مهدی آبادی – چند دهه است که در حرف، از موقعیت استراتژیک خراسان جنوبی گفته‌ایم. از همسایگی با افغانستان گرفته تا قرار گرفتن در مسیر شرق به غرب کشور، تا مرزهای تجاری که می‌توانند دروازه‌ای برای صادرات و ارتباطات بین‌المللی باشد. اما آن‌چه روی زمین تجربه می‌کنیم، زمین‌گیر شدن همین «آسمان فرصت‌ها» است. فرودگاه بین‌المللی بیرجند – که اسم «بین‌المللی» را از همان اوایل تأسیس به دوش کشید – هنوز به اندازه یک فرودگاه منطقه‌ای فعال در استان‌های هم‌سطح خودش هم فعالیت ندارد. نه تعداد پروازهایش به حدی است که بتوان روی آن برنامه گردشگری بست، نه مسیرهایش به اندازه‌ای متنوع است که سرمایه‌گذار را قانع کند برای سفر کاری یا بازدید صنعتی، این استان را انتخاب کند. وقتی یک گردشگر خارجی بخواهد به خراسان جنوبی بیاید، معمولا باید ابتدا به تهران یا مشهد برسد، بعد از آن با یک یا دو پرواز داخلی و در بهترین حالت، با هماهنگی پیچیده آژانس‌ها، به بیرجند برسد. حتی برای گردشگر داخلی هم این ماجرا پیچیده است. نتیجه؟ بسیاری از تورها ترجیح می‌دهند مقصدشان را عوض کنند یا مسیرشان را کوتاه کنند. در فضای رقابتی گردشگری، استان‌هایی مثل یزد یا کرمان با خطوط پروازی زیاد، مسیر مستقیم از شهرهای بزرگ و حتی پروازهای خارجی، توانسته‌اند سهم مناسبی از بازار سفر را بگیرند. اما خراسان جنوبی، که جاذبه‌های بی‌رقیبی مثل روستای جهانی ماخونیک، کویرهای دست‌نخورده یا آثار تاریخی ثبت جهانی‌شده دارد، با همین محدودیت ساده، از گردونه رقابت جا می‌ماند. پرواز فقط یک جابه‌جایی نیست، بلکه نخستین تصویر ذهنی مسافر از یک مقصد است. وقتی نخستین تصویر، صف طولانی، لغو پرواز یا مسیرهای غیرمستقیم باشد، همان‌جا جذابیت سفر نصف می‌شود. این عقب‌ماندگی فقط به گردشگری آسیب نمی‌زند، بلکه مستقیماً بر جذب سرمایه‌گذاری هم اثر می‌گذارد. سرمایه‌گذاران، چه داخلی چه خارجی، زمان را به اندازه پولشان جدی می‌گیرند. اگر نتوانند به‌موقع به محل پروژه یا مذاکره برسند، یا حمل‌ونقل مواد اولیه و محصولاتشان کند و غیرقابل پیش‌بینی باشد، انگیزه‌ای برای انتخاب آن مقصد ندارند. در چنین شرایطی، استان‌هایی با دسترسی هوایی قوی‌تر، حتی اگر از نظر منابع طبیعی یا موقعیت بازار ضعیف‌تر باشند، برنده رقابت می‌شوند. فرودگاه‌ها در عصر امروز حکم ویترین شهرها را دارند. شهری که در تقویم پروازی کشور حضور ضعیف دارد یا مسیرهایش محدود به چند پرواز داخلی است، ، در واقع از همان اول خود را به حاشیه رانده است. تبلیغات گردشگری، نمایشگاه‌های بین‌المللی، و حتی برنامه‌ریزی‌های دولتی برای توسعه بازار، همه حول محور مکان‌هایی می‌چرخند که رفت‌وآمدشان آسان است. یک نمونه ملموس، رویدادهای گردشگری ملی و نمایشگاه‌های بین‌المللی در تهران یا مشهد است. وقتی برای آوردن میهمانان این رویدادها به بیرجند نیاز به چند روز هماهنگی و حتی جابه‌جایی زمینی باشد، مدیران و برگزارکنندگان به استان دیگری فکر می‌کنند. هر سال چندین سرمایه‌گذار یا گروه گردشگری، پس از بررسی اولیه، به خاطر همین مشکل حمل‌ونقل هوایی، قید پروژه‌های استان را می‌زنند. این اتفاق شاید در گزارش‌های رسمی دیده نشود، اما فعالان اقتصادی محلی آن را کاملاً لمس می‌کنند. فرصت‌هایی ‌مانند گردشگری در روستاهایی مثل ماخونیک یا ظرفیت‌های صنعتی در حوزه معدن و کشاورزی، به دلیل یک ضعف زیرساختی ابتدایی، دود می‌شوند و به هوا می‌روند. برای جبران این عقب‌ماندگی باید به چند محور جدی توجه کنیم: 1. افزایش تعداد پروازهای داخلی به شهرهای پرتردد مانند تهران، مشهد، اصفهان و شیراز با زمان‌بندی مناسب برای گردشگران و تجار.2. بازگشایی مسیرهای خارجی مخصوصاً به مقاصد حوزه خلیج فارس که هم بازار گردشگری‌اند و هم محل تجمع سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به ایران.3. بازاریابی و توافق با ایرلاین‌ها بر اساس مشوق‌های اقتصادی؛ یعنی دولت و استان بخشی از ریسک پروازهای اولیه را بپذیرد تا مسیرها تثبیت شوند.4ایجاد هاب هوایی منطقه‌ای با اتصال پروازها به استان‌های همجوار مثل سیستان‌وبلوچستان و کرمان برای تکمیل بازار.در پایان باید گفت، خراسان جنوبی تا زمانی که آسمانش پر از وعده و زمین‌گیر از عمل باشد، حتی با بهترین جاذبه‌ها و بیشترین ظرفیت‌ها، بازنده میدان رقابت گردشگری و سرمایه‌گذاری خواهد بود. این استان می‌تواند در نقشه اقتصادی و فرهنگی کشور نقش پررنگی داشته باشد، اما بدون یک شبکه پروازی فعال و هوشمند، در همان گوشه نقشه باقی خواهد ماند. روزهای زیادی از دست رفته، اما هنوز می‌توان با تصمیمی جدی، پروازها را نه فقط برای جابه‌جایی مسافر، که برای بلند کردن نام خراسان جنوبی از زمین برنامه‌ریزی کرد. اگر این تصمیم به امروز نیفتد، فردا شاید پروازها زیاد شوند، اما دیگر مقصدی برای جذب باقی نمانده باشد. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)