• محمودآبادی

می دانید همیشه برای اینکه نتوان علت بروز یک مشکل را به ناکارامدی مدیران و برخی مسئولان ربط داد، یک مقصر همیشگی باید وجود داشته باشد، عده ای از مدیران اقتصادی از گرده ی همین مقصران همیشگی چنان نان می خورند که اگر این مقصران همیشگی در اقتصاد ایران نمی بودند شاید هیچ کدام از مدیرانی که امروز بر سر کار هستند را نمی دیدیم، این مقصران همیشگی دلالان هستند.
هر روز یک خبر جدید درباره برخورد با دلالان مطرح می شود، یک روز تعدادی صراف دستگیر می شوند و روز دیگر چند محتکر کالا تحت تعقیب قرار می گیرند. هر بار هم که اقتصاد ایران درگیر یک بحران تازه می شود اولین گروهی که انگشت اتهام مسوولان به سمت آنها اشاره می رود دلالان هستند! دلالانی که بعضا از عوامل گرانی مسکن، طلا، ارز و گرانی شناخته می شوند. و حالا هم که موضوع نهاده ها و مرغ و تخم مرغ که انگار تمامی هم ندارد.اما سوالی که بسیاری مطرح می کنند این است که چرا این دلال ها فقط بعضی مواقع فعال می شوند؟ و اگر چنین قدرتی دارند که می توانند به طرفه العینی بازارها را به هم بریزند، چرا فقط گاهی از این ظرفیت خود استفاده می کنند؟ پاسخ این سوال به گفته کارشناسان این است که دلال ها فقط زمانی فعال می شوند که سیاست گذار مسیر اشتباهی رفته و زمینه را برای استفاده و جولان آنها فراهم کرده. مثل همین روزها که از گرانی ارز و مسکن و … پول هنگفتی به جیب زده اند. محسن ایزدخواه، کارشناس اقتصادی در توصیف نقش آفرینی دلال ها در اقتصاد ایران از آنها به عنوان یک طبقه یاد می کند. دلالانی که البته به نظر می رسد دم دستی ترین قربانی بحران های اقتصادی در ایران باشند. بحران هایی که بطور مشخص سیاست گذار زمینه ساز آن بوده و دلال ها نه علت که معلول آن هستند. از همین توضیح شاید بتوان به این سوال جواب داد که چرا اقتصاد ایران دلال پرور است؟
چندی قبل دولت برای محو سایه ی دلالان در بازار خودرو اقدام جدیدی کرد.همه چیز ثبت نامی شد و قرار شد همه برای آنچه می خواهد در یک کفه ی ترازو قرار بگیرند. دو شرکت ایران خوردو وسایپا با این پیش شرط که فقط آنهایی که خودروی فعال به نامشان نیست می توانند از این شرکت ها خود رو بگیرند ثبت نام از متقاضیان را آغاز کردند، اما از آنجایی که فکر دلالان از اقتصاد دانان چند پله جلوتر است ایده هایی را مطرح کردند تا اینکه در نیمه ی راه وقتی به ظاهر همه چیز خوب پیش می رفت این دو شرکت خودروساز اعلام کردند متقاضیان لازم نیست پولی در زمان ثبت نام واریز کنند،و این چنین بود که دلال ها به هدف خود رسیدند، بله لازم نبود که من یا آن کارگر ساختمانی که گواهی نامه دارد در ثبت نام به شکل جدی شرکت کند. چرا که دلالان با اجازه ی خودش فقط به واسطه ی شماره ی گواهی نامه اش برای او ثبت نام کرده و با 5 میلیون حالا کمی کمتر یا بیشتر آن بخت برگشته را راضی می کردند که اگر نامش در قرعه کشی بالا آمد نگران نباشد چون خریدار پای تماس او نشسته است.بگذریم که حالا با تمام آن صف هایی که برای ثبت نام خودرو تشکیل شد باز هم بازار خودرو روزهای پر تلاطمی را سپری می کند اما این واقعیت که همیشه کارشناسان و مدیران ما جایی برای دلالان باز می کنند مشهود است.همان طور که می بینید ارز، مسکن، سکه و همه ی کالاها گران شده،اما نه تنها همتی در کاهش قیمت ها دیده نمی شود، باز هم همان جملات همیشگی شنیده می شود. اینکه دلالان بحران ساخته اند. دلالانی که طبق تعریف در اقتصاد وظیفه دارند تا روند توزیع و معاملات را تسهیل کنند و از قبل این کار سودی حاصل کنند اما در اقتصاد ایران به دلایلی از جمله نبود شبکه مناسب توزیع کالا و عدم نظارت درست بر فعالیت های واسطه ای، دلال ها می توانند نقشی به مراتب پررنگ تر بازی کنند و در موارد زیادی از پرداخت مالیات هم خودداری می کنند. حالا سوالی که مطرح می شود این است که چرا نقش دلالان در اقتصاد ایران آنقدر پررنگ است؟ آنقدر که به گفته یک کارشناس اقتصادی دیگر فقط یک گروه نیستند و تبدیل به یک طبقه شده اند.
سودهای کلانی که در اثر تغییر نرخ ارز در عرض چند ماه به وجودآمد، حتی برخی خبر از سودهای 400 درصدی می دادند، و آن ارز 4200 که در خروج ماه از پس پرده ی حقیقت معلوم شد آنجایی خرج نشده که باید، یعنی بدون ریسک، هدایت نیروی انسانی و پرداخت مالیات!آنها همه چیز دارند.طبق آمارهای موجود مسکن نیز بسته به نقاط مختلف کشور از 50 درصد تا دو برابر گران شده، یعنی دلال ها از این طریق نیز سود هنگفتی کسب کرده ند. بنابر این چرا انتظار داشته باشیم جوانان ما به دنبال تولید یا فعالیت اقتصادی خاص بروند وقتی در اقتصاد این کشور می توان به راحتی یک دلال خوشبخت بود!!!! رشد اندک بخش مولد اقتصاد ایران و در نتیجه سود اندک فعالیت های مولد در قیاس با فعالیت های دلالی از این نظر قابل توجه است که می بینیم دلالان نه اشتغال ایجاد می کنند و حقوق نیروی انسانی پرداخت می کنند، نه کسی را بیمه می کنند و نه مالیات می پردازند. از همین وضعیت می توان به این نتیجه رسید که محیط اقتصاد ایران برای رشد فعالیت های دلالی مناسب است. و اینجا دلال ها خوشبختند.