بهروزی فر-اختلاف فاحش دمای شب و روز و خنکای هوای شبانگاهی، خبر از نزدیکتر شدن خزان دارد، تابستان آرام آرام چمدانش را می بندد تا برای سفری یکساله آماده شود و جایش را به فصل رنگ رنگ سال بدهد. پاییز با شروع فصل درس و مشق و مدرسه، و هم،” باز باران با ترانه” ! برای همه ما خاطره انگیز است، انگار دیرمان می شود که زیر باران قدم بزنیم و با هوای مرطوب، ریه هامان را جان تازه بدهیم. اصل ماجرا این است که اگر به روال همه سال های دور باشد، کمتر از یک ماه دیگر، ابرهای تیره، مهمان آسمان شهرمان می شوند و باز باران، سر و روی شهر و روستای مان را خواهد شد و گرد مانده از بادهای تقریباً همیشگی را خواهد شست. اما صد افسوس که پیشگویی ها و پیش داوری های بر مبنای نقشه های هواشناسی، چیز دیگری می گوید، انگار پاییز پیش رو قرار است با جای خالی باران!! بگذرد. اوایل شهریور ماه بود که خبری به استناد نامه رئیس سازمان هواشناسی به معاون برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی منتشر شد که در آن به صراحت قید شده بود؛ “بارش در فصل پاییز در اکثر مناطق کشور به جز سواحل دریای خزر کمتر از نرمال (میانگین بلندمدت آماری) پیش‌بینی می‌شود که سهم ماه‌های مهر و آبان در این کم‌بارشی بیشتر است. از نیمه دوم آذرماه ۱۴۰۰ ، شرایط بارشی در کشور مقداری متعادل شده و انتظار می‌رود بارش در اکثر مناطق کشور به نرمال گرایش یابد… استان‌های اصفهان، یزد، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری،‌ لرستان، خوزستان و ایلام نسبت به سایر استان‌ها از شرایط حادتری برخوردارند…. پیش‌بینی‌های بلندمدت طبق استانداردهای جهانی به صورت نرمال، کمتر از نرمال و بیشتر از نرمال ارائه می‌شود. منظور از نرمال میانگین بارش بلندمدت آماری است. میزان صحت پیش‌بینی فصلی نیز حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است”.نگران کننده تر از این نامه، واگویه های رسانه ای شده رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی است که چند روز قبل منتشر شد. بر اساس گفته های احد وظیفه؛” امسال شرایط بارش در جنوب و جنوب شرق جزء سال های استثنایی بوده، بنابر آمار تا ۲۴ مردادماه، ۶۰ درصد آب کشور تأمین شده که این امر بیانگر کاهش ۴۰ درصدی آب ناشی از کمبود بارش در فصل زمستان و بهار است، علاوه بر این؛ افزایش دمای بالاتر از نرمال منجر به ذوب برف زودتر از موعد و کاهش دبی رودخانه ها شده و خیلی از رودخانه ها که در اغلب سال ها دائمی بودند، کم آب شده اند یا دیگر آبی ندارند.براساس خروجی مدل های عددی به احتمال ۶۰ تا ۷۰ درصد، برای فصل پاییز، کم بارشی پیش بینی می شود، لذا با توجه به بارش های محدود تابستان و تداوم کم بارشی در فصل پاییز، در فصول زمستان و بهار خسارت قابل توجهی به جامعه کشاورزی وارد می شود.گرچه در فصل پاییز نیاز آبی به اندازه تابستان نیست و به شدت کاهش می یابد، اما کسری بارش پاییز روی هم انباشت و به فصل بعد منتقل می شود.کاهش بارندگی کمتر از نرمال در فصل پاییز منجر به تأخیر کشت می شود که با این وجود انتظار می رود، کشت پاییزه متناسب با بارش ها در نظر گرفته شود؛ چرا که حداکثر کشت می تواند خسارت قابل توجهی وارد کند”.اگر چه همه این پیش بینی ها به اراده خداوندی بستگی دارد و می تواند به راحتی تغییر کند، اما با تکیه بر این اطلاعات و داده های علمی، قحط سالی های شرق کشور، گویا همچنان ادامه دارد. حالا این ها را در کنار اطلاعاتی بگذارید که اواخر بهمن ماه ۹۹، به نقل از مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ ای استان بر روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت؛ “شاخص آسیب پذیری آبخوان های خراسان جنوبی نسبت به متوسط کشوری از دو برابر بیشتر است. شاخص آسیب پذیری شامل کسری مخازن نسبت به برداشت آب از آبخوان هاست. سال زراعی گذشته ۸۸۹ میلیون مترمکعب از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت شده، در حالی که ورودی آب به سفره‌های آب زیرزمینی ۷۸۹ مترمکعب بوده است و اگر بارندگی‌ها با همین روال ادامه پیدا کند حدود ۱۰۱ میلیون مترمکعب کسری مخازن آب خواهیم داشت”.ناقوس های هشدار با صداهای دلخراش شان، خیلی وقت است به صدا درآمده اند، خشکسالی و کم آبی مدت هاست در این منطقه جولان می دهد و با مرور شرایط در حوزه های مختلف، می توان به خوبی اثرات نامطلوب این پدیده نامیمون را دید. تنها در یک بخش و به نقل از رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان؛ “برآورد اولیه خسارت خشکسالی در خراسان جنوبی ۲ هزار و ۴۴۰ میلیارد تومان می باشد”. همه این ها در حالی است که آمارها نشان می دهد ۹۰ درصد آب ایران را بخش کشاورزی سنتی و غیراستاندارد هدر می‌دهد، البته پرتی آب حدود ۴۰ درصدی در حوزه آب و فاضلاب نیز از دیگر مشکلات زیرساختی کشور است که در کنار سرانه غیر استاندارد مصرف آب شهروندان، عرصه را بر منابع آبی استان و کشور تنگ کرده است. نکته قابل تأمل این است که در اکثر کشورهای توسعه یافته جهان که از قضا منابع آبی بسیار غنی و بارندگی های فراوانی هم دارند، سرانه مصرف آب به دلیل وجود زیرساخت‌های مناسب، کشاورزی مدرن و قوانین بازدارنده، بسیار کمتر از ایران است( سرانه مصرف آب در آلمان ۱۲۹ لیتر ، فرانسه ۱۳۹ لیتر، انگلیس ۱۵۳ لیتر و ایران ۲۲۰ لیتر درشبانه روز است). واقعیت این است که کمبود منابع آبی، همواره به عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت‌ها در اقلیم استان مطرح بوده و هست، اما مهم، نحوه مواجهه ما با این بحران است. یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه هم، مدیریت منابع آبی در همه حوزه هاست، استفاده از شیوه های نوین آبیاری در بخش کشاورزی که به کیفی سازی محصولات کمک کرده، در مصرف آب صرفه جویی می نماید و در بخش شرب که هر ریال هزینه برای کمتر کردن هدررفت آب، صد چندان عایدات در حفظ منابع موجود دارد. بنا به گفته های رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، دولت در چند سال اخیر، این موضوع را به طور ویژه دیده و اعتبارات استخرهای ذخیره آب، قنوات، ایستگاه‌های پمپاژ آب، کانال‌های انتقال آب و… به شکل فزاینده ای رشد داشته است. در حوزه آب و فاضلاب هم به استناد صحبت های مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان در برنامه زنده اینستاگرامی روزنامه، اقدامات در خور توجهی در دستور کار قرار گرفته است، لذا حالا که اعتبارات ویژه ای برای این موضوع دیده شده، لازم است با تسهیل شرایط پرداخت تسهیلات و ارقام حمایتی، ترغیب کشاورزان به استفاده از این منابع، تسریع در روند اصلاح و بهسازی شبکه های فرسوده و… از این فرصت به خوبی بهره برداری شود و حتی برای افزایش آن با توجه به شرایط استان، پیگیری های جدی صورت گیرد، که اگر مدیران استان و کشاورزان ، هر یک به سهم خود، به این قضیه ورود جدی نداشته باشند، زمانی برای جبران تبعات ناگوار آن نخواهیم داشت.
(لطفاً نظرات و پیشنهادات خود درباره این سرمقاله را از طریق ۰۹۹۲۲۱۳۴۲۸۷  اعلام یا ارسال بفرمایید)