مهدی آبادی – در این روزها که گرمای بی‌سابقه، ظهرهای بیرجند را به میدان نبردی برای صبر مردم بدل کرده، کمتر کسی هست که از تجربه رفت‌وآمد با اتوبوس‌ها و تاکسی‌های، خاطره‌ای نداشته باشد. حتی اگر خودروی شخصی داشته باشیم، کافیست سری به خیابان‌ها یا ایستگاه‌های شلوغ بزنیم یا گذری به خاطرات دوران دانشجویی و اوایل کارمان کنیم تا ببینیم ناوگان حمل و نقل عمومی شهر چه‌قدر فرسوده و ناتوان‌تر از دیروز، بار مردم را به دوش می‌کشد. حمل و نقل عمومی، همواره یکی از شریان‌های حیاتی هر شهر است؛ نبض عبور و مرور در شهرهای بزرگ و کوچک، به کیفیت و پویایی همین ناوگان گره خورده. اما سال‌هاست در بیرجند، این شریان با دستانی خالی و نفسی به شماره افتاده، و صدای لرزان موتورهای فرسوده‌اش زیر آفتاب تند، به گوش کسی نمی‌رسد. این روزها تعداد قابل توجهی از اتوبوس‌ها و تاکسی‌های بیرجند عمری بیش از ده یا حتی پانزده سال دارند. بسیاری‌شان کولر ندارند یا اگر هم داشته باشند، عملاً کار نمی‌کند و مردم در گرمای طاقت‌فرسا، سفرشان را با سختی و ناراحتی به پایان می‌برند. اگر نیم‌نگاهی به ظاهر بیشتر این وسایل نقلیه بیاندازیم، بدنه‌های زنگ‌زده، صندلی‌های ترک‌خورده و فضای پر از صدای جیرجیر، گویای قصه همه سال‌هایی است که این ماشین‌ها هر روز بی‌وقفه، شهر را دور زده‌اند. مشکل اما فقط ظاهر قصه نیست. فرسودگی و کسالی ناوگان حمل و نقل عمومی، به معنای کاهش ضریب ایمنی، افزایش احتمال خرابی‌های فنی، کیفیت پایین‌تر خدمات، و اختلال در برنامه‌های کاری و زندگی مردم است. نه‌تنها سلامت و امنیت جانی مردم به خطر می‌افتد، بلکه اعتمادشان هم به سیستم حمل و نقل، کم‌رنگ می‌شود. از سوی دیگر، افزایش هزینه‌های تعمیرات، مصرف سوخت بیشتر به واسطه پیری فنی ماشین‌ها و کاهش بهره‌وری، بار مالی سنگینی هم بر دوش شهرداری و شرکت‌های تعاونی تاکسی‌رانی می‌گذارد. این دور باطل ادامه دارد: مسافران ناراضی ، کم می‌شوند، درآمد راننده‌ها پایین می‌آید، سرمایه‌گذاری روی به‌روزرسانی ناوگان کمتر می‌شود و باز هم چرخه فرسودگی به پیش می‌رود. مردم بیرجند سؤال ساده‌ای دارند: چرا علی‌رغم شعارهای متعدد مسئولان، هنوز نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی شهر، حداقلی و کند شده است؟ مگر نه اینکه در بودجه‌های سالانه، اعتباری برای این منظور لحاظ می‌شود یا حداقل از عزم و جدیت دولت و شهرداری سخن گفته می‌شود؟ حتی اگر محدودیت‌های اقتصادی و تحریم‌ها را بپذیریم، چرا در جذب تسهیلات، مشارکت بخش خصوصی و حمایت از رانندگان در خرید یا اجاره خودروی نو، تأخیری جدی وجود دارد؟ در همین زمینه چندی پیش شهردار بیرجند، به روشنی و با شفافیت اعلام کرد که برای تکمیل و ارتقای ناوگان حمل و نقل درون‌شهری، شهر نیازمند ۱۶۴ دستگاه اتوبوس جدید است. سخنی که عمق بحران فعلی و فاصله کارکرد ناوگان کنونی با ظرفیت جمعیتی و توسعه شهری بیرجند را به خوبی نشان می‌دهد. این عدد، نه فقط یک مطالبه بلکه نیاز حداقلی برای آن است که شهروندان به حداقل‌های امکانات حمل و نقل دسترسی داشته باشند. گاه شنیده می‌شود که بروکراسی و محدودیت‌های مالی، شهرداری را در اقدام جدی ناتوان کرده. درست، اما آیا امکان ندارد طرح جایگزین یا حتی تنظیم مدل‌های نوین مشارکتی با بخش خصوصی و بانک‌ها، بخشی از این مشکل را جبران کند؟ چرا نهادهای متولی، به‌جای اصرار بر افزایش کرایه‌های تاکسی و اتوبوس، سراغ فرهنگ‌سازی و ایجاد جذابیت برای استفاده از حمل و نقل شهری نمی‌روند؟ وقتی امنیت، راحتی و سرعت ناوگان پایین باشد، مردم با اکراه سوار می‌شوند و ترجیح می‌دهند خودروی شخصی استفاده کنند یا برای مسیرهای نزدیک، پیاده بروند که خود این هم بار ترافیکی و مشکلات محیط زیستی می‌سازد. فرسودگی ناوگان حمل و نقل، تنها مشکل فنی و مدیریتی نیست؛ این مسئله نشانه خللی عمیق‌تر در نگاه توسعه‌ای شهر است. آیا بیرجند واقعاً می‌خواهد شهری پویا، امن و با کیفیت زندگی بالا برای ساکنانش باشد؟ اگر پاسخ مثبت است، چاره‌ای جز پرداخت جدی به این موضوع نیست. نیاز است شورایی ویژه با حضور نمایندگان مردم، فعالان اجتماعی، مسئولان شهری و حتی رانندگان، راهکارهای عملی پیشنهاد دهند و از لاک وعده و حرف خارج شوند. امروز وقت آن رسیده که مطالبه‌ای سراسری و هوشمندانه در شهر شکل گیرد. مطالبه‌ای که از رسانه‌ها تا محافل دانشگاهی، از هیئت‌های مذهبی تا مجالس محلی، همه آن را بازتاب دهند: “بیرجند به ناوگان حمل و نقل سالم و جوان نیاز دارد.” دیگر چه جای تعلل؟ بدون شک، اگر نگاه مسئولان و مدیران، واقع‌نگر و دلسوزانه باشد، می‌توانند ریشه‌های این فرسودگی را خشکانده و نفسی تازه در رگ‌های آشفته حمل و نقل این شهر بدمد. بیرجند لایق شهری پویاست؛ شهری که شهروندانش در مسیر روزمره، احساس امنیت، رضایت و امید داشته باشند. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 ارسال بفرمایید)
میر کلانی – مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی، از پیشرفت قابل توجه پروژه راه‌سازی
