هرم پور – بیست و سه سال گذشت؛ از آن روزی که یادم هست کنار مادر بزرگ نشسته بودم و سفره ساده ناهار و چای تازه دم ظهر بهاریمان، به خبرهای دردناک روزها و هفته ها و ماه های بعدش گره خورد تا زمستانی از غم ها، دل هایمان را به خزانی سرد از خبرهای ناگوار بنشاند. زلزله آمد، ساعت دوازده و بیست و هفت دقیقه ظهر بیستم اردیبهشت سال ۱۳۷۶، آن هم با بزرگی هفت و یک دهم ریشتر. زلزله ای که یکی از بزرگ ترین و مرگ بارترین زلزله های دنیا بود و علاوه بر بیرجند و قائنات، حتی مشهد و یزد و کرمان و افغانستان را هم لرزاند، جان ۱۵۶۷ نفر از هم استانی های ما را گرفت و ۲۳۰۰ نفر مجروح و بیش از ۵۰ هزار نفر آواره بر جای گذاشت، با تمام خشمش ویران کرد و با ۲۱۵ پس لرزه اش ۱۵ هزار واحد مسکونی را به خاک تبدیل نمود. بعدها سازمان زمین شناسی آمریکا اعلام کرد این زلزله یکی از مرگ بارترین زلزله های جهان از سال ۱۹۷۹ میلادی به بعد بوده و بیش از ۱۰۰ میلیون دلار خسارت روی دست مسئولان کشور گذاشته است! ماجرا آنقدر بزرگ بود که حتی «کوفی عنان» دبیرکل وقت سازمان ملل متحد پیام داد و از جامعه جهانی خواست که «فوراً» و «سخاوتمندانه» واکنش نشان دهند. همه وارد عمل شدند، مردم با مهربانی همیشگی شان و مسئولان با احساس وظیفه و دلسوزی. اما عمق فاجعه آنقدر زیاد بود که مرهم ها کارگر نمی افتاد و دلسوزی ها چیزی جز یک نوازش آرام مقطعی به حساب نمی آمد. به مرور بخش زیادی از مشکلات با صبوری و تلاش رفع شد و دامنه زیادی از آسیب ها از بین رفت، اما پس از آن سال ها، هر چه در لابلای اوراق تاریخی به جا مانده از آن روزها، صحبت ها، حرف ها وحدیث ها ، مصاحبه ها و نوشته ها و تحلیل ها می چرخم، هیچ حرف یا جمله یا نوشته و صحبتی که تضمینی باشد برای عدم تکرار چنین حادثه تلخی در آینده، نمی یابم. نتیجه می گیرم که هر لحظه باز هم احتمال تکرار چنین حوادث هولناکی وجود دارد، چه در اطراف ما و چه دورتر از ما، چه خواب باشیم و چه در بیداری. ایران بر اساس بررسی های علمی یکی از پرخطرترین مناطق زلزله خیز دنیاست. در ایران ۳۴ بلای طبیعی وجود دارد که ۲۷ بلای طبیعی از این تعداد از جمله زلزله و خشکسالی در خراسان جنوبی هم روی می دهد. بر اساس دستاوردهای پژوهشگران، خراسان جنوبی دارای ۵۰ گسل فعال و حتی ۱۲ گسل پنهان زلزله ای است. از گسل های نهبندان و سربیشه و درمیان و زیرکوه، گسل خضری دشت بیاض، گسل نایبند طبس و فردوس که بگذریم، حتی در خود شهر بیرجند هم گسل هایی داریم که مهم ترینش گسل مرکزی شهر است که از چهار راه بلوار شهید صیاد شیرازی شروع می شود و به سمت خیابان حکیم نزاری ادامه دارد و بعد به آرامستان ختم می شود و دقیقاً بافت فرسوده شهر را در بر می گیرد. دو گسل دیگر هم در شمال و جنوب شهر بیرجند وجود دارد که هر دو قابل توجهند. جالب است بدانید که بزرگ ترین شکست سطحی