بهروزی فر

“یکی از مهمترین اهدافی که در استان دنبال شده، این است که مطالبه گری قانون مدارانه و هدفمند را به مردم آموزش دهیم، خوشبختانه در این زمینه توفیقات خوبی حاصل شده و مدیران و رسانه ها نیز کمک کردند تا فرهنگ مطالبه گری در مردم نهادینه شود”. این ها بخش هایی از صحبت های استاندار در بیست و سومین جشنواره شهید رجایی است. معتمدیان هنگام طرح مباحث مرتبط با روند ارزیابی دستگاه های اجرایی در جشنواره شهید رجایی و معرفی مدیرانی که به خوبی از پس وظیفه سنگین خود برآمده اند، به نقش مطالبات مردمی در این موفقیت ها اشاره کرده و در قالب این کلمات به این موضوع صحه گذاشته است که چون اراده مردم بوده، طرح و برنامه هایی مرتبط با خواسته های مردمی مطرح شده اند و کارها پیش رفته اند.
بدون تردید منظور از مطالبه گری در این بحث، حساس بودن مردم نسبت به حقوق حقه خودشان و پیگیر بودن برای تحقق آنهاست، یعنی اینکه اقشار مختلف مردم، حقوق اجتماعی و قانونی خود را بشناسند و اگر در تحقق آنها کوتاهی می بینند، علت را از مسئولان و متولیان امر، طلب نمایند .
به این اصل بسیار مهم، بارها در بیانات رهبر معظم انقلاب هم، اشاره شده؛” همیشه این ملت نیاز دارد به اینکه مسئولانِ او پاسخگوی مسئولیت‌های بزرگ خودشان در مقابل ملت باشند و روح پرسش و مطالبه‌گری در مردم وجود داشته باشد”.
بر اساس علم جامعه شناسی؛ مردم، ابزار و هدفِ توسعه هستند و چنانچه دولتی به دنبال کارآمدی لازم است، باید برای نیازهای آحاد افراد جامعه  پاسخ داشته باشد. طبق این اصل، با ورود شهروندان به عرصه تصمیم گیری و سیاستگذاری، جریان اداره کشور از یک نظام اقتدارگرا و آمرانه، به فرایندی مردم سالار و مشارکتی تبدیل می شود، موضوعی که اساس و شالوده قانون گذاری در کشور است، به گونه ای که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بیانگر خواسته ها و مطالبات تاریخی ملت ایران می باشد و این مطالبات را در سه محور اسلام‌ خواهی، آزادی‌ خواهی و عدالت‌خواهی تبیین نموده و این موارد در اصول مختلف این قانون به گونه بسیار استادانه و متوازن ترسیم شده است.
مرور تاریخ چندین ساله منطقه هم به خوبی گواه این موضوع است که در تمامی سال های منتهی به زمان اعلام نهایی انتزاع استان از  خراسان بزرگ -سال ۱۳۸۳ – وسعت و پراکندگی بزرگترین استان کشور سبب شده بود که این بخش جنوبی در اعتبارات ویژه و عنایت های خاص، جایگاه آن چنانه ای نداشته باشد تا آن جا که عمق محرومیت، سفر رهبر معظم انقلاب را در شهریور ماه ۱۳۷۸ به این خطه رقم زد و همانجا بود که رهبر فرزانه فرمودند؛” من با آمدن به نهبندان می‌خواهم توجه مسئولان را به این منطقه و مناطقی از این قبیل به طور کامل جلب کنم”.
علاوه بر این، طبیعت کویری منطقه نیز چنان روحیات مردم را متأثر ساخته بود که حتی بعد از استقلال خراسان‌ جنوبی نیز، آن طور که شایسته و بایسته سومین استان پهناور کشور بود، از درآمدها سهم بسزایی نداشت و مردم فهیم و فرهنگ مدار خراسان جنوبی که قناعت در ذات شان رخنه کرده بود، هر چه از دوست می رسید را نیکو می انگاشتند! و بر اصلاح دیدگاه های ناعادلانه اهتمامی نداشتند و صد البته کسی هم نبود که گوش شنوای شان باشند و خواسته های شان را به حق بداند و برای رفع و رجوع نیازهای شان، کفش آهنین بپوشد.
اگر چه آنچه طی سالیان اخیر در استان رقم خورده، به استناد اذعان نماینده عالی دولت، درست! نقطه مقابل این ماجراست و گویا خواسته های مردم در رأس برنامه ها قرار گرفته و شواهد و قرائن گویای این واقعیت است که طرح و برنامه ها بر مبنای شاخصه هایی همچون مطالبات مردمی و ظرفیت های موجود پی ریزی می شوند، اما واقعیت این است که تاکنون فرهنگ مطالبه‌گری در استان مورد غفلت واقع شده و در حالی که مطالبه‌گری از حقوق اولیه آحاد مردم است، لیکن اکثریت افراد جامعه، به ‌دلایل مختلف از جمله؛ نداشتن دغدغه مسایل استان، عدم آگاهی از حقوق قانونی و اجتماعی خود و تأثیر آن بر زندگی و اجتماع، و گاه با بیان اینکه نمی دانیم کجا برویم و چگونه پیگیری کنیم و به چه کسانی بگوییم! و مواردی از این دست، کمتر خود را درگیر مسایل کرده اند و به رفع کاستی ها در راستای توسعه استان همت گماشته اند.
در کنار این کوتاهی و یا ناآگاهی مردم، برخی مدیران در اغلب حوزه های دولتی و غیردولتی و حتی نهادهای مردمی، تنها به انجام امورات روزمره مشغول شدند و در غفلت از عمر زودگذر مدیریت، خود را از پاسخگویی مبری دانستند و بدون چشم انداز و برنامه، از آینده غافل شدند. با همه این ها، حال که ورق در حال برگشتن است و به نوعی این طلسم دیرین، ترک خورده ، بر تک تک اهالی استان فرض است که دغدغه مندانه، امور را دنبال نمایند، چرا که تجربه های تاریخی مبین این مسئله است که جامعه بدون نقد، همچون برکه‌ای راکد بوده حرکت رو به رشدی ندارد.
اگر ما مدعی هستیم که ظرفیت های بالقوه‌ای داریم، در خیلی از داشته ها در کشور و حتی دنیا صدرنشین می باشیم و از بعد نیروی انسانی متخصص، سالهاست در شمار صادرکنندگان قرار گرفته ایم و…و باید با استفاده از این پتانسیل ها، آینده روشنی را برای استان ترسیم کنیم و انتظار توسعه داریم، باید نگاه نقادانه خود را تیزتر کنیم و تیغ نقد منصفانه را از رو ببندیم. از مدیران هم توقع داریم که به این قدرت مجهز گردند که نقد عملکردشان، ضمن این که در رفع ایرادات مؤثر است، سبب رشد و تکامل شده، توفیق به همراه دارد، پس نه تنها نباید در مقابل نقدها و انتظارات مکدر گردند که باید از گلایه های منطقی استقبال کرده و با اشراف اطلاعاتی که دارند، پیشنهادات را با نگاه کارشناسی و در راستای توسعه استان قدر بدانند. و کوتاه سخن این که؛ بسیاری از متفکران و منتقدان سیاسی معتقدند؛ خواست، اراده و همت هر ملتی، عامل بسیار مهمی در اصلاح و بهبود حکومت (یا به طور کلی وضعیت )کشورشان می باشد و به استناد آیه شریفه قرآن کریم؛”خدا، وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه انسان ها، خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند”