هر چند مسئولان آموزش و پرورش معتقدند، تمام تلاش شان را برای آموزش در فضای مجازی انجام داده اند،اما چالش های موجود در این روش سهم نارضایتی ها را پر رنگ کرده، از والدینی که در زمان تحصیل حضوری نیز چندان به دانش آموزشان اهمیت نمی دانند و حالا هم ناظری نیست تا از آن ها بپرسد آیا فرزندتان ساعت ۱۱ تدریس شبکه آموزش را دید؟ و آنهایی که از گوشی هوشمند بی بهره اند تا والدینی که امکانات را در اختیار فرزندان شان قرار می دهند اما باور دارند که معلم به کمک نیاز دارد. البته ماجرا به همین جا ختم نمی شود و این منحنی بی نظم معرفی شبکه های مجازی مختلف مانند شبکه اجتماعی شاد شرایط را برای دانش آموز و والدین شان سخت آشفته کرده است. یک ماه پس از ارائه محتوای دروس توسط معلمان در فضای مجازی و البته بیشتر در بستر پیامرسانهای خارجی مدیر کل آموزش و پرورش استان نه با خلاقیت و ابتکار عمل خود که با تاسی به تصمیم وزارتخانه بر آن شد، در آموزش مجازی دانشآموزان، چند تغییر مسیر ایجاد کند تا آنها از ۱۶ فروردین رسما آموزشهای مجازی را در بستر شبکه اجتماعی شاد دریافت کنند. کلاس های درس حقیقی دانشآموزان در بستر این شبکه با حضور ۵ پیام رسان داخلی به صورت مجازی برگزار شد.
درخشش معلم ها با هزینه های شخصی
پیش از این و در تعطیلات یک ماهه اسفند ماه، آموزش دانش آموزان از طریق تلویزیون و فضای مجازی با ابتکارات معلمان در جریان بود و گزارشهای مختلفی از تلاش و خلاقیت معلمان برای ارائه آموزشهای مجازی انعکاس یافت. آموزش و پرورش اما بر این باور است برای سامان دادن به فعالیتهای پراکنده، شبکه اجتماعی شاد فعال میشود تا تدریس مجازی معلمان با حمایت ۵ پیام رسان داخلی به صورت منسجم تر و با نظارت بیشتر ارائه شود. اما در بحث شبکه اجتماعی شاد و تدریس مجازی معلمان در این فضا سوالات و ابهامات زیادی از سوی معلمان و مدیران مدارس مطرح میشود که بسیار قابل تامل است.
حاضربه نصب ایتا نبودند
یک معلم دوره ابتدایی در گفت و گو با آوای خراسان جنوبی با اشاره به معرفی پیام رسان ایتا از سوی آموزش و پرورش می گوید: با وجود اینکه قبل از این بحران، من و والدین دانش آموزانم با راه اندازی یک گروه تلگرامی با هم در ارتباط بودیم، اعلام شد باید حتما پیام رسان ایتا را نصب کنید. این معلم کلاس دوم که خواست نامش فاش نشود ادامه می دهد: برای این منظور در همان گروه تلگرامی اعلام کردم که والدین ایتا را نصب کنند، جالب است عده زیادی سوال می کردند که چرا باید گروه جدیدی داشته باشیم بچه با همین فضا عادت کرده اند و کار با آن را آموخته اند. عده ای هم با تصورات خاص از این موضوع حتی حاضر به نصب این پیام رسان نشدند. وی از تماس تلفنی که با برخی والدین برای نصب و عضویت در ایتا داشته، می گوید: والدین می گفتند روی گوشی شان پیام رسان سروش،تلگرام،واتساپ، بله، و . . . را دارند و نصب یک پیام رسان جدید اضافه است. این معلم با تماس تلفنی جداگانه از همه والدین خواسته است که وارد این پیام رسان شوند که این موضوع وقت و انرژی زیادی از او گرفته است. مدیر یک مدرسه نیز با نقل همین دردسر ها می گوید: برخی حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از خانواده های دانش آموزان ما از داشتن گوشی هوشمند، محرومند و این موضوع باعث شده معلم هیچ ارتباطی با دانش آموز نداشته باشد مگر این که خود والدین، دانش آموز را وادار کنند پای برنامه های شبکه آموزش بنشیند. وی یادآور شد: در طول سال تحصیلی با والدینی مواجه بودیم که فرزندانشان را وادار به کار کردند می کردند، یا نظارت چندانی به درس خواندن دانش آموز نداشتند یا در شیفت صبح دانش آموز نیم ساعت بعد از شروع کلاس به مدرسه می آمد و والدین حتی حاظر به تماس یا توضیح اینکه چرا دانش آموز دیر کرده نبودند وقتی علت را از دانش آموز می پرسیم هم راحت می گفت خواب ماندم. این مدیر نیز می خواهد نامش را در گزارش درج نکنم ، با توصیحی درباره دلیل خواسته اش، ادامه می دهد: آیا می توان امیدوار بود این درصد از دانش آموزان را بتوان به شرایط کلاس برگرداند، نکته مهم دیگر در این باره این است که معلم باید از هزینه شخصی خود مدام تماس بگیرد الان فلان دانش آموز که در گروه عضو نیست کجاست و چه شرایطی دارد؟
نبود ثبات و درستی عملکرد
نکته ی مهم دیگری که این مدیر دلسوز به آن اشاره دارد نبودثبات و درستی عملکرد پیامرسان هایی است که معرفی شده است، به عنوان مثال در یک مدرسه همه ایتا را نصب کردند، اما می بینیم در مردسه ی دیگری معلم هنوز با همان نرم افزارکه از قبل در ارتباط بوده است در حال فعالیت است. وی ادامه می دهد: یکی روبیکا را نصب کرده ،یکی با سروش در ارتباط است و یکی هم در تلاش است که وارد شبکه اجتماعی شاد شود. او می پرسدآیا بهتر نبود یک پیام رسان و نرم افزار واحد را دنبال می کردیم به جای اینکه همه را در این همه شبکه مختلف سرگردان کنیم؟ وی می گوید: نخستین موضوع مورد اشاره از سوی معلمان این است که آموزش مجازی پیش از این با خلاقیت معلمان و با نظارت مدیران مدارس در پیام رسانهای داخلی یا خارجی در حال انجام بود، چرا سیاست تمرکزگرایی در آموزش و پرورش دنبال میشود و به صورت دستوری معلمان، مدیران و حتی خانوادهها را ملزم به نصب پیام رسان های خاص میکنند، یا آیا بهتر نیست جریان آموزش مجازی را به دست مدارس و خلاقیت معلمان و مدیران می سپردند؟ موضوع دوم که این مدیر مدرسه دوره ابتدایی به آن اشاره دارد، این است که آیا پیام رسانهای داخلی به لحاظ زیرساختها توانایی پاسخگویی به این حجم از مخاطبان حدود ۱۴ میلیون دانشآموز و یک میلیون معلم را دارند؟ آیا تدابیر لازم اتخاذ شده است که شبکه شاد با اشکالات زیرساختی مواجه نشود؟ به گفته وی برخی معلمان از مواجه شدن برخی از پیامرسانها با اشکال و ارسال پیام خطا و عدم موفقیت در نصب خبر میدهند. ارسال فیلم های آموزشی گاه به سختی انجام م یشود و گاهی به بن بست می خورد. موضوع سومی که این مدیر با سابقه درباره آن توضیح می دهد، حفظ امنیت اطلاعات دانشآموزان و معلمان است که البته در این باره آموزش و پرورش میگوید، جزییات اطلاعات دانشآموزان را در اختیار پیامرسانها قرار نمیدهد اما از سوی دیگر این موضوع از سوی برخی معلمان مطرح میشود که هنگام نصب پیامرسانها برای دسترسی به شبکه شاد، اجازه دسترسی به اطلاعات بخشهای مختلف گوشی کاربران درخواست میشود و آیا اطمینانی از حفظ اطلاعات کاربران وجود دارد؟ «البته که که دسترسی به اطلاعات کاربران در بستر پیامرسانهای خارجی نیز وجود دارد».
