بهروزی فر- در حالی روزهای اولین هفته آبان را پشت سر می گذاریم و به روز مناسبتی پدافند غیرعامل در هشتمین روز این ماه نزدیک می شویم که یک اتفاق خیلی غیرمنتظره، تمام معادلات و نظم حاکم بر شرایط را به هم ریخت. همه آنها که صبح سه شنبه برای سوختگیری خودروی خود به جایگاه های سوخت مراجعه کرده بودند، برای دریافت بنزین با مشکل مواجه شدند. اختلال ناگهانی در سامانه هوشمند سوخت از شناسایی کارت های سوخت عاجز ماند و دریافت بنزین غیرممکن شد، از این رو در جایگاه های سوخت استان های مختلف کشور، صف های طولانی تشکیل شد و رانندگان را ساعت ها معطل و بلاتکلیف گذاشت. اگر چه در ساعت های اولیه وقوع این ماجرا، چنین عنوان شد که نقص فنی سامانه را مختل کرده، اما بعد از مدتی بر این موضوع تأکید گشت که یک حمله سایبری باعث بروز این مشکل شده و بعد از این که واکاوی های اولیه راه به جایی نَبُرد، کارشناسان شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران به تک تک جایگاه ها اعزام شدند تا با خارج کردن سامانه هوشمند سوخت از مدار فعالیت، پمپ ها را به حالت دستی برگردانند تا مراجعین بتوانند بنزین مورد نیاز خود را به شکل آن گذشته های دور و به تنها به قیمت آزاد تهیه نمایند. نمونه ای گسترده تر از آن چه روز سه شنبه رخ داد را همین چند هفته پیش شاهد بودیم، همان موقع که تلاش تمام کاربران اینستا، فیس بوک و واتس اپ برای ارسال پیام های شان بی نتیجه ماند و قدرت فکر و خلاقیت یک نوجوان ۱۳ ساله، پر مخاطب ترین شبکه های اجتماعی را به چالش کشاند و ابر سرمایه داران دنیا را ناباورانه با مشکل مواجه ساخته و متضرر کرد. حملات سایبری به هرگونه اقدام و تلاشی گفته می شود که برای افشا، تغییر دادن، غیرفعال کردن، تخریب، سرقت یا دستیابی و دسترسی غیرمجاز به یک دارایی و ثروت صورت می گیرد. حمله سایبری که نرم افزارها را هدف قرار می دهد، در حقیقت یک مانور تهاجمی علیه سامانه‌های اطلاعاتی رایانه ای، زیر ساخت‌ها، شبکه‌های رایانه ای یا دستگاه‌ های رایانه شخصی بوده و امروزه به‌طور فزاینده ای پیچیده و خطرناک شده‌ است. واقعیت این است که با تغییر شیوه های مبارزه در دنیا، توپ و تانک و اسلحه جای خود را به جنگ نرم داده و به شکلی کاملاً نامحسوس به تخریب هدف خود می پردازند. این موضوع، همان چیزی است که اهمیت پدافند غیرعامل را دو چندان می کند. پدافند غیرعامل در یک تعریف عامیانه و کاملاً ساده، به دفاع غیرمسلحانه گفته می شود. حالتی تدافعی و پیشگیرانه که در آن مجموعه اقداماتی صورت می گیرد که با اجرای آن ها می‌توان از ورود خسارت های مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و حتی تلفات انسانی جلوگیری نمود یا میزان این خسارت ها و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد . پدافند غیرعامل اگر چه همزاد انسان است، اما دانشی نوبنیاد لحاظ می شود و علمی است که طی سال های اخیر مورد توجه و تأکید قرار گرفته و به فرموده رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی)؛ “پدافند غیرعامل مثل مصونیت سازی بدن انسان است. از درون ما را مصون می کند معنایش این است که ولو دشمن تهاجمی هم بکند و زحمتی هم بکشد و ضرب و زوری هم بزند، اثری نخواهد کرد، پدافند غیرعامل نتیجه اش این است” . پدافند غیرعامل به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفاً با بهره‌گیری از فعالیت‌ های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان‌یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده و سازه‌های امن می‌باشد تا در مقابل حملات ناگهانی از جمله اتفاق روز سه شنبه، هیچ مجموعه، نهاد، اداره یا سازمانی با مشکل مواجه نشود. به گفته کارشناسان؛ بهترین واکنش و در حقیقت اقدام پیشگیرانه از حملات سایبری، استفاده از SIEM یا راهکارهای امنیت اطلاعات و مدیریت رویدادها می باشد که از دو بخش مدیریت امنیت اطلاعات (SIM) و مدیریت وقایع (SEM) تشیکل شده است. نکته قابل تأمل در ماجرای روز سه شنبه که احتمال تکرار آن هم وجود دارد، این است که کلیه دستگاه های اجرایی و به ویژه شرکت نفت در سراسر کشور ، بارها و بارها بخصوص به مناسبت گرامیداشت هفته پدافند غیرعامل- که از هشتم آبان ماه شروع می شود- در مانورهای پدافندی شرکت کرده و خود ارزیابی های لازم را در برابر دشمنان فرضی (احتمالاً باید در مانورهای بعدی، دشمن فرضی را تقویت کرد) داشته اند و این که با همه آمادگی ها و آماده باش ها، چگونه چنین اتفاقی، امنیت سیستم را زیرسؤال می برد، پرسشی است که می تواند به دیگر مجموعه ها هم تسری پیدا کند. حال اگر این موضوع را در مجموعه استان واکاوی کنیم، این سؤالات مطرح می شود؛ آیا اگر فیبر نوری در محدوده بلوار پیامبر اعظم(ص) به هر دلیلی دچار مشکل شود، دستگاه‌های مستقر سایت اداری توانایی ارائه خدمات خواهند داشت؟ اگر  شبکه گاز شهری بیرجند باری به هر جهت مختل شود، آیا نانوایی های ما توان پخت و تأمین اصلی ترین نیاز شهروندان را خواهند داشت؟ آیا شبکه آب شهری به نوعی تحت کنترل قرار دارند که کسی توان دستکاری آن ها را نداشته باشد؟ آیا… به فرمایش مقام معظم رهبری(مدظله العالی)؛ پدافند غیرعامل یک اصل خواهد بود برای همیشه، نه برای یک مقطع خاص، ان شاءالله .
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)