کاری – روستای برکوه از روستاهای خراسان جنوبی است که در فاصله ۱۲ کیلومتر جنوب غربی سربیشه قرار دارد. رشته کوههای مومن آباد در کنار این روستا قرار گرفته اند به همین دلیل عنوان این منطقه را برکوه ( یا کنار کوه) نامیده اند. از نظر سابقه تاریخی دارای قدمت زیادی است و به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش می‌رسد که وجود برج های دیده بانی در نوک کوه مزار و قلعه زیبای برکوه (که در در ورودی این روستا قرار دارد) گواهی بر این مدعا است.
قلعه برکوه شاهکاری از دوران صفویه
قلعه برکوه مربوط به دوران صفوی و در شهرستان سربیشه درون روستای مومن آباد قرار گرفته است. این قلعه نمونه ای از قلعه های بیابانی با ساختار و معماری مخصوص این ناحیه است و برای ساخت آن از خشت و گل استفاده کرده اند.این قلعه در زمان صفوی ساخته شد و تا دوران قاجار نیز مورد استفاده قرار می گرفت و به عنوان یکی از قلاع دفاعی به کار برده می شد. این اثر در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۷۰۶۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.معماری قلعه پلان قلعه به صورت چهار گوش است و در هر گوشه آن می توان برجی را مشاهده کرد که مکانی برای قرار گیری نگهبانان و دیده بان های قلعه بودند. نقشه این برج ها به صورت مدور است و در دو یا سه طبقه ساخته شده اند. دور تا دور قلعه حصاری وجود دارد که از دیوارهایی قطور و ضخیم تشکیل شده است، که جهت بالا بردن ایمنی قلعه آن را به وجود آورده اند.
سد برکوه موجب حاصلخیزی و سرسبزی روستا شده است
وجود سد در این روستا باعث حاصل خیزی و سرسبزی بخش شمالی روستا شده و از لحاظ منظری وضعیت زیبایی را بوجود آورده است. علاوه بر این باغات و کشتزارهای بالادست و طرفین رودخانه و سد مذکور منظره ای بسیار چشم نواز و دل انگیز در این منطقه کویری ایجاد نموده است. سد برکوه بنای ابتدایی و اولیه آن در سال ۱۳۳۸ توسط مردم روستا گذاشته شده است. از دیگر جاذبه های این روستا آب انبار است که در مرکز روستا قرار گرفته و در حال بازسازی می باشد
مرمت قلعه برکوه با مشارکت اهالی روستا
براثر حوادث طبیعی و جبر جغرافیایی بخش هایی از قلعه تاریخی روستای برکوه سربیشه تخریب شد و از سال گذشته مرمت قلعه تاریخی روستای برکوه سربیشه در دستور کار قرار گرفت.مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سربیشه گفت: به همت یکی از اهالی فرهنگ دوست و علاقمند به حوزه میراث فرهنگی این روستا هزینه مرحله اول مرمت این قلعه تاریخی در گذشته پرداخت شد که طی آن دیواره بیرونی قلعه و برج های آن مورد بهسازی و مرمت قرار گرفت.حق پناه با بیان اینکه همچنین در سال گذشته نیز طبق توافق با این خیر فرهنگی، دستور کار مرمتی مرحله دوم نیز تهیه شد، اظهار کرد: در مرحله دوم ادامه مرمت باقیمانده بخشی دیوارها اندود و مقاوم سازی جداره ها در دستور کار قرار گرفته است.