در کل تاریخ کشور هم مربوط به زلزله های خراسان جنوبی است و جالب تر اینکه طی مدت ۱۰ سال، ۹ هزار زلزله در استان ثبت شده و هر ده یا دوازده سال یکبار هم شاهد یک زلزله مهم بالای ۶ ریشتر در استان بوده ایم. تجربه زلزله دشت بیاض و فردوس در سال ۱۳۴۷ و زلزله طبس در سال ۱۳۵۷ و زلزله اردکول در سال ۱۳۷۶ نشان می دهد باید بیشتر از اینها حواس مان را جمع کنیم. اگر بپذیریم که خراسان جنوبی جزو پنج استان اول حادثه خیز ایران است، باید این را هم بپذیریم که هر لحظه مستلزم آمادگی های ویژه ای هستیم؛ چه در بدنه مردم و چه در بدنه مسئولان و ستادهای مدیریت بحران استان. مرداد ماه ۹۶ بود که مدیرکل وقت دفتر پیشگیری سازمان مدیریت بحران وزارت کشور در بیرجند اظهار کرده بود «در هر بحران و حادثه ای بعد از اینکه بحث های انسانی و عاطفی را سپری کردیم باز در میز اول قرار می گیریم، این رفتار دور از انصاف است و عملاً تلاش هایی صورت می گیرد ولی خروجی ندارد»یزدانی همان زمان، «موازی» کاری ها را مانع کار و خروجی مثبت مدیریت در مواقع بحران ذکر کرده بود. اما مهم تر از مدیریت بحران، بحث «پیشگیری» است. ما در حوزه ساخت و سازها به شدت نیازمند نگاه متفاوت تر از گذشته و حال و نظارتی دقیق تر از همیشه هستیم. بیمه، توجه به زیرساخت های بهداشت و درمان، توجه به دهها و صدها مقاله و پایان نامه ای که در حوزه شناسایی و مواجهه با مخاطرات حوادث طبیعی تدوین شده اند و به ویژه زنده شدن و زنده ماندن نگاه و رویکرد «آمادگی همیشگی» و «باور وجود خطر» هم مهم اند، اما شاید مهم ترین و غم انگیزترین بخش ماجرا صحبت های مدیرعامل سابق جمعیت هلال احمر استان باشد که اظهار کرده بود؛ «طبق پژوهش های انجام شده میزان آمادگی مردم در برابر حوادث در استان کمتر از ۱۰ درصد است و ۹۰ درصد مردم در برابر حوادث آمادگی ندارند.» پس دوباره به همان جملات ابتدایی بر می گردم و باز هم یادآوری می کنم که هیچ تضمینی برای به وجود نیامدن حادثه های مشابه و یا وقوع حادثه و به وجود آمدن خسارت های کم یا مصون ماندن طیف های مختلف از این حوادث وجود ندارد. زلزله مثل کرونا یا هر بلای دیگری، به چشم و ابروی زیبای ما یا به دار و ندار و ثروت ما و یا به مقام و جایگاه اجتماعی مان نگاه نمی کند، فعلاً هم میهمانیست که بی خبر می آید و پرهیاهو می رود، می آید و دودمان زندگی مان را بر باد می دهد. شاید در کنار اینکه یاد و نام همه جانباختگان این حادثه را گرامی می داریم، لازم باشد باز هم تأکید کنیم که باید همیشه هوشیار باشیم و پیش بینی های لازم را داشته باشیم تا غافلگیر نشویم. حادثه ها هیچوقت از ما دور نیستند.(لطفا نظر و پیشنهاد خود در رابطه با یادداشت های روزنامه را به شماره ۰۹۳۰۴۹۴۳۸۳۱ ارسال فرمایید)
نصرآبادی- رئیس جمعیت هلال احمر شهرستان بیرجند از ارائه آموزش‌های امدادی به بیش از ۱۱