فقط برای رفع تکلیف
دبیر یکی از مدارس در این باره به آوا می گوید: همیشه تمرکزگرایی راه چاره نیست، معلمها در اسفند ماه انواع خلاقیتها را به کار بردند، کانالیزه کردن خلاقیت معلمها و بخشنامهای کردنش، همه تلاشها را عقیم کرده و باعث بی انگیزگی میشود.علاوه بر آن، مدیر هر مدرسه در انتخاب نحوه آموزش، ویژگیهای بومی هر منطقه و محدودیتها و شرایط، دانشآموزانش را در نظر میگرفت که این مهم، در یک بخشنامه وزارتی بدین شکل ابدا در نظر گرفته نمیشود. رضایی با اشاره به اینکه هماکنون در یکی از بندهای شیوه نامه شبکه اجتماعی شاد آمده است کلاس ها باید منطبق با ساعات مدرسه برگزار شود، می گوید: بچهها طبیعتاً در زمانی که خانه هستند به سختی ۸ صبح بیدار میشوند تا پای کلاس درس مجازی بنشینند، در آموزش مجازی که اسفند ماه داشتیم از ساعت ۱۰ صبح کار را شروع میکردیم، این نگاههای خشک بخشنامهای فقط رفع تکلیف است. معلم دیگری هم درباره آموزش مجازی میگوید: محل کار من در یکی از بخشهاست که بیشتر خانوادهها ساکن روستا هستند و از یک گوشی معمولی استفاده میکنند که قابلیت رد و بدل کردن اطلاعات در فضای مجازی را ندارد. محمدی می افزاید: برای تدریس مجازی ابتدا با تک تک خانوادهها تماس گرفتیم و شماره مادر ، پدر، خواهر و هرکسی که در آن خانواده وجود داشت دریافت شد و گروه مجازی تشکیل شد، بماند که از ۳۰ نفر دانشآموز پایه پنجم من حداقل ۸ نفر به دور از گروه باقی ماندند و من مجبور بودم هر دو روز یک بار با آنها تماس بگیرم و نهایت پیک طراحی کردم و توسط مدیر مدرسه به دست آنها رساندیم و باز تلفنی پیگیر پیک شدم. وی ادامه می دهد: دانش آموزان پایههای بالا مشکل شان با تدریس توسط معلم دیگر در برنامه تلویزیونی کمتر است اما دانشآموز کلاس اولی که حتی هنوز چند حرف از حروف الفبا را یاد نگرفته است چگونه میتواند پای آموزش تلویزیونی یا مجازی بنشیند؟ این معلم میگوید: هر بار هم که بخواهم تدریس کنم فیلم میگیرم اما فضای مجازی قابلیت این شرایط با این حجم دروس را ندارد.در رابطه با استفاده از شبکه شاد، در نظر بگیرید ما در هر پایه ابتدایی و متوسطه حداقل ۱۲ محتوای درسی با میزان ساعت متفاوت در هفته داریم، مثلا ریاضی ۴ ساعت در هفته، علوم ۴ ساعت و…. حال با در نظر گرفتن ۱۲ پایه و ۱۲ عنوان درس در هرپایه و فقط به صرف یک رشته در دبیرستان و در نظر نگرفتن مدارس خاص مثل استعدادهای درخشان و استثنایی، چند ساعت از شبانه روز باید تدریس داشته باشید و چه دروسی که اولا اهمیت یک درس با درس دیگر با توجه به تفاوتهای فردی دانشآموزان زیر سوال نرود و ثانیا چگونه برنامه ریزی میشود که این دروس به عنوان جایگزین یا مکمل فرقی ندارد و هر کدام که باشد با اصل پرورش و آموزش منافاتی ندارد او مطرح میکند: معتقدم به جای راه اندازی شبکههای این چنینی اختیارات به مدارس داده شود تا متناسب با شرایط منطقه، مدرسه و دانشآموزان اقدام شود بماند که در حال حاضر و به دور از همه این شبکهها مدارس در حد توان اقداماتی که از دستشان بر میآمد انجام دادهاند و باز همان تفاوت بین مناطق برخوردار و غیر برخوردار باعث شده که دانشآموزان از شرایط آموزش کاملا متفاوت در فضای مجازی قرار بگیرند.
علم بر اساس شرایط خود تصمیم بگیرد
او معتقد است که در این شرایط باید اختیار را به مدارس بدهند و حتی اگر شبکه پیام رسان داخلی هم قرار است انتخاب شود معلم متناسب با شناختی که از کلاس خود و دانشآموزان دارد فعالیت هایش را بارگزاری کند و از طرفی معلم بر اساس نیاز کلاسش یک درس را بیشتر و درس دیگر را کمتر دنبال کرده و جبران خلا آموزشی کند.
