بهروزی فر- لایحه خدمت اجباری نظام وظیفه در ایران، برای نخستین بار، در سال ۱۳۰۳ توسط رضا شاه به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و قانون ۳۲ ماده‌ای خدمت اجباری، در نشست ۱۶ خرداد ۱۳۰۴ مجلس شورای ملی به تصویب رسید تا بخشی از نیاز نظامی ایران آن دوران را بر طرف سازد. بر پایه این قانون، همه افراد ذکور بالای ۲۱ سال، می‌بایست برای ۲ سال به خدمت سربازی می‌رفتند. در آن دوران، چون یک میلیون نفر شرایط تعیین شده برای سربازی را داشتند و نیاز کشور ۱۰۰ هزار نفر بود، قرار شد که از هر ۱۰ نفر فقط یک نفر به سربازی برود. اگر از پدرها و پدر بزرگ ها بپرسید، خاطرات آن روزهای حضور ژاندارم ها به ویژه در مناطق روستایی و گرفتن پسرها و به زور بردن شان برای سربازی را خوب به خاطر دارند و حتماً برای شما از آن لحظاتی خواهند گفت که خیلی هاشان به هر دری می زدند و در هر مأمنی مخفی می شدند که از دید آژان ها دور بمانند، اما هیچ کدام فایده ای نداشت. در همان دوران بود که حکومت، برای تأمین فضاهای مورد نیاز برای همین دوره های ۲ ساله و حضور سربازها چنین چاره کرد که در هر منطقه به فراخور شرایط پادگانی ایجاد نماید، در همین راستا پادگان ارتش بیرجند، ابتدا در سال ۱۳۰۴ در قالب گردان سواره نظام تأسیس شد و سپس در سال ۱۳۳۸ به هنگ ۲۰۱ آموزشی، در سال ۱۳۴۴ به مرکز آموزشی ۳۰۴ با استعداد ۲ گردان و در سال ۱۳۵۰ به مرکز آموزش ۰۴ به استعداد ۴ گردان آموزشی (یک گردان در تربت حیدریه و سه گردان در بیرجند) و گروهان قرارگاه، خدمات و پشتیبانی، تبدیل گشت. بعدها و در سال ۱۳۸۷ با عنایت به همجواری این یگان با استان خراسان رضوی و بارگاه ملکوتی حضرت ثامن الحجج (ع)، پیشنهاد تغییر نام این مرکز به “مرکز آموزش ۰۴ امام رضا (ع)” مطرح شد که مورد تأیید فرمانده نیروی زمینی ارتش قرار گرفت و این مرکز به نام مبارک حضرت امام رضا (ع) تغییر نام داد. مرکز آموزشی ۰۴ امام رضا(ع) که علاوه بر تأمین فضا برای آموزش سربازان، با هدف برقراری امنیت در منطقه جنوب خراسان بزرگ و شرق کشور احداث شد، یک مرکز آموزش نظامی وابسته به نیروی زمینی ارتش است که دوره‌های رزم مقدماتی، عقیدتی و تاریخ جنگ را به سربازان وظیفه جدید نزاجا آموزش می‌دهد. سالانه ۱۸ دوره آموزشی در این پادگان برگزار می‌شود که ۱۲ دوره آن، مربوط به سربازان فوق دیپلم و مدارک پایین‌تر و ۶ دوره برای سربازان لیسانس و مدارک بالاتر است. آن چه عنوان شد، تاریخچه ای مختصر از مرکزی است که اگر چه الان در محدوده جغرافیایی شهرستان خوسف واقع شده اما با پسوند بیرجند، برندی بنام است و خیلی ها در اقصی نقاط ایران اسلامی با این مجموعه، خاطراتی دارند و چه بسا پدرانی که سال های اجباری! خود را در این مرکز گذرانده اند و حالا این روزها فرزندان خود را نیز برای طی کردن دوره خدمت نظام وظیفه! به این مرکز سپرده اند، و چه فراوان افرادی که چند دهه قبل به اجبار به بیرجند آمده اند و حالا به واسطه فرزندان شان، دوباره راهی این دیار خوش آوازه شده اند و تغییر و تحول را در شهر به خوبی مشاهده می کنند. پادگان ۰۴ اگر چه برای میزبانی از جوانان این مرز و بوم در دوره سربازی تأسیس شد اما از دیرباز فرصت و زمینه ای مناسب برای حضور اقشار و گروه های متعدد از نقاط مختلف کشور بوده، افرادی که با هدف حضور در این فضا یا همراهی با فرزندان شان به بیرجند می آیند و در این سفر اجباریِ شاید کوتاه، سفیری برای معرفی خراسان جنوبی، مردمان فهیم، جاذبه های گردشگری، ظرفیت های کشاورزی، سوغات بنام و منحصر به فردش می شوند. حالا این روزها، خبرهای ناخوشایندی از انتقال این مرکز که نقش بسزایی در اشتغالزایی ، اقتصاد، رونق بازار، مبادله مسایل فرهنگی و … داشته، به گوش می رسد. شنیدنی های قریب به قطعیت هم از این می گویند که برنامه ریزی ها برای انتقال تیپ ۱۵۸ تکاور شاهرود از استان سمنان به خراسان جنوبی صورت گرفته و عنقریب این اتفاق رقم می خورد و به گفته یک دوست، رده دبستانی می رود تا دانشگاهی جایگزین شود. گویا، قرار بر این هم بوده که تیپ هم همزمان با پادگان در استان مستقر شود اما عدم همراهی ها! البته بخوانید باری به هر جهت! ورق برگشته و بده بستانی رخ خواهد داد، پادگان ۰۴ را می دهیم و تیپ ۱۵۸ را تحویل می گیریم. اگرچه به لحاظ درجه و رتبه، تیپ، ارفع تر است و بدون تردید حضورش در استان، منشأ خیر خواهد بود و در حفظ امنیت این منطقه مرزی نقشی بسزاتر از پادگان ۰۴ خواهد داشت، اما ای کاش چنان رقم می خورد که این دو واحد نظامی، همزمان و در کنار هم مستقر می شدند تا هم آن پیشینه قریب به صد ساله حفظ می شد و هم آن چه برای حراست از حریم و امنیت مرزهای شرقی مدنظر تصمیم گیران و متولیان بود.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷ اعلام یا ارسال بفرمایید)
کاری – ثروت های یک منطقه، همیشه معادن و گنجینه و دفینه هایش نیستند، گاهی
