بازار- صنعت چاپ توانسته با خلق تکنیک و فناورهای متنوع، همه نیازهای بشری، بخش‌ها و صنایع را در هر نظام و حکومتی مرتفع کند و تاثیر شگرفی در بالندگی، پیشرفت، توسعه یا رشد آن داشته باشد. بی‌تردید می‌توان ادعا کرد که نبض فرهنگ هر جامعه در چاپ و نشر آن می‌تپد و اصولاً سطح و میزان کارهای چاپی در یک جامعه از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی و پویایی فکر و فرهنگ جامعه به شمار می‌رود.
صنعت چاپ؛ صنعت بزرگ و با اهمیتی است که در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته جهان در بین پنج صنعت نخست جای گرفته است. اما به گفته کارشناسان و فعالان این بخش، در کشور ما صنعت چاپ در جایگاه درخور ارزش خود، قرار ندارد و بعد از نساجی دومین صنعتی بوده که دچار بحران شده است. خراسان جنوبی نیز به دلیل بعد مسافت و نبود نیروی فنی و قطعات و تجهزات و هزینه‌های بالای حمل و نقل و مواد اولیه دچار مشکلات چندبرابری شده است که اگر تمهیداتی برای آن اندیشیده نشود این صنعت رشدیافته استان از بین خواهد رفت و سرمایه‌گذاران نیز به دیگر استان‌ها برای بقاء مهاجرت خواهند کرد و باری دیگر مشکلات و عواقب بسیاری در بخش صنایع و اقتصاد به استان تحمیل می‌شود. در این گزارش سعی شده است که مشکلات این حوزه از زبان فعالان این بخش به صورت شفاف بیان شود.
افزایش چندین برابری مواد اولیه و قطعات
مرتضی گلرو، مدیرعامل شرکت چاپ و نشر گلرو از خراسان جنوبی با بیان اینکه از سال ۷۴ وارد این حوزه شده است، گفت: حدود ۲۵ سال است به صورت رسمی چاپخانه داریم و در سال ۸۰ اولین چاپخانه افست را در شهرستان بیرجند راه‌اندازی کردیم، چرا که در آن زمان چاپ به صورت سنتی انجام می‌شد. به گفتۀ وی در ادامه با استان شدن خراسان جنوبی، بازار نیز گسترش پیدا کرد و اکنون علاوه بر بازار استان، بخشی از بازارهای دیگر استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان، کرمان و حتی تهران، کرج، ارومیه و خراسان شمالی و برخی دیگر از استان‌ها را به دست آورده‌ایم. وی مشکل اصلی را در این حوزه افزایش بی‌رویه مواد اولیه دانست و عنوان کرد: علاوه بر این موضوع افزایش نرخ قطعات و تجهیزات، نیروی انسانی و حمل و نقل دست و پنجه نرم می‌کنیم.گلرو تصریح کرد: به دلیل افزایش قیمت اگر در گذشته حدود ۵ میلیارد تومان سرمایه در گردش نیاز داشتیم اکنون به سه برابر افزایش پیدا کرده است.
تعدیل نیرو به دلیل افزایش هزینه‌ها و کاهش درآمد
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر گلرو مشکل دیگر را کاهش بازار عنوان کرد و افزود: سفارشات به دلیل تعطیلی یا کاهش نشریات و تیراژ کتاب بسیار کم شده است. گلرو بیان کرد: در دوران کرونا تاکنون قسمت بسته‌بندی رونق گرفته است ولی آن مقدار نیست که با هزینه‌ها و کاهش سفارشات در بخش‌های دیگر برابری کند. وی اعلام کرد: آموزش و پرورش نیز که بخشی از سفارشات ما از این طریق بود، با دستور وزارت‌خانه به انتشارات دولتی و نیمه دولتی زیرنظر خود آموزش و پرورش باید داده شود و دیگر آموزش و پرورش اجازه اینکه سفارشات خود را به چاپخانه‌های آزاد بدهند، ندارند. به گفتۀ وی تأمین قطعه و نگهداری از تجهیزات هم بار دیگری بر دوش این صنعت قرار داده و قیمت‌ها علاوه بر اینکه سه برابر شده، تعمیرکار و نیروی فنی نیز در استان وجود ندارد که از دیگر استان‌ها مانند تهران باید تأمین شود، که خود هزینه‌های بالایی به همراه دارد.