لزوم حفظ و نگهداری آثار تاریخی برای آیندگان
حق پناه ضمن اظهار امیدواری از ورود افراد در حوزه مرمت و نگهداری از آثار تاریخی برای اینکه این امر ادامه دار باشد، بیان کرد: با توجه به تعدد آثار تاریخی و امکانات میراث فرهنگی، ورود خیران فرهنگی و مردم یکی از الزامات در ادامه نگهداری و حفظ مواریث فرهنگی است. وی تاکید کرد: طبق برنامه ریزی های انجام شده پس از مرمت و اتمام کار از این بنا برای ایجاد اقامتگاه بومگردی استفاده خواهد شد.وی با بیان اینکه اعتبار مرمت این قلعه توسط چند تن از اهالی فرهنگ دوست روستای برکوه تأمین شده است.حق پناه اظهار کرد: دخل و تصرفات زیادی در بنا در طول زمان انجام شد که باعث شده آسیب‌های زیادی به این اثر تاریخی وارد شود؛ این دخل و تصرفات شامل تخریب بخش‌های زیادی از قلعه بخصوص فضا‌های معماری داخلی قلعه است.مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سربیشه بیان کرد: این بنا متعلق به دوره صفویه تا قاجار است که در حاشیه روستای برکوه در جنوب سربیشه واقع شده است، وی با با اشاره به اینکه در این اثر تاریخی قلعه‌ای خشت و گلی با پلان چهار گوش و برج‌هایی در اطراف و حصار خارجی دیده می‌شود؛ ادامه داد: فضا‌های داخلی قلعه شامل اتاق‌های متعدد به همراه حیاط مرکزی، راهرو‌ها مشعل‌گردانی می باشد.
سفری به سد برکوه شهرستان سربیشه
سدی دائمی در روستای برکوه با ایجاد جاذبه‌ای چشم نواز، مقصدی برای گردشگران شده است. مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سربیشه با بیان اینکه سد برکوه آبگیر دائمی و جاذبه گردشگری است که در ده‌کیلومتری مرکز شهرستان سربیشه و در مجاورت روستایی به‌همین نام قرار دارد، گفت: فضای سبز اطراف سد و جاده دسترسی آسفالته با مناظر زیبای آن طبیعت دوستان را به کنار این آبگیر زیبا می‌کشاند.
حق پناه ادامه داد: سد برکوه به عنوان یکی از حوزه های آبریز درشهرستان سربیشه در تغذیه قناتهای پائین دست، آبیاری اراضی کشاورزی روستاهای اطراف و مهار و کنترل سیلابها نقش مهمی دارد. وی با بیان اینکه سد برکوه از لحاظ جغرافیایی در شمال روستای برکوه و در فاصله کمی از آن قرار گرفته است، عنوان کرد: پروژه احداث سد برکوه در سال ۱۳۵۶ تحت عنوان بند تغذیه ای مزارع روستاهای برکوه و شورستان احداث شده است. قدمت این سد بیش از ۵۰ ساله و در سال ۱۳۸۴ به عنوان منطقه گردشگری برکوه تصویب شده است.
رسم مشعل گردانی در عصر تاسوعا روستای برکوه
روستایی برکوه سربیشه به واسطه قدمت زیادی که دارد در آیین های مذهبی و ایرانی نیز پیش قدم بوده است یکی از این آیین ها مشعل گردانی می باشد.یکی از اهالی روستا با بیان اینکه مشعل عبارت است از چند تسمه آهنی که به شکل استوانه‌ای درست شده و داخل آن را با کنده چوب آغشته به روغن پنبه دانه و یا نفت پرمی‌کنند، ادامه داد: سپس آن را آتش زده و در کنار آن روشنایی به عزاداری می‌پردازند.خزاعی با اشاره به اینکه این مراسم در حال حاضر فقط در روستای خور و برکوه اجرا می‌شود، ادامه داد: در روستای برکوه عصر تاسوعا و در روستای خور شب عاشورا مراسم مشعل انجام می‌شود، پس از مراسم آتش را خاموش نمی‌کنند و می‌گذارند تا خودش خاموش شود.وی با اشاره به اینکه مردم برای مشعل احترام زیادی قائل هستند به طوری که برخی زمین‌های زراعی خود را وقف مشعل‌ها کرده‌اند خاطر نشان کرد: مراسم مشعل را به یاد مشعل‌هایی که در شب عاشورا در اطراف خیمه ابا عبدالله(ع) روشن بود بر پا می‌کنند.( ثبت شده در آثار معنویی کشور)و فضا‌های ارتباطی است.