در شرایط فعلی و و با تووجه به شیوع ویروس کرونا برای حفظ سلامت کودکان و نوجوانان چاره ای جز آموزش مجازی و روشی منسجم در اجرای آن برای جبران عقب ماندگی دانش آموزان ندارد و این نیاز را گویا می خواهد از طریق شبکه اجتماعی شاد رفع کند اما باید توجه داشت که آموزش و پرورش باید پیش از این یعنی از مدتها قبل برای آموزش مجازی دانشآموزان برنامهریزی میکرد تا در این شرایط یکباره بدون اطمینان از آماده بودن زیر ساختها به دنبال آموزش دانش آموزان از طریق پیامرسانها نباشد.به هر حال اگر قرار باشد این نخستین گام در حوزه آموزشهای مجازی باشد باید به چند موضوع توجه داشت که مهمترین آن ارائه طرحهایی است که در نهایت همراهی جامعه معلمان و رضایت دانش اموزان را برای مشارکت در حوزه آموزش مجازی رقم بزند کما اینکه در بحث شبکه اجتماعی شاد فعلا این موضوع مشاهده نمیشود.
از شبکه آموزش راضی ام
در این رابطه یکی از والدین که فرزندش در پایه دوم دبستان تحصیل میکند، میگوید: پیش از این مدرسه اعلام کرد، پیام رسان ایتا را نصب کنید و در اسفند ماه آموزش مجازی فرزندم در این فضا انجام میشد، دوباره مدرسه اعلام کرد باید پیام رسان سروش را نصب کنید! واقعا چه نیازی به این تغییرات است آن هم زمانی که به ارائه آموزشها در پیام رسان ایتا عادت کرده بودیم. خسروی سه دانش آموز در خانه دارد و می گوید: از برنامه های شبکه آموزش راضی ام، پسرم که کلاس هشتم است عنوان کرده که معلم ریاضی شبکه آموزش تدریسش از معلم خودشان بهتر است.پسر دیگرم که کلاس دوم است نیز مدام درس ها را از این شبکه دنبال می کند. این مادر با قدردانی از دغدغه معلم ها می افزاید: معلم پسرم که کلاس دوم است برخی فایل ها را خودش در گروه قرار می دهد که اگر کسی موفق به دیدن برنامه نشده باشد دوباره آن را ببیند، نمونه سوال می گذارد و با دانش آموزان در گروه ارتباط دارد. به هر حال ما که از طریق همان ایتا در ارتباط هستیم و هیچکدام از پیام رسان هایی که دوباره اعلام شد را استفاده نکردیم.به طور حتم نقش والدین در این مسیر آموزش مجازی بسیار پر اهمیت است چرا که نبود زیرساخت های اینترنت در بسیاری از روستاها و یا نداشتن گوشی هوشمند و یا حتی پخش فقط چند کانال تلویزیون در برخی روستاها و مناطق عشایری و از همه مهمتر دغدغه های اقتصادی والدین کم بضاعت که ساکن شهر ها هستند باعث می شود، چالش های موجود در این مسیر چند برابر شود که حتما باید برای آن با ادامه بحران کرونا چاره اندیشی شود. اینکه آموزش و پرورش استان چند پیک و محتوای آموزشی به مناطق روستایی و عشایری بفرستد و خیال خود را از یادگیری دانش آموزان راحت کند یا با انجام گفتگو ها و نمایش های تبلیغاتی فعال بودن خود در عرصه آموزش مجازی را فریاد بزند چون کوبیدن بر طبل توخالی است و اگر همین تعداد معلم دلسوز نبودند خدا می داند دانش آموزان استان فرهنگی خراسان جنوبی در این روزگار ویروسی ، چه سهمی از این سال تحصیلی می بردند. کما اینکه حالا نیز با وجود همه تلاش های این آموزگان از خود گذشته نبود حمایت ها ی کافی و کم توجهی ها به این قشر فرهیخته که البته کارشان را به هر شکل پیش می برند ، خدا می داند در سال تحصیلی آینده با دانش آموزانی در چه سطح از سواد و معلومات لازم درسی در مدرسه مواجه خواهند بود و باز زحمت بر دوش معلمان است و برخی همچنان در جستجوی میز بزرگتری که پشت آن بنشینند – محمودآبادی