این فعال صنعت چاپ در خراسان جنوبی اظهار کرد: بازار این حوزه رقابتی شده چرا که چاپخانه‌ها برای تکمیل ظرفیت خالی خود در برخی مواقع حتی زیر یک سوم بازار هم قیمت می‌دهند تا بتوانند به نوعی از بحران پیش آمده، فقط عبور کنند. گلرو بیان کرد: با توجه به این مشکلات دیگر هزینه‌ها با قیمت فروش برابر نمی‌کند و به همین دلیل امسال ۱۵ نفر از نیروهای کار را تعدیل کردیم و اکنون فقط ۲۰ نفر در چاپ و نشر ما مشغول به کار هستند.
چاپخانه‌ها یک صنعت مادر برای دیگر صنایع
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر گلرو در زمینه ظرفیت‌های مهم اقتصادی این حوزه گفت: این حوزه به خصوص در بخش بسته‌بندی مکمل تولید محسوب می‌شود که تمام صنایع به ما وابسته هستند. گلرو تصریح کرد: چاپخانه‌ها یک صنعت مادر هستند که اگر نباشند تمام صنایع لازم است که به دیگر استان‌ها درخواست بدهند که باعث افزایش قیمت و هزینه می‌شود. وی با اشاره به ضرورت صنعت چاپخانه‌ها در استانی مانند خراسان جنوبی، اظهار کرد: مسئولان در حوزه به‌روزرسانی تجهیزات حمایت کنند چرا که اگر تجهیزات به روز باشد قیمت تمام شده محصولات نیز کاهش پیدا می‌کند. به گفتۀ وی نیاز است شرایطی مهیا شود که چاپخانه‌های استان دسترسی آسان‌تری به مواد اولیه، حمل و نقل، توزیع و تعمیر و نگهداری تجهیزات داشته باشند و این نیاز به حمایت و نگاه ویژه کشوری است. گلرو ادامه داد: خراسان جنوبی به دلیل بعد مسافت و مشکلات این موضوع، نیاز به توجه ویژه مسئولان کشوری دارد و نباید مانند دیگر استان‌ها که تمام این موارد در نزدیکی آنها قرار دارد، دیده شویم.
مشکل سرمایه در گردش
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر گلرو درخواست کرد: در گذشته از طریق طرح صندوق توسعه ملی، تسهیلات سرمایه در گردش اعطاء می‌شد و ما به این امید سریع تصفیه حساب کردیم، ولی امسال به دلیل عدم تأمین بودجه این طرح اجرایی نشد. گلرو تأکید کرد: سرمایه در گردش نیاز اصلی چاپخانه است که به دلیل افزایش هزینه‌ها و کاهش سفارشات به مشکل برخوردیم و نیاز است که تسهیلات سهل‌الوصول، با بهره کم و بازپرداخت طولانی مدت ارائه شود. وی با بیان اینکه تأمین مواد اولیه و دیگر هزینه‌ها حداقل ۵۰ درصد افزایش برای خراسان جنوبی داشته است، گفت: با این وجود ما در یک ملک استیجاری کار می‌کنیم که اجاره آن سه برابر شده است. به گفتۀ وی از آنجایی که تجهیزات بزرگ و سنگین است، نمی‌توان همواره جابجا شد و نیاز به یک ملک ثابت وجود دارد تا بتوان این تجهیزات را در آنجا استقرار داد و بارها درخواست داده شده که خروجی نداشته است. فعال حوزه چاپ و نشر با بیان اینکه این چاپخانه ظرفیت تولید بالایی دارد، عنوان کرد: ما از طریق مناقصه یک بار کتاب‌های نهضت سواد آموزی کشور را که در حجم ۲ میلیون جلد کتاب در مدت ۶ ماه آن‌هم در کنار باقی کارها اجرا کردیم. گلرو بیان کرد: روزانه ۱۰ هزار جلد کتاب و ۵۰ هزار مجله چاپ می‌شود که به دلیل کیفیت و سرعت بالا توانسته‌ایم از استان‌های دیگر هم درخواست داشته باشیم و لازم است خراسان جنوبی ارزش این موضوع را بداند و مسئولان تا دیر نشده کاری انجام دهند.
