کاری – خراسان جنوبی در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده و سال‌هاست با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. این خشکسالی‌های پیاپی باعث خشک شدن تالاب‌ها، کاهش رطوبت خاک و از بین رفتن پوشش گیاهی شده‌اند که همگی زمینه را برای تولید گرد و غبار فراهم می‌کنند. بادهای قوی که در فصول مختلف سال در این منطقه می‌وزند، ذرات خاک را به راحتی از زمین بلند کرده و به مناطق دیگر منتقل می‌کنند. خاک‌های سبک و کم‌عمق در خراسان جنوبی به راحتی فرسایش پیدا می‌کنند و به منبع تولید گرد و غبار تبدیل می‌شوند. به طور خلاصه، شاید بتوان اینطور گفت که خشکسالی و تخریب پوشش گیاهی ناشی از فعالیت‌های انسانی، مهمترین دلایل ایجاد ریزگردها در خراسان جنوبی هستند. بررسی ها نشان می دهند که مناطق شمالی و شمال غربی خراسان جنوبی، به ویژه کویرها و تالاب‌های خشک شده، بیشترین میزان تولید گرد و غبار و ریزگرد را دارند. شهرهایی مانند نهبندان، سربیشه، و درمیان که در نزدیکی این مناطق قرار دارند، بیشتر از سایر مناطق استان تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار می‌گیرند.هامون‌ها و تالاب‌های خشک شده، به ویژه هامون و کجی نیز از مهم‌ترین کانون‌های تولید گرد و غبار در استان هستند. چرای بی‌رویه دام، برداشت غیرمجاز گیاهان دارویی و بوته‌کنی، باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و افزایش فرسایش خاک شده است. همچنین از یک سو، استفاده نادرست از روش‌های آبیاری، کشت محصولات آب‌بر در مناطق خشک، و شخم زدن نامناسب زمین‌ها، به تخریب خاک و افزایش گرد و غبار منجر شده و از سوی دیگر، تبدیل مراتع و زمین‌های کشاورزی به مناطق مسکونی و صنعتی، باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و افزایش سطح مناطق مستعد تولید گرد و غبار گردیده است. سدسازی‌های بی‌رویه و برداشت بی‌برنامه از منابع آب زیرزمینی هم به نوبه ی خود باعث خشک شدن تالاب‌ها و افزایش بیابان‌زایی شده است. حال می توان تأکید کرد که ریزگردها و گرد و غبار، یک معضل جدی در بسیاری از مناطق جهان، به ویژه در خاورمیانه و ایران است. اما برای مقابله با این معضل چه باید کرد؟ به نظر می رسد از یک سو باید هم به مدیریت منابع طبیعی و هم به تغییر الگوهای کشاورزی و دامداری توجه کرد. از سوی دیگر، وظیفه شهروندان و مسئولان در قبال پدیده ریزگردها، یک مسئولیت مشترک و چند جانبه به نظر می آید که طی کردن مناسب این مسیر، نیازمند همکاری و تعامل سازنده بین آنهاست. صرفه‌جویی در مصرف آب، استفاده بهینه از آب کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت آب، خودداری از تخریب مراتع و جنگل‌ها، عدم چرای بی‌رویه دام و مشارکت در فعالیت‌های احیای پوشش گیاهی، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و مشارکت در طرح‌های کاهش آلودگی هوا، افزایش آگاهی عمومی درباره علل و پیامدهای ریزگردها، حمایت از تولیدکنندگانی که در فعالیت‌های خود به حفظ محیط زیست و کاهش تولید گرد و غبار توجه می‌کنند، جلوگیری از سدسازی‌های بی‌رویه، احیای تالاب‌ها و تخصیص عادلانه آب به بخش‌های مختلف، کشت محصولات مقاوم به خشکی، مدیریت صحیح کود و سموم و ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان،کنترل منابع آلاینده هوا، توسعه حمل و نقل عمومی، ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و اجرای قوانین و مقررات زیست‌محیطی ، حمایت از صنایع و فعالیت‌های اقتصادی که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کنند، تخصیص بودجه کافی برای اجرای طرح‌های مقابله با ریزگردها و بیابان‌زایی، و حمایت از فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی در این زمینه، از جمله مهم ترین راهکارهایی هستند که می توانند در صورت اجرایی شدن، به بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات منفی ریزگردها کمک کنند. تمام سرمقاله امروز را شاید بتوان در همین یک دو جمله ی مهم خلاصه کرد که: معضل ریزگردها در استان خراسان جنوبی، واقعاً جدی و روی سرنوشت زیست محیطی و شهرنشینی یا روستانشینی ما در سالهای آینده به شدت اثرگذار است. از یک طرف، شهروندان عزیز می باید با تغییر رفتارهای خود و مشارکت فعال در فعالیت‌های زیست‌محیطی، به کاهش عوامل تولید گرد و غبار کمک کنند، و از طرف دیگر، مسئولان نیز می باید باید با مدیریت صحیح منابع طبیعی، اجرای طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی، و ترویج کشاورزی پایدار، با اقدامات مدیریتی از تولید گرد و غبار جلوگیری کنند. در غیر این صورت، سالهای آینده، سالهای تلخی برای سکونت، کشاورزی، آسایش و حتی زندگی ما در استان خواهند بود. (لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق 09155665782 اعلام یا ارسال بفرمایید)