جزء کانون ها و گلوله های جمعیتی شهر اول خراسان جنوبی به حساب می آیند که علاوه بر سر ریزجمعیت بیرجند، مهاجران روستایی ناشی از استمرار قهر طبیعت از اقصی نقاط استان را در خود به واسطه ارزانی زمین و مسکن در مقایسه با مرکز استان و از همه مهم تر همسایگی و نزدیکی به شهر بیرجند جای داده اند.فاصله سه تا پنج کیلومتری این روستاهای اقماری یا همان حاشیه نشین شهر بیرجند سبب شده تا این نقاط یعنی امیرآباد، حاجی آباد، چهکند و دستگرد به نقاط پرجمعیتی مبدل شوند که گاهی جعمیت آن ها با شهرهای کوچک و تازه تاسیس در خراسان جنوبی برابری کند. اما آن چه در این نقاط روستایی مهاجر پذیر و غیر متمکن شهری سبب شده تا این کانون های جمعیتی پرتراکم را با چالش جدی و آسیب مواجه کند این است که هیچ گاه در سرشماری ها جمعیت واقعی این روستاها در آمارها نمی نشیند و اغلب مهاجر روستایی به واسطه دریافت آرد و دیگر مزایایی که در موطن خویش از جمله نقاط مرزی سهمیه مرزنشینان و… دریافت می کنند حاضر نیستند جزء آمار جمعیتی این روستاها به حساب آیند. همین تفاوت سرانه جمعیتی سبب شده تا منابع اعتباری تخصیصی به این نقاط روستایی با مطالبه ها، زیرساخت های موردنیاز عمران روستایی و… مطابقت نداشته باشد و روستاهای اقماری آن طورکه شاید و باید پله های ترقی و توسعه را در حوزه های مختلف طی نکنند. هرچند تفاوت در آمارهای جمعیتی روستا با آنچه در سرشماری ها لحاظ شده به گوش متولیان امر در حوزه های مرتبط با روستاها و متولی اصلی یعنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی رسیده است و آن ها به خوبی از این موضوع مطلع اند اما طی این سال هایی که روستاهای اقماری چهکند، امیرآباد، حاجی آباد و دستگرد بار جمعیتی اضافه بر ظرفیت مرکز استان را به دوش می کشند هیچ راه چاره ای برای آن اندیشیده نشده است و باید منتظر سرشماری ۱۴۰۵ باشند تا ببیند چه آماری در این سال اعلام می شود.آن طور که دهیاران این روستاهای حاشیه مرکز استان به خبرنگار فارس می گویند، اساسی ترین خواسته آن ها به روز رسانی آمار جمعیتی روستاهای پرتراکم حاشیه شهر است تا بتوانند پاسخ گوی خواسته های آن براساس جمعیت واقعی و حقیقی این نقاط روستایی باشند.
به روز نبودن آمار جمعیتی
گفته های «نرگس صمدی» دهیار دستگرد به عنوان یکی از کانون های پرتراکم جمعیتی روستایی حاشیه بیرجند حکایت از این دارد که بیشترین ضربه ای که نقاط روستایی پرجمعیت حاشیه شهر بیرجند تاکنون متحمل شده اند به همین موضوع به روزرسانی آمارهای جمعیتی این روستاها برمی گردد چرا که در سرشماریی سال ۹۵ اغلب ساکنان این روستا که مهاجر روستایی از نقاط مرزی استان و منطقه القورات هستند حاضر نشدند جزء آمار دستگرد باشند چرا که سهمیه آرد آن ها در موطن روستایشان قطع می شد. وی با بیان این که بنابر آماری که خانه بهداشت روستا در سال ۹۵ ارائه داد جمعیت دستگرد چهار هزار و ۲۰۰ نفر بوده است، افزود: اما در زمان سرشماری آماری که بر روی کاغذ مامور آمارگیر نشست سه هزار و ۳۶۵ نفر بود چرا که اغلب ساکنان حاضر نشدند جزء آمار این روستا باشند. وی ادامه داد: این درحالی ست که همه آن ها تمام روزهای هفته به جزء روزهای پایانی را در دستگرد می گذارند و آخر هفته ها به روستای خود می روند.
اعتبار تخصیصی نصف جمعیت
به گفته وی اکنون جمعیت دستگرد هفت هزار و ۲۰۰ نفر است در صورتی که منابع اعتباری تخصیصی به روستا برمبنای سه هزار و ۳۶۵ نفر درنظرگرفته می شود.وی بیان داشت: این درست به مثابه این است که سر سفره یک خانواده هفت نفره بنشینند اما پدر خانواده برای چهار نفر حقوق دریافت کند به طور حتم پدر خانواده با چالش مواجه خواهد شد. وی با اشاره به این که وقتی آمار جمعیتی درست لحاظ شود به همان نسبت هم می توان از منابع مختلف اعتبار، خدمات عمرانی و زیرساختی و خدماتی نظیر، مدرسه، داروخانه، فضای سبز و… دریافت کرد ادامه داد: پایش های میدانی حکایت از این دارد که ۹۶ درصد جمعیت دستگرد مهاجران روستایی آن هم از نقاط دورافتاده به ویژه مرزی نهبندان هستند.وی تصریح کرد: حدود سه تا چهار درصد هم به واسطه نداشتن تمکن مالی لازم مجبور شدند از شهر بیرجند به دستگرد نقل مکان کنند.دهیار روستای دستگرد به وسعت ۱۲۰ هکتاری این روستا اشاره کرد و گفت: وسعت و جمعیت این روستا و برخی دیگر از روستاهای اقماری بیرجند حتی از شهر تازه تاسیس هم بیشتر است اما به واسطه به روز نبودن آمار جمعیتی خدمات و امکاناتی که دریافت می کنیم خیلی کم است. وی بیان کرد: همین کمبود منابع سبب می شود تا مردم این نقاط رضایت کامل از دهیاران و اعضای شورای اسلامی با وجود تلاش ها و پیگیری های بسیار نداشته و همیشه گلایه مند باشند.
پایش جمعیت روستاهای حاشیه نشین
دهیار دستگرد یکی از خواسته های اساسی روستاهای حاشیه شهر بیرجند را پایش جمعیت این نقاط از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی اعلام کرد و ادامه داد: حتی پیگیر این موضوع از مرکز هم شدیم اما راه به جایی نبردیم چون در استان می گویند باید تهران این موضوع را بپذیرد و مرکز نشینان هم می گویند این مشکل باید از سوی استان رفع و رجوع شود حالا این روستاهای اقماری بین این دو مانده اند. مهدی بذری» دهیار روستای چهکند نیز به عنوان یکی از کانون های جمعیتی حاشیه شهر بیرجند همان مشکل تفاوت آمار جمعیتی روستا با آمار های سرشماری دانست و گفت: اعتباری که به این روستا از منابع مختلف تخصیص می یابد برمبنای پنج هزار نفر جمعیت است درحالی جمعیت این روستا در حال حاضر بیش از ۹ هزار نفر است.وی دیگر مشکلات این روستای اقماری را نیز عملیاتی نشدن جاده روستا از سمت میدان سپاه تا ورودی چهکند اعلام کرد و گفت: استارت این کار دوسال است که زده شده اما هنوز هیچ افتاقی نیفتاده است. وی ادامه داد: اهمیت احداث این جاده به این خاطر است ورودی چهکند آب راهه بود و زمانی که بارندگی سیل آسایی می شود به دلیل استاندارد نبودن آب زیادی جلوی آن جمع شده و تردد اهالی را با مشکل مواجه می کند.
سالن ورزشی نداریم
به گفته وی روستاهای اقماری دیگر مانند حاجی آباد و امیرآباد سالن ورزشی دارند اما این روستا با جمعیت بسیار بالا هنوز از داشتن سالن ورزشی محروم است.وی دیگر نیازهای این روستاها را توسعه فضای سبز، پارک و… برشمرد و گفت: امکانات موجود در روستا متناسب با جمعیت نیست.دهیار چهکند اغلب ساکنان این روستا را مهاجران روستایی و شهرنشینانی دانست که به واسطه نزدیکی روستا به شهر و ارزانی قیمت زمین و مسکن در مقایسه با بیرجند چهکند را عنوان محل سکونت خویش انتخاب کرده اند. علی علی اکبری» دهیار روستای امیرآباد هم این طور به فارس د، گفت که این روستا نیز همانند دیگر روستاهای اقماری شهر بیرجند نقش موثری در انتظام بخشی به مهاجران روستایی خراسان جنوبی که به دلیل برخی مشکلات به سمت مرکز استان آمده اند ایفاکرده است بنابراین با وجود رفع مشکلات عدیده این روستا که با همکاری مسئولان استان و شهرستان رفع شده مسائل دیگری وجود دارد که رفع آن مستلزم همکاری دستگاه های اجرایی خراسان جنوبی است.
جمعیت ۱۱ هزار نفری امیرآباد
وی افزود: روستای امیرآباد به عنوان مرکز دهستان باقران یکی از روستاهای اقماری شهر بیرجند است که در فاصله کمتر از پنج کیلومتر از شهر بیرجند واقع شده است. به گفته وی براساس سرشماری عمومی سال ۷۵ جمعیت امیرآباد هزار و ۲۸۰ نفر بود که براساس آمار دریافتی از خانه بهداشت روستا به دو هزار ۵۱۷ نفر در سال۸۴ افزایش یافته و براساس سرشماری سال ۹۵ جمعیت آن هفت هزار و ۱۷۷ نفر بود و اکنون جمعیت آن حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر می رسد.وی تصریح کرد: واقع شدن روستا در مجاورت جاده ترانزیتی بیرجند- کرمان و ایجاد شغل های تبعی برای اهالی، سهولت امکان برقراری ارتباط با مرکز استان از لحاظ قابل دسترس بودن وسایل نقیله عمومی، واگذاری تسهیلات مسکن روستایی، استقرار برخی از خدمات و امکانات در حد مرکزیت مجموعه ، مجاورت برخی از مراکز آموزش عالی در نزدیکی روستا و اسکان برخی دانشجویان در این روستا، ایجاد محیط اجتماعی مناسب در روستا از جمله عللی ست که سبب شده تا جمعیت آن روز به روز در حال افزایش باشد.
چالش های عبور رودخانه شاهرود
دهیار امیر آباد یکی از چالش های پیش روی این روستای اقماری را عبور رودخانه بیرجند(شاهرود) با جهتی شرقی- غربی از داخل بافت امیرآباد دانست و ادامه داد: مسیل این رودخانه در داخل روستا حدود هزار و ۵۰۰ متر ( در دو طرف حدود سه هزار متر)است به طوری که همه آب های سطحی شهرستان و روستاهای اطراف و کوه های باقران در فصول زمستان و بهار از مرکز این روستا عبور می کند. وی بیان داشت: علاوه بر این هرسال در منطقه مسیرهای جدیدی به سمت شاهرود برای دفع آب های سطحی تعریف و اجرا می شود و با توجه به این که حریم آن برابر طرح هادی توسط ساکنان و مالکان رعایت شده اما به دلیل نبود دیوار حفاظتی و عرض کم مجاری شاهرود و کاهش ظرفیت آبگیری آن، خطر سیل محیط روستا را تهدید می کند.علی اکبری افزود: درخواست تخصیص اعتبار برای احداث دیوار حفاظتی در دو طرف مسیل و جداره سازی شاهرود از سوی شرکت آب منطقه ای استان را داریم.وی تصریح کرد: همچنین عبور شاهرود بیرجند از داخل بافت امیرآباد سبب جدایی فیزیکی در بافت جدید و قدیم شده که خیابان امام علی(ع) با عرض گذر ۱۰ متر و یک پل ارتباطی به عرض پنج متر تنها معبر و ارتباط دهنده محلات این روستا با جمعیتی حدود ۱۰ هزار و روستای حاجی آباداست که به دلیل عرض کم خیابان و این پل خطرات جدی ساکنان و کودکان را تهدید می کند.به گفته وی برای رفع این مشکل ، پل دیگری در امتداد خیابان استقلال و زیرگذر در طرح هادی پیش بینی شده که احداث آن امری ضروری است و بنابراین به دلیل حساسیت موضوع درخواست تخصیص اعتبار و اجرای آن توسط دستگاه متولی را خواستاریم.
ریزش قنات امیرآباد
وی با اشاره به این که روستای امیرآباد یک قنات آب شور دارد ( پارک آزادی بیرجند نقطه شروع این قنات به سمت امیرآباد است) اضافه کرد: این قنات از دبی آب بسیار خوبی برخودار است اما به دلیل این که از مسیر خیابان و منازل شهر بیرجند می گذرد ریزش های زیادی دارد که سبب کم شدن آب کشاورزی شده است، درخواست لایه روبی و کول گذاری این قنات را داریم.دهیار امیرآباد با بیان این که همه زمین های داخل محدوده روستا شخصی و قسمت اعظم آن از اراضی بنیاد مستضعفان است افزود: این روستا از زمین دولتی محروم است به همین دلیل آزاد سازی زمین برای ایجاد اماکن و فضاهای عمومی بسیار دشوار است .وی تصریح کرد: با توجه به تراکم جمعیتی بالای روستا درخواست اختصاص زمین برای احداث مراکز آموزشی، فضای سبزو… از خواسته های اهالی این روستاست. علی اکبری خاطرنشان کرد: با احداث زیرگذر مسیر مستقیم باند کند رو قطع و بیشتر وسایل نقلیه اعم از سنگین و سبک از معابر داخل محیط روستا استفاده می کنند که سبب خسارات جانی و مالی برای ساکنان منطقه شده است.
زمین برای واگذاری به جوانان نداریم
موضوع دیگری که دهیار امیرآباد به آن اشاره کرد این بود که به دلیل شخصی بودن زمین های روستا تاکنون زمینی با عنوان مسکن به جوانان روستا واگذار نشده است که در این زمینه خواستار واگذاری زمین به جوانان امیرآباد هستیم و یا این که در روستاهای همجوار مشکل آن ها رفع شود.به گفته علی اکبری زمین کتابخانه عمومی امیرآباد بیش از چهار سال است که به صورت رایگان توسط دهیاری و شورا به امور کتابخانه ها واگذار شده اما تاکنون فقط کمتر از ۷۰ درصد آن پیشرفت فیزیکی دارد که برای تکمیل آن درخواست اعتبار داریم. دهیار این روستای اقماری و حاشیه نشین بیرجند در ادامه اظهارداشت: برای توسعه روستا از محل اعتبارات دولتی و درآمدهای دهیاری و مشارکت اهالی اقدامات زیربنایی و روبنایی خوبی نظیر آسفالت معابر، دفع آب های سطحی، بهبود برخی از نقاط حادثه خیز، بازگشایی معابر، راه اندازی برخی بانک ها، راه اندازی کلانتری ۱۴، احداث سالن ورزشی، توسعه شبکه های آب، برق وگاز ، بازنگری طرح هادی و… برای توسعه روستا انجام شده است.
کم و کاستی های امیرآباد
وی کم و کاستی ها امیرآباد را نیز نبود یک محله دامداری که حداقل زیرساخت ها در آن فراهم باشدآن هم به دلیل قابلیت بسیار بالا برای دامپروری، بوی بد فاضلاب که نارضایتی مردم را به دنبال دارد و اگر با تکنولوژی جدید این مشکل مرتفع و آب تصفیه شود از خروجی آب می توان در تولیدات علوفه، منطقه را به قطب کشاورزی تبدیل کرد.