هزینه‌های چندبرابری به دلیل بُعد مسافت
محمود حیدری، مدیرعامل شرکت چاپ و نشر امروز خراسان جنوبی نیز در این باره گفت: از سال ۸۶ مجوز دریافت و از سال ۸۹ چاپخانه افتتاح و شروع به کار کرده است و دلیل این تأخیر واردات تجهیزات به روز از آلمان و برخورد به تحریم‌ها بود. وی افزایش مواد اولیه به خصوص کاغذ را از مشکلات اساسی این صنعت دانست و عنوان کرد: تعمیر، تجهیز و نگهداری از تجهیزات نیز از دیگر مشکلات است که در خراسان جنوبی نیروی فنی و قطعات وجود ندارد و با وجود بعد مسافت باید از تهران وارد شود. به گفتۀ وی حضور کارشناس از تهران و بعد آوردن قطعه هزینه‌های چندبرابری به چاپخانه وارد می‌کند و این در صورتی است که این کارها زمان بر است و در صورت مشکل چاپخانه باید چند روز تعطیل باشد.
مسئولان در تأمین مواد اولیه و کاغذ کمک کنند
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر امروز خراسان جنوبی با بیان اینکه صنعت چاپ یک صنعت مادر است، تأکید کرد: صنایع بیشماری مانند بسته‌بندی به این حوزه وابسته هستند که نشانه ضرورت فعالیت صنعت چاپ است. حیدری بیان کرد: در ۱۵ سال اخیر صنعت چاپ در خراسان جنوبی روند روبه‌رشدی را داشت و از نظر کیفیت و تجهیزات به روز و حجم کار با دیگر استان‌ها رقابت داشت، ولی با شیوع کرونا و افزایش قیمت‌ها با افت مواجه شده است. وی تصریح کرد: ولی با مشکلاتی این چند سال ماهم مجبور به تعدیل نیرو شدیم که اکنون ۱۵ نفر مشغول به کار و ۶ نفر تعدیل شده‌اند. به گفتۀ وی نیاز است که مسئولان در بخش تأمین مواد اولیه و کاغذ تدابیری بیندیشند تا این صنعت در استان حفظ شود و مجبور به انتقال تجهیزات به دیگر استان‌ها نباشند. هزینه‌های استانی مانند خراسان جنوبی در بخش حمل و نقل، مواد اولیه، تجهیزات و قطعات به دلیل بعد مسافت چندین برابر دیگر استان‌ها است ولی حمایت‌ها و قیمت‌ها برابر استانی مانند تهران است
نبود تجهیزات به روز، مساوی با خروج از چرخه رقابت
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر امروز خراسان جنوبی اظهار کرد: یکی از اقدامات می‌تواند اتصال چاپخانه‌های خراسان جنوبی به بازار کشورهای همسایه مانند افغانستان باشد چرا که استان ظرفیت ارائه خدمات در حوزه چاچ و نشر و بسته بندی با کیفیت بالا را دارا است. حیدری افزود: به دلیل همین کیفیت چاپخانه‌های استان مانند ما حجم سفارشات اصلی از دیگر استان‌ها است که اکنون به دلیل کاهش تیراژ یا تعطیلی، این سفارشات کم شده است. وی با اشاره به نیاز چاپخانه‌ها به سرمایه در گردش گفت: لازم است که تسهیلات با کارمزد کم و طولانی مدت ارائه شود تا بتوان از این بحران عبور کرد. به گفتۀ وی مشکل اینجا است که هزینه‌های استانی مانند خراسان جنوبی در بخش حمل و نقل، مواد اولیه، تجهیزات و قطعات به دلیل بعد مسافت چندین برابر دیگر استان‌ها است ولی حمایت‌ها و قیمت‌ها برابر استانی مانند تهران است. این فعال حوزه چاپ و نشر در استان خراسان جنوبی درخواست کرد: در بخش تجهیزات به روز نیز این صنعت حمایت شود، چرا که در بازار رقابتی کشور و حتی دیگر کشورها نیاز است که با تجهیزات به روز کار انجام شود و گرنه از چرخه خارج می‌شویم.
نبود انگیزه برای سرمایه‌گذاری و باقی ماندن سرمایه در استان
مدیرعامل شرکت چاپ و نشر امروز خراسان جنوبی با اشاره به ضرورت اقتصادی چاپخانه‌ها تأکید کرد: علاوه بر اشتغال‌زایی این حوزه به صوررت مستقیم و غیر مستقیم، چاپخانه‌ها یک صنعت پایه و مادر هستند که اگر تعطیل شوند ضررهای اقتصادی بالایی به دیگر حوزه صنایع وارد می‌کند. حیدری تصریح کرد: اکنون در خراسان جنوبی زیرساخت‌های بالا و خوبی در این حوزه وجود دارد که فرصت ارزشمندی برای استان است که با همه صنایع در ارتباط قرار دارد و کمک کننده به آنها است. وی بیان کرد: با توجه به این مشکلات، انگیزه برای سرمایه‌گذاری، همچنین باقی ماندن سرمایه‌گذار در این استان کاهش پیدا می‌کند و اکنون زنگ خطر به صدا درآمده و هشداری برای مسئولان است چرا که اگر سرمایه‌گذاران این حوزه به دیگر استان‌ها بروند قابلیت کار در دو شیفت را دارند که به نفع سرمایه‌گذار است و نیاز است مسئولان با حمایت همه جانبه به دنبال ارتقاء و رشد این حوزه در خراسان جنوبی باشند.
