر این به گواه آمار، با ورود هر ۱۰ گردشگر، یک فرصت شغلی ایجاد می شود که به لحاظ ارزشی، غیر قابل انکار است.
اگر چه می گویند؛ “مشک آن است که خود ببوید”، اما واقعیت این است که ما اگر می خواهیم از حوزه گردشگری استان، عایداتی داشته باشیم، باید آن چه در چنته داریم را به خوبی عرضه کنیم. مسافری که به قصد رسیدن به مشهد مقدس از محورهای خراسان جنوبی رد می شود، باید به لطایف الحیلی! به ماندن ترغیب گردد، سهل الوصول ترین راهکار هم نصب تابلوهایی است که به خوبی با تصاویر جذاب و وسوسه برانگیز و مطالبی موجز و کامل و البته با فونتی مناسب که در حین حرکت، توجه راننده و سرنشینان را جلب نموده، بتوانند این هدف را نهایی کنند. نزدیکترین مصداق این اقدام، تابلوهایی است که بعد از گذر از مرزهای خراسان جنوبی، در ورودی گناباد می بینید، تابلوهایی که از وجود قنات قصبه خبر می دهند و چه بسیار مسافرانی که به واسطه همین تابلوی راهنما، از مسیر اصلی منحرف شده و تأخیر چند ساعته در رسیدن به مقصد را به جان خریده اند تا این عمیق‌ترین و قدیمی ترین کاریز جهان را از نزدیک ببینند. حالا کلاه تان را قاضی کنید، قنات قصبه و باغ اکبریه در یک مسیر قرار دارند، با این تفاوت که باغ اکبریه در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی و قنات قصبه در نشست چهلم و در سال ۲۰۱۶ میلادی ثبت جهانی شده اما در همین محور، کدام یک بیشتر توانسته اند خودنمایی کنند؟! جای خالی تابلوها را پر کنید، کرونا بالاخره بارش را می بندد و می رود،روزهای خوب خواهد آمد، دوباره بازار گردش و گردشگری داغ می شود، کمیته های تسهیلات سفر دوباره شکل خواهند گرفت، دوباره برای پذیرایی از مهمانان برنامه ریزی خواهیم کرد و دوباره راهکارهایی خواهیم جست که اطراق و اسکان مسافران را بیشتر کنیم، دوباره… پس بیایید از همین امروز، خود را مهیای این شرایط خوب کنیم.
یادمان باشد، جهانی شدن هزینه دارد!!
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ اعلام یا ارسال بفرمایید)