سرشماری ها دقیق است
«امین مصطفوی نیا» بخشدار مرکزی بیرجند نیز در پاسخ به گلایه ای که چالش های پیش روی همه روستاهای اقماری و حاشیه نشین مرکز استان است، گفت: سرشماری ها انجام شده دقیق است اما به واسطه این که زمان آن اکنون ۱۰ ساله است طی پنج سال گذشته یعنی از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ در این روستاها شاهد فراوانی جمعیت به واسطه مهاجرت از دیگر نقاط روستایی استان بوده ایم به همین سبب جمعیت این روستاها نیاز به بازنگری و پایش مجدد دارد.وی با بیان این که افزایش جمعیت روستاهای حاشیه شهر بیرجند را نیز سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان جنوبی، فرمانداری و بخشداری نیز طی این سال ها قبول دارند، افزود: همه به دنبال راهکاری هستند تا این مشکل رفع و رجوع شود و یکی از پیشنهادها این است که آمار جمعیتی خانه های بهداشت تا زمان سرشماری ۱۴۰۵ ملاک قرار گیرد.به گفته وی اکنون در قانون ملاک جمعیت شاخص توزیع اعتبارات است به همین دلیل این روستاها چون بار جمعیتی بسیاری به دوش می کشند منابع اعتباری تخصیصی به آن ها با جمعیت و مطالبه هایشان هم خوانی ندارد.وی با بیان این که به عنوان مثال جمعیت روستای حاجی آباد براساس آمار سرشماری سال ۹۵ هفت هزار و ۶۰۰ نفر است، افزود: این در حالی ست که جمعیت این روستا براساس آمار خانه بهداشت به حدود ۱۴ هزار نفر یعنی دو برابر طی این سال ها افزایش یافته است.
دو برابر شدن جمعیت
بخشدار مرکزی بیرجند، هم خوانی نداشتن منابع اعتباری این روستاها را افزایش جمعیت آن به حق دانست و ادامه داد: جمعیت روستاهای امیرآباد، حاجی آباد، چهکند و دستگرد بنابر سرشماری سال ۹۵ حدود ۲۳ هزار است اما بعد از گذشت پنج سال به حدود ۳۸ هزار نفر افزایش یافته است.مصطفوی نیا اضافه کرد: برای احداث المان شهدای گمنام روستاهای دستگردو حاجی آباد در بودجه امسال اعتبار درنظر گرفته شده است که به طور حتم عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد. وی بیان کرد: همچنین در سفر آخری که استاندار پیشین خراسان جنوبی به روستاهای حاجی آباد و امیرآباد داشت سامان دهی رودخانه شاهرود که از وسط امیرآباد می گذرد مصوب و مقررشد شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی برآوردهای لازم اعتباری را در این زمینه داشته باشد تا کمک و همیاری مردم این رودخانه بازگشایی و دیوار ساحلی آن اجرا شود.به گفته وی برای بازگشایی این رودخانه از منابع اعتباری امسال بودجه در نظر گرفته شده است.وی ادامه داد: برای احداث جاده ورودی روستای چهکند از سمت کمربندی بیرجند نیز از منابع شهرستان دو میلیارد تومان درنظر گرفته شده است اما با توجه به نیاز ۱۰ میلیارد تومانی آن نیاز است از منابع استانی برای آن اعتبار لحاظ شود که این موضوع هم در دست پیگیری ست. بخشدار مرکزی بیرجند گفت: روستاهای حاشیه شهر در طرح های بازآفرینی شهری قرار نمی گیرند اما در کارگروه سکونتگاه های غیر رسمی بیرجند مصوب شده تا سازمان مدیریت و برنامه ریزی جمعیت این روستاها و دیگر منابع مورد نیاز را جمع آوری کند و برای سامان دهی آن ها اعتبار در نظر بگیرد. از این نقاط روستایی که بار اضافی جمعیت این شهر را در سال های اخیر به ویژه با ادامه دار شدن خشکسالی ها به دوش کشیدند به عنوان روستاهای هفتاد ودو ملت یاد می کنند.