قدمت ۶۴ ساله صنعت چاپ در خراسان جنوبی
محمود رمضانی، معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد استان خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار بازار گفت: ۶۱ چاپخانه در استان داریم که ۱۰ مورد آنها اُفسِت کار می‌کنند و باقی دیجیتال هستند. وی در پاسخ به این مسائل با بیان اینکه صنعت چاپ در خراسان جنوبی از قدمت بالایی برخوردار است و از سال ۱۳۳۷ این حوزه فعال بوده، اظهار کرد: مشکلات گرانی کاغذ، مواد اولیه و استهلاک تجهیزات و وسایل چاپخانه‌ها را داریم. رمضانی بیان کرد: برای کاهش این مشکلات از تهران پیگیر ارائه تسهیلات بودیم که منوط بر این است که چاپخانه‌ها در بانک‌های عامل سرمایه در گردش داشته باشند. به گفتۀ وی به چاپخانه‌ها می‌توان از ظرفیت تبصره ۱۸ برای ارائه تسهیلات استفاده کرد که سود آن ۱۲ درصد است و متأسفانه تاکنون تسهیلات با بهره کمتر از این ارائه نشده است. این مقام مسئول تصریح کرد: هر چند وام‌هایی با مبالغ ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیون تومانی برای چاپخانه‌ها کفایت نمی‌کند و نیازمند مبالغ بالایی هستند. وی در زمینه مشکل تجهیزات به روز و واردات آن هم بیان کرد: فرهنگ و ارشاد اجازه واردات ندارد و فقط ما مجوز حمل و نقل تجهیزات از استانی به استان دیگر را می‌دهیم و در بخش واردات لازم است که صمت وارد شود.
انتفاع اقتصادی تمام صنایع، مردم و چاپخانه‌ها در کنار هم
معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای فرهنگ و ارشاد استان خراسان جنوبی اعلام کرد: در راستای تعدیل مشکلات یکی از اقدامات انجام شده رایزنی با تمام ادارات و بخش‌های مختلف استان بوده که تمام امور مربوط به چاپ و نشر خود را به چاپخانه‌های استان بدهند. رمضانی اضافه کرد: همچنین در بخش کاغذ با تهران رایزنی کردیم که سهمیه‌ای به چاپخانه‌ها داده شود تا به بخش نشر و روزنامه‌ها کمک شود. وی بیان کرد: با سازمان‌های آب، برق و گاز نیز گفت‌وگو شده که هزینه چاپخانه‌ها براساس تعرفه فرهنگی در نظر گرفت شود و با اداره کار نیز در بخش حمایت از این حوزه رایزنی شده است تا با حمایت‌هایی دیگر شاهد تعدیل نیرو نباشیم. به گفتۀ وی ظرفیت چاپخانه‌های خراسان جنوبی بالا است به نوعی که یک چاپخانه اکنون بازاری در افغانستان برای خود درست کرده و برخی دیگر از چاپخانه‌ها بازار استان‌های دیگر را در دست دارند و لازم است این اقدامات بیشتر باشد. این مقام مسئول از مردم، صنایع و سازمان‌های مختلف درخواست همکاری کرد و گفت: تمام این بخش‌ها به هم وابسته هستند و در کنار هم به انتفاع می‌رسند و نیاز است که برای جنبه‌های اقتصادی استان در کنار هم کمک کننده باشند. رمضانی افزود: مسئولان هم تمام تلاش خود را انجام می‌دهند و دغدغه رفع این مشکلات را دارند و تا جایی که قانون اجازه دهد حمایت می‌کنند.
و اما…
چاپخانه‌ها به عنوان صنعت مادر مکمل زجیره‌های تولید و صنایع هستند و صنایع خراسان جنوبی هم اکنون نیز به دلیل بعد مسافت و هزینه‌هایی که به این دلیل بر آنها تحمیل می‌شود با مشکلاتی روبه‌رو هستند و مسئولان لازم است تدابیری بیندیشند که این سرمایه استان نیز از بین نرود.
